سندرم لنفوپرولیفراتیو خودایمنی (ALPS)

سندرم لنفوپرولیفراتیو خودایمنی (ALPS) یک اختلال ژنتیکی نادر است که با تعداد بیش از حد لنفوسیت ها (لنفوپرولیفراتیو) همراه است و منجر به بزرگ شدن غدد لنفاوی (لنفادنوپاتی) و طحال (سپلنومگالی) می شود. این لنفوسیت ها می توانند به سایر قسمت های بدن، به ویژه سایر سلول های خونی حمله کنند و منجر به بیماری خودایمنی گردند. این حالت اغلب به صورت کم خونی یا کبودی ظاهر می شود.

علت آلپس (ALPS) چیست؟

ALPS  ناشی از جهش ها در یکی یا تعدادی از ژن های کنترل کننده نحوه عملکرد لنفوسیت ها است. شایع ترین ژن تحت تاثیر در این حالت، FAS نام دارد. این جهش‌ها باعث می‌شوند که سیستم ایمنی بدن حتی در صورت عدم وجود عفونت فعال باقی بماند. ALPS می تواند الگوهای متفاوتی از علائم و نشانه ها داشته باشد. به طور معمول، تکثیر لنفاوی در دوران کودکی آشکار می شود.  بزرگ شدن غدد لنفاوی و طحال اغلب در افراد مبتلا رخ می دهد. اختلالات خودایمنی معمولاً چندین سال بعد ایجاد می‌شود که اغلب به صورت ترکیبی از کم خونی همولیتیک و ترومبوسیتوپنی است که به آن سندرم ایوانز نیز گفته می‌شود. افراد مبتلا به این شکل کلاسیک ALPS عموماً طول عمر تقریباً طبیعی دارند، اما خطر ابتلا به سرطان سلول‌های سیستم ایمنی (لنفوم) در مقایسه با جمعیت عمومی بسیار افزایش پیدا می کند.

آلپس و وراثت:

در اکثر افراد مبتلا به ALPS، یک نسخه از ژن معیوب از یکی از والدین و یک نسخه طبیعی از والد دیگر منتقل می شود. به این وراثت اتوزومال غالب می گویند. همه افرادی که دارای یک نسخه معیوب از ژن هستند به ALPS مبتلا نمی شوند. 40 درصد هیچ علامتی نشان نمی دهند، بنابراین والدین ممکن است متوجه نشوند که حامل این ژن هستند. در این موارد، فرد مبتلا معمولاً جهش را از یکی از والدین مبتلا به ارث می برد. موارد دیگر با الگوی اتوزومال غالب ناشی از جهش‌های ژنی جدید (de novo) است که در اوایل رشد جنینی در افراد بدون سابقه اختلال در خانواده‌شان رخ می‌دهد.

گاهی اوقات نقص‌های ژنی جدید می‌تواند در افرادی که سابقه ی خانواده این اختلال را ندارند، به شکل ناگهانی و غیرعامل رخ دهد. اگر تغییر ژنتیکی در زمان لقاح (در تخمک یا اسپرم) اتفاق بیفتد، “پراکنده” نامیده‌می شود و می تواند به نسل بعدی انتقال یابد. اگر این جهش در مراحل بعدی رشد جنین اتفاق بیفتد، جهش ژنی فقط بر سلول های خونی تأثیر می گذارد و یک نوع “سوماتیک” نامیده می شود که نمی تواند به نسل های آینده انتقال پیدا کند. به ندرت ALPS در الگوی اتوزومال مغلوب به ارث می رسد، به این معنی که هر یک از والدین ژن تغییر یافته را منتقل می کنند اما خود هیچ علامتی نشان نمی دهند. جهش در ژن FAS باعث ایجاد ALPS در حدود 75 درصد از افراد مبتلا می شود.

اشکال جهش ها:

این جهش ها با شکل کلاسیک این اختلال همراه است. ژن FAS دستورالعمل هایی را برای ساخت پروتئینی درگیر در سیگنال دهی سلولی ارائه می دهد که منجر به خود تخریبی سلول ها (آپوپتوز) می گردد. هنگامی که سیستم ایمنی برای مبارزه با عفونت فعال می شود، تعداد زیادی لنفوسیت تولید می گردند. به طور معمول، این لنفوسیت ها در زمانی که دیگر مورد نیاز نیستند دچار آپوپتوز می شوند. جهش های ژن FAS منجر به یک پروتئین غیر طبیعی شده که با آپوپتوز تداخل می کند. در نتیجه، لنفوسیت‌های اضافی در بافت‌ها و اندام‌های بدن جمع گردیده و اغلب شروع به حمله به آنها می‌کنند که اختلالات خود ایمنی را ایجاد می کند. تداخل با آپوپتوز اجازه می دهد تا سلول ها بدون کنترل تکثیر شوند و منجر به لنفوم هایی گردند که اغلب در افراد مبتلا به این اختلال رخ می دهد.

اشکال غیر کلاسیک ALPS ممکن است در اثر جهش در ژن های اضافی ایجاد شود که برخی از آنها شناسایی نشده اند.

