فلوسایتومتری چیست؟
فلوسایتومتری یک تکنیک آزمایشگاهی و آنالیز سلولی می باشد که بر استفاده از لیزر برای تشخیص و آنالیز ویژگی های فیزیکی و شیمیایی سلول ها و ذرات استوار است. این تکنیک، رایج ترین شیوه ارزیابی مغز استخوان، خون محیطی و سایر مایعات در بدن است.
این تکنیک برای اولین بار در دهه 1950 و برای اندازه گیری حجم سلول ها در یک جریان سیال سریع هنگام عبور از دیافراگم استفاده شد. از آن زمان، نوآوری های بسیاری از مهندسان و محققان در زمینه فلوسایتومتری مدرن به اوج خود رسید. ابزارهای مدرن، تعداد در حال افزایشی از پارامترهای فلورسنت قابل تشخیص را ارائه می دهند. همه به صورت همزمان و در یک سلول اندازه گیری می شوند. این تکنیک به دلیل سرعت و توانایی خود در بررسی دقیق در سطح تک سلولی، در جهت تجزیه و تحلیل سریع و مشخص کردن میلیون ها سلول، در ازای ویژگی های مورفولوژیکی و متمرکز بودن درون سلولی، به زیست شناسان سلولی قدرت آماری ارائه میدهد.
در طی این فرآیند، یک نمونه از سلول ها و یا ذرات معلق در مایع به داخل دستگاه فلوسایتومتری تزریق میشود و تقریبا 10000 سلول در کمتر از یک دقیقه توسط کامپیوتر قابل آنالیز و پردازش است.
موارد استفاده از فلوسایتومتری چیست؟
فلوسایتومتری برای بسیاری از اهداف که شامل موارد زیر است، به ویژه در تحقیقات، مورد استفاده قرار می گیرد:
- شمارش سلولی
- مرتب سازی سلولی
- تشخیص عملکرد سلول
- تشخیص ویژگی های سلول
- تشخیص میکروارگانیسم ها مثل باکتری، قارچ و مخمر
- پیدا کردن نشانگرهای زیستی (ویژگی هایی که عملکرد طبیعی را نشان می دهد)
- تشخیص و درمان بالقوه سرطان خون و مغز استخوان
انجام تست فلوسایتومتری در چه زمانی ضرورت دارد؟
تکنیک فلوسایتومتری برای توصیف و شمارش انواع سلول های سفید خون در ارزیابی بیماری های عفونی، اختلالات خودایمنی یا نقص ایمنی و همچنین تشخیص و طبقه بندی لوسمی (سرطان خون) یا لنفوما قابل استفاده است. این تکنیک عموما به عنوان آزمایشی برای پیگیری پس از انجام آزمایش شمارش سلول های خونی (CBC) انجام می شود. این امر به ویژه در مواردی صادق است که نتایج آزمایش اولیه نشان دهنده افزایش تعداد لنفوسیت ها، تعداد غیر طبیعی سلول ها و یا حضور سلول های خونی نابالغ باشد.
پزشکان از این تکنیک برای پیش بینی میزان بدخیمی سرطان استفاده میکنند و در تشخیص پاسخ سرطان به درمان و همچنین آگاهی نسبت به عود کردن بیماری کمک می گیرند.
روش فلوسایتومتری، در هر زمان که پزشک نیاز به کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با سلول های داخل بدن داشته باشد قابل انجام است. از دیگر قابلیت های این تست می توان به بررسی تعداد سلول های ایمنی، ارزیابی چرخه سلولی فرد، شناسایی سلول های سرطانی و حتی تجزیه و تحلیل DNA فرد اشاره کرد. پزشکان هر زمان که بخواهند درباره پیچیدگی های برخی شرایط و بیماری ها اطلاعات بیشتر کسب کنند، از این روش استفاده می کنند.
تکنیک فلوسایتومتری توسط چه کسی انجام می شود؟
کارشناس آزمایشگاه یا پزشک پاتولوژیست، مسئول انجام این تکنیک هستند. این تست برای انجام و بررسی، به نمونه های خون، مغز استخوان، بافت و یا مایع بدن فرد نیاز دارد.
شیوه کار کردن فلوسایتومتری چیست؟
نمونه فرد (خون، مغز استخوان یا سلول های بافت) در دستگاه فلوسایتومتری و در یک سیستم تعلیق قرار می گیرد. سلول ها در یک خط مرتب میشود و سپس از مقابل پرتو لیزر، نور پراکنده و نور فلئورسنت عبور می کنند. سپس، سلول ها شمارش و دسته بندی، بررسی ها در کامپیوتر ذخیره میشود و از طریق هیستوگرام یا نمودار نقطه ای گزارش می شود.
فلوسایتومتری چند رنگ
در صورت قصد آزمایش کردن انواع متفاوت سلول به صورت همزمان، مثل خون و سلول بافتی، فلوسایتومتری چند رنگ راه مناسبی است. انواع سلولی ویژه به وسیله ماده فلوئورسنت خشک نشان گذاری میشود و سپس این دستگاه، سلول ها را از طریق رنگ و از لحاظ “نوع” دسته بندی می کند.
Gating در فلوسایتومتری چیست؟
Gating یک اصل اساسی در فلوسایتومتری، و فرآیند شناسایی و اصلاح یک گروه سلولی خاص می باشد. برای انجام این کار، پاتولوژیست یا پزشک آسیب شناس، میتواند ناحیه ای را در نمودار ساخته شده توسط کامپیوتر انتخاب کند. این بدان معناست که آنالیز کدام سلول ها ادامه یابد و کدام یک متوقف شود.
خطرات انجام فلوسایتومتری چه چیزهایی هستند؟
هیچ خطری برای این آزمایش وجود ندارد.
نتایج فلوسایتومتری چگونه تفسیر می شود؟
پزشک پاتولوژیست نتایج را تفسیر میکند و اطلاعات را گزارش می کند. در این کار علاوه بر نتایج این تست، سابقه درمانی، علائم و آخرین معاینه بالینی بیمار را نیز در نظر می گیرد. خصوصا، نشانگرهای (آنتی ژن های) روی سلول ها در نظر گرفته و بررسی می شوند. سلول سالم الگویی از آنتی ژن ها که با نوع و بلوغ سلول مطابقت دارد نشان می دهد. سلول غیرطبیعی، الگویی متفاوت که گویای حضور لوسمی، لنفوما و یا سایر بیماری هاست را نشان خواهد داد.
نتایج غیرطبیعی معمولا در حضور موارد زیر دیده می شوند:
- مولتیپل میلوما (میلوما متعدد)
- لنفوما غیرهوچکین (هم سلول B و هم سلول T)
- لوسمی میولید حاد
- لوسمی لنفوبلاستیک حاد (ALL)
- لوسمی لنفوکیستیک حاد (CLL)
مطالب مشابه:
