سرطان مغز
تخمین زده می شود که بیش از 1900 نفر در سال 2022 به سرطان مغز مبتلا شدند. میانگین سنی در هنگام تشخیص 59 سال است.
سرطان مغز شامل تومورهای اولیه و تومورهای ثانویه می باشد. تومورهای اولیه مغز، از مغز شروع می شوند و تقریباً هیچوقت به سایر قسمت های بدن سرایت نمی کنند. همچنین تومورهای ثانویه یا متاستاتیک (در نتیجه متاستازها) در اثر سرطان هایی ایجاد می شوند که شروع آنها در سایر قسمت های بدن بوده و به مغز سرایت کرده است.
تومورهای مغزی در نتیجه رشد سلولی ایجاد میشود و می توانند در بافت مغز و یا در نزدیکی بافت مغز ایجاد شوند. این مکان های نزدیک شامل اعصاب، غده هیپوفیز، غده صنوبری (pineal gland) و غشاهایی هستند که سطح مغز را می پوشانند.
اندازه تومورهای مغزی از بسیار کوچک تا بسیار بزرگ متغیر است. برخی از تومورهای مغزی زمانی پیدا می شوند که بسیار کوچک هستند. زیرا علائمی را ایجاد می کنند که فرد بلافاصله متوجه آن خواهد شد. سایر تومورهای مغزی قبل از پیدا شدن بسیار بزرگ می شوند. برخی از قسمت های مغز نسبت به سایرین کمتر فعال هستند. اگر تومور مغزی در این بخش ها که فعالیت کمتری دارد شروع شود، ممکن است فوراً علائمی ایجاد نکند. در نتیجه اندازه تومور مغزی ممکن است پیش از تشخیص تومور بسیار بزرگ شود.
بیش از 40 نوع تومور مغزی وجود دارد که به دو نوع اصلی زیر تقسیم می شوند:
- تومورهای خوش خیم با رشد کند که خیلی به ندرت ممکن است گسترش یابد. این نوع تومورها سرطانی نیستند و ممکن است در طول زمان رشد کرده و بر بافت مغز فشار بیاورند.
انواع شایع شامل مننژیوم (meningiomas)، نوروما (neuromas)، تومورهای هیپوفیز (pituitary tumors) و کرانیوفارنژیوم (craniopharyngiomas) هستند.
- تومورهای بدخیم که می توانند به سایر قسمت های مغز یا نخاع گسترش یابند. این نوع تومورها سرطانی هستند و ممکن است سلول های سرطانی با حمله به بافت مغز موجب تخریب آن شوند.
گونه های رایج شامل آستروسیتوما (astrocytomas)، اولیگودندروگلیوما (oligodendrogliomas)، گلیوبلاستوما (glioblastomas) و گلیوم مختلط (mixed gliomas) می باشد.
انواع سرطان مغز
انواع مختلفی از تومورهای مغزی وجود دارد. نوع تومور مغزی بر اساس نوع سلول هایی است که تومور را تشکیل می دهند و عبارتند از:
-
تومور مغزی گلیوما
سلول های گلیال سلول های عصبی را در بافت مغز احاطه کرده و از آنها حمایت می کنند. انواع گلیوما و تومورهای مغزی مرتبط شامل آستروسیتوم، گلیوبلاستوما، اولیگودندروگلیوما و اپاندیموم است. گلیوما می تواند خوش خیم باشد. اما در بیشتر مواقع بدخیم هستند. گلیوبلاستوما شایع ترین نوع تومور بدخیم مغزی است.
-
تومورهای شبکه کوروئید
تومورهای شبکه کوروئید از سلول هایی شروع می شوند که مایع اطراف مغز و نخاع را می سازند. این مایع، مایع مغزی نخاعی نام دارد. تومورهای شبکه کوروئید در حفره های پر از مایع مغز به نام بطن قرار دارند. تومورهای شبکه کوروئید می توانند خوش خیم یا بدخیم باشند. کارسینوم شبکه کوروئید شکل بدخیم این نوع تومور مغزی بوده و در کودکان شایع تر است.
-
تومورهای سلول های جنینی
این نوع تومورها در سلول هایی که از رشد جنین باقی ماندند شروع می شوند. این سلول ها که سلول های جنینی نام دارند، پس از تولد در مغز باقی می مانند. تومورهای جنینی تومورهای بدخیم مغزی هستند که اغلب در نوزادان و کودکان خردسال اتفاق می‌افتد. شایع ترین نوع تومور جنینی مدولوبلاستوما است که معمولاً در قسمت تحتانی پشت مغز به نام مخچه قرار دارد.
-
تومورهای سلول زایا
این تومورها در سلول های تولید مثلی به نام سلول های زایا شروع می شوند که به سلول های اسپرم و تخمک تبدیل می شوند. سلول های زاینده بیشتر در تخمدان ها و بیضه ها قرار دارند. اما گاهی اوقات آنها در سایر قسمت های بدن از جمله مغز هستند. هنگامی که تومورهای سلول زایا در مغز اتفاق می‌افتند، اغلب در نزدیکی غده صنوبری یا غده هیپوفیز قرار می‌گیرند. تومورهای سلول زاینده عمدتاً خوش خیم هستند و در کودکان شایع تر هستند.
-
تومورهای پینه آل
تومورهای پینه آل در داخل و اطراف غده صنوبری مغز شروع می شوند. غده صنوبری در مرکز مغز قرار دارد و هورمونی ملاتونین را تولید می کند که به خواب کمک می کند. تومورهای پینه آل می توانند خوش خیم یا بدخیم باشند. پینه وبلاستوما یک نوع بدخیم تومور پینه‌آل است که در کودکان شایع تر است.
-
مننژیوم
این نوع تومورهای مغزی از غشاهای اطراف مغز و نخاع شروع می شوند. مننژیوم ها معمولاً خوش خیم هستند. اما گاهی اوقات می توانند بدخیم باشند. مننژیوم شایع ترین نوع تومور خوش خیم مغز است.
-
تومورهای عصب
تومورهای عصب در داخل و اطراف اعصاب ایجاد می شوند. شایع ترین نوع آن که در مغز اتفاق می افتد در نوروم آکوستیک (acoustic neuroma) است که شوانوما نیز نام دارد. این تومور خوش خیم روی عصب اصلی که گوش داخلی را به مغز متصل می کند، قرار دارد.
-
تومورهای هیپوفیز
تومورهای مغزی می توانند در داخل و اطراف غده هیپوفیز شروع شوند. این غده کوچک در نزدیکی پایه مغز قرار دارد. بیشتر تومورهایی که در داخل و اطراف غده هیپوفیز اتفاق می افتند خوش خیم هستند. تومورهای هیپوفیز در خود غده هیپوفیز ایجاد می شوند. کرانیوفارنژیوم نوعی تومور مغزی است که در نزدیکی غده هیپوفیز ایجاد می شود.
-
سایر تومورهای مغزی
بسیاری از انواع دیگر تومورهای نادر می توانند در داخل و اطراف مغز ایجاد شوند. تومورها می توانند در ماهیچه ها، رگ های خونی و بافت همبند اطراف مغز شروع شوند. همچنین تومورها می توانند در استخوان های جمجمه ایجاد شوند. تومورهای بدخیم مغزی می توانند از سلول های سیستم ایمنی در مغز که با میکروب مبارزه می کنند شروع شوند. این نوع سرطان مغز، لنفوم اولیه سیستم عصبی مرکزی نام دارد.
علائم و نشانه های سرطان مغز
سردرد اغلب اولین علامت تومور مغزی است. سردرد می تواند خفیف، شدید یا مداوم باشد. اما سردرد همیشه یک تومور مغزی نیست. اما اگر نگران هستید، حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید. علائم دیگر عبارتند از:
- تشنج شدید (مانند تشنج) یا تشنج خفیف (اختلال زودگذر در هوشیاری، احساس یا تکان دادن عضلات)
- ضعف یا فلج در بخشی از بدن
- نداشتن تعادل
- تحریک پذیری کلی، خواب آلودگی یا تغییر در شخصیت
- تهوع و استفراغ
- اختلال در بینایی، شنوایی، بویایی یا چشایی.