در اکثر افراد مبتلا به ALPS، از جمله اکثر افرادی که دارای جهش در ژن FAS هستند، این وضعیت در یک الگوی اتوزومال غالب به ارث می رسد، به این معنی که یک کپی از یک ژن تغییر یافته در هر سلول برای ایجاد اختلال کافی است.

در تعداد کمی از موارد، از جمله برخی موارد ناشی از جهش ژن FAS، ALPS در یک الگوی اتوزومال مغلوب به ارث می رسد، به این معنی که هر دو نسخه از یک ژن در هر سلول دارای جهش هستند. والدین یک فرد مبتلا به بیماری اتوزومال مغلوب هر کدام یک نسخه از ژن جهش یافته را حمل می کنند، اما معمولاً علائم و نشانه های این بیماری را نشان نمی دهند.

علائم و نشانه ها

ALPS در مراحل مختلف زندگی به شیوه های مختلف ظاهر می گردد.

تکثیر لنفاوی که طحال و غدد لنفاوی را تحت تاثیر قرار می دهد، معمولا در دوران کودکی ظاهر می شود. والدین ممکن است متوجه بزرگ شدن مداوم غدد در گردن، زیر بغل و کشاله ران کودک گردند. اغلب علائم دیگری در این مرحله وجود ندارد.

بیماران مبتلا به ALPS در معرض افزایش خطر بیماری خودایمنی هستند، این حالت زمانی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن به خوبی کار نکند و به بافت های بدن حمله می کند. شکل کلاسیک خودایمنی مرتبط با ALPS زمانی رخ می دهد که آنتی بادی هایی تشکیل می شود که به گلبول های قرمز خون (کم خونی همولیتیک) و پلاکت ها (ترومبوسیتوپنی) حمله می کنند و منجر به خستگی و رنگ پریدگی، کبودی و خونریزی آسان می شود. این ترکیب سندرم ایوانز نامیده‌می شود. سایر بیماری های خودایمنی شیوع بسیار کمتری دارند.

اگرچه اکثر افراد مبتلا به ALPS به لنفوم مبتلا نمی گردند، ALPS با افزایش خطر ابتلا به این سرطان گلبول های سفید خون در بزرگسالی مرتبط است. لنفوم باعث علائمی مانند تب، خستگی، کاهش اشتها، کاهش وزن یا بزرگ شدن بیشتر یک یا چند غدد لنفاوی می شود. با نگاه و توجه به این مشخصه ها می توان آزمایشات و درمان مناسب را تعیین نمود.

تشخیص:

تشخیص ALPS به تشخیص ویژگی های بالینی پیشنهادی، همراه با آزمایش خون و توجه به انواع مختلف لنفوسیت ها، به ویژه برخی به نام لنفوسیت های T دوبرابر منفی، بستگی دارد. شرایط زیادی وجود دارد که می تواند علائم مشابهی ایجاد کند و انجام ارزیابی دقیق برای حذف هر یک از این موارد دارای اهمیت است. در صورت مشکوک بودن به ALPS، آزمایش‌های ویژه، از جمله آزمایش‌های ژنتیکی، قابل انجام هستند.

عوارض ALPS ممکن است نیاز به ارزیابی داشته باشند. به عنوان مثال، با اسکن یا آزمایش خون بیشتر. اگر نیاز به رد لنفوم باشد، ممکن است نمونه برداری کوچکی از یکی از غدد لنفاوی انجام شود.

درمان:

اکثر بیماران به هیچ درمانی نیاز ندارند، اما فقط باید اندازه غدد و تعداد سلول های خونی موجود در نمونه خون را به طور منظم کنترل کنند. برخی از بیماران ممکن است برای کنترل رشد بیش از حد لنفوسیت ها یا عوارض خودایمنی به دارو نیاز داشته باشند. این درمان سرکوب کننده سیستم ایمنی برای مشکلات و نیازهای هر بیمار، منحصر به فرد خواهد بود. برای بیماری بسیار شدید، جایگزینی لنفوسیت‌های غیرطبیعی با پیوند سلول‌های بنیادی خونساز ممکن است در نظر گرفته‌شود، اما این امر نادر است.

طحال بیمار می تواند بسیار بزرگ باشد، اما به طور کلی باید به جای برداشتن طحال (بوسیله ی جراحی) دارو درمانی انجام شود. این موضوع به این دلیل است که طحال کار مهمی در محافظت از فرد در برابر عفونت جدی انجام می دهد.

به طورکلی:

علائم اغلب پس از بلوغ بهبود می یابند. افزایش خطر ابتلا به لنفوم به این معنی است که بیماران باید توسط یک متخصص پیگیری شوند. مشاوره ژنتیک، هم برای افراد مبتلا و هم برای اعضای خانواده، در صورت شناخته شدن علت ژنتیکی مهم است.

مطالب مشابه:

لنفوم لنفوسیتی کوچک (SLL)

بیماری لنفوم هوچکین

تورم غدد لنفاوی خلفی گردن

لوسمی لنفوسیتی حاد

لنفوم سلول B

منابع: gosh, medlineplus