علت ابتلا به سرطان مغز چیست؟
بعضی عوامل مانند برخی تومورهای مغز و نخاع در افراد دارای شرایط ارثی یا ژنتیکی خاص و افرادی که در معرض دوزهای بالایی از تشعشعات هستند می توانند خطر ابتلا به سرطان مغز را افزایش دهند.
تشخیص سرطان مغز چگونه انجام می گیرد؟
اگر فردی مشکوک به تومور مغزی باشد، پزشک ممکن است با بررسی رفلکس ها، قدرت عضلانی، تعادل و هماهنگی، توانایی احساس سوزن سوزن ها و تشخیص سرد و گرم، نحوه عملکرد بخش های مختلف مغز را بررسی کند. همچنین از افتالموسکوپ (ophthalmoscope) برای مشاهده عصب بینایی استفاده می شود به عنوان مثال اگر فشار در جمجمه توسط یک تومور افزایش یابد، ممکن است برآمده شود.
مراحل سرطان مغز:
بر اساس نتایج ام آر آی، سی تی اسکن و سایر آزمایشات، پزشک متخصص مرحله سرطان را به فرد خواهد گفت. مرحله بندی اندازه سرطان و اینکه آیا و تا چه حد به فراتر از مغز گسترش پیدا کرده است را توصیف می کند.
تومورهای مغزی معمولاً بر اساس سرعت رشد و توانایی آنها برای حمله به بافت مجاور در مقیاس 1 تا 4 درجه بندی می شوند. درجه 4 سریع ترین رشد را دارد.
آزمایشات اصلی برای تشخیص سرطان مغز عبارتند از:
- CT scan
- MRI
- MRS (magnetic resonance spectroscopy)
- PET scan
- SPECT (single proton emission computerized tomography)
- پونکسیون کمری (Lumbar puncture)
درمان سرطان مغز
تومورهای مغزی ممکن است با جراحی، پرتودرمانی، شیمی درمانی یا استروئید درمانی یا ترکیبی از این روش ها، درمان شوند.
برخی از تومورها را می توان به طور کامل با جراحی (کرانیوتومی) برداشت. رادیوتراپی بعد از عمل کنترل موضعی و بقا را بهبود می بخشد. برای گلیوبلاستوما، تموزولامید (نوعی دارو) ممکن است در طول یا بعد از پرتودرمانی برای بهبود بیشتر نتایج اضافه شود.
در صورتی که تومور قابل برداشتن نباشد، هدف از درمان کاهش رشد و تسکین علائم با کوچک کردن تومور و هر گونه تورم در اطراف آن است. گزینه های درمانی شامل پرتودرمانی با یا بدون تموزولامید است.
به صورت کلی برای تومورهای خوش خیم که می توانند به طور کامل حذف شوند، احتمال درمان وجود دارد. برای تومورهای بدخیم، پیامدها به رشد آهسته یا سریع تومور و پاسخ به درمان بستگی دارد.
مراقبت های تسکینی
در برخی موارد سرطان مغز، تیم پزشکی ممکن است تصمیم به انجام مراقبت های تسکینی بگیرد. هدف مراقبت تسکینی بهبود کیفیت زندگی فرد با کاهش علائم سرطان است.
علاوه بر کاهش سرعت گسترش سرطان مغز، درمان تسکینی می تواند درد را تسکین دهد و به مدیریت سایر علائم کمک کند. این درمان ممکن است شامل رادیوتراپی، شیمی درمانی یا سایر درمان های دارویی باشد.
آیا می توان از ابتلا به سرطان مغز پیشگیری کرد؟
تا به امروز هیچ اقدام اثبات شده ای برای پیشگیری از سرطان مغز وجود ندارد.
مطالب مشابه:
