تاخیر رشدی در کودکان
کودکان مبتلا به تاخیر رشدی در مقایسه با سایر کودکان همسن، مهارتهای رشدی مورد انتظار از خود را کسب نکرده است، یا به نقاط عطف و موفقیت های لازم در این مرحله دست پیدا نکردهاند. اکثر تأخیرهای رشدی به مرور زمان برطرف میشوند. با استفاده از مداخله زودهنگام، فرزند می بایست بتواند به مهارت های همسن و سالان خود دست پیدا کند.
تأخیر رشدی چیست؟
تأخیر رشدی زمانی اتفاق می افتد که فرزند در مقایسه با همسالان خود، به یک یا چند نقطه عطف رشدی کندتر میرسد. نقاط عطف رشدی شامل مهارتهایی مانند موارد زیر است:
- لبخند زدن برای اولین بار
- غلتیدن
- کشیدن پا برای ایستادن
- دست تکان دادن برای خداحافظی
- برداشتن اولین قدم
- بیان اولین کلمه مانند “مامان” و “بابا”
کودکان در بازی کردن، یادگیری، صحبت کردن، رفتار کردن و حرکت به نقاط عطف میرسند. آنها با سرعتهای متفاوتی رشد میکنند و هیچ جدول زمانی دقیقی وجود ندارد. بنابراین اگر فرزند کمی از این مهارت ها عقب ماندهاست، به این معنی نیست که به تأخیر رشدی مبتلا است. تأخیر رشدی به این معنی است که فرزند به طور مداوم در توسعه مهارتهای مورد انتظار در سن خاصی عقب ماندهاست.
رشد کودک:
رشد کودک چیزی فراتر از جنبههای فیزیکی است. کودکان در طول زندگی خود، از بدو تولد، رشد میکنند، تکامل مییابند و یاد میگیرند. والدین می توانند با مشاهده نحوه تعامل فرزند خود با محیط اطراف، از جمله نحوه بازی، یادگیری، صحبت کردن، حرکت و رفتار او، در مورد رشد او اطلاعات کسب کنند.
انواع تأخیرهای رشدی:
تأخیرهای رشدی با حوزههای رشد کودک همسو هستند. این موارد عبارتند از:
- مهارتهای شناختی (تفکر): مهارتهای شناختی شامل تفکر، یادگیری و درک اطلاعات است. کودکی که تأخیر شناختی دارد ممکن است در دنبال کردن دستورالعملها یا حل مسئله مشکل داشته باشد.
- مهارتهای اجتماعی و عاطفی: این مهارتها شامل کنار آمدن با دیگران، ابراز احساسات و توانایی بیان نیازها است. کودکی که تأخیر اجتماعی یا عاطفی دارد ممکن است در درک نشانههای اجتماعی، مکالمه یا کنار آمدن با تغییرات در روال روزمره مشکل داشته باشد.
- مهارتهای گفتاری و زبانی: مهارتهای گفتاری و زبانی شامل استفاده و درک زبان است. کودکی که تأخیر گفتاری و زبانی دارد ممکن است در بیان کلمات یا درک گفتههای دیگران مشکل داشته باشد.
- مهارتهای حرکتی: این مهارتها شامل توانایی هماهنگی عضلات کوچک (ظریف) و بزرگ (درشت) است. کودکی که تأخیر حرکتی ظریف دارد ممکن است در نگه داشتن یک شیء در دست خود یا در رنگآمیزی و نوشتن مشکل داشته باشد. کودکی که تأخیر حرکتی بزرگ دارد ممکن است در غلتیدن، نشستن یا راه رفتن مشکل داشته باشد.
تأخیر رشدی کلی چیست؟
تأخیر رشدی میتواند مجزا باشد، به این معنی که تأخیر فقط یک حوزه از رشد را تحت تأثیر قرار میدهد. اگر تأخیر قابل توجهی در دو یا چند مورد از این حوزههای رشدی رخ دهد، ممکن است فرزند دچار مسئلهای باشد که پزشکان آن را تأخیر رشدی کلی مینامند.
تأخیر رشدی در مقابل اوتیسم:
تأخیر رشدی با ناتوانیهای رشدی مانند اختلال طیف اوتیسم متفاوت است.
ناتوانیهای رشدی مانند اوتیسم به خودی خود از بین نمیروند – آنها معمولاً شرایطی مادامالعمر هستند. اوتیسم یک اختلال عصبی- رشدی است که از اوایل کودکی وجود دارد. کودکان مبتلا به اوتیسم در تعامل با دیگران، ایجاد روابط و استفاده از زبان مشکل دارند.
گاهی اوقات تشخیص اینکه فرزند تأخیر رشدی دارد یا ناتوانی رشدی، دشوار است. صرف نظر از این، مداخله زودهنگام بهترین راه برای کمک به پیشرفت و شکوفایی فرزند است.
علائم تأخیر رشدی چیست؟
علائم تأخیر رشدی با توجه به نوع آن متفاوت است و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تأخیر در غلتیدن، نشستن، خزیدن و راه رفتن
- مشکل در مهارتهای حرکتی ظریف
- مشکل در درک گفتههای دیگران
- مشکل در حل مسئله
- مشکل در مهارتهای اجتماعی
- مشکل در صحبت کردن یا دیر صحبت کردن
- مشکل در به خاطر سپردن چیزها
- ناتوانی در ارتباط دادن اعمال با عواقب آنها
چه چیزی باعث رشد می شود؟
محققان از دلیل بسیاری از تاخیرهای رشدی آگاه نیستند. با این حال، برخی از تأثیرات رشدی در نتیجه عوامل ژنتیکی مانند سندرم داون یا سندرم X رخ میدهند.
علاوه بر این، برخی از نوزادان و کودکان در نتیجه عوامل محیطی، از جمله موارد زیر، در معرض خطر بیشتری برای تاخیرات رشدی هستند:
- قرار گرفتن در معرض سموم قبل از تولد، مانند الکل، مواد افیونی یا هرزگیاه (ماری جوانا)
- قرار گرفتن در معرض سموم پس از تولد، مانند مسمومیت با سرب
- زایمان زودرس
- وزن کم هنگام تولد
- اکسیژن ناکافی در هنگام تولد
- تغذیه نامناسب
- حالت های مختلف مرتبط با سلامتی مثل عفونت های گوش مزمن یا مشکلات مربوط به بینایی
- آسیب شدید، از جمله کودک آزاری
تشخیص و آزمایشها
غربالگری رشد:
متخصصان برای تشخیص یادگیری مهارت های اولیه در زمان مناسب از غربالگری رشد استفاده میکنند. پزشک ممکن است در طول معاینه از والدین سؤالاتی بپرسد یا با فرزندتان صحبت و بازی کند. این موضوع نشان دهنده چگونگی یادگیری، صحبت، رفتار و حرکت فرزند خواهد بود.
غربالگری رشد ابزاری است برای فهمیدن اینکه آیا فرزند در مسیر درست است یا به ارزیابیها یا درمانهای اضافی نیاز دارد. هیچ آزمایشی وجود ندارد که نشان دهد آیا فرزند ممکن است در رشد خود تأخیر داشته باشد. با این حال، آزمایشهایی برای سایر سندرمها و اختلالات خاص که باعث تأخیر در رشد میشوند وجود دارد. درصورت نیاز به انجام هریک از این آزمایش ها، پزشک والدین را مطلع خواهد کرد.
از آنجا که طیف وسیعی از رشد و رفتار برای هر سن وجود دارد، طبیعی است که کودکان زودتر یا دیرتر از یک روند کلی به یک نقطه عطف برسند. پزشک کودکان دید کلی به فرزند دارد و اطلاع میدهد که وی در چه شرایطی قرار دارد.
چرا غربالگری رشد مهم است؟
وقتی تأخیر رشدی زود تشخیص داده نشود، کودکان کمکی را که نیاز دارند، فوراً دریافت نمیکنند. این میتواند یادگیری را برای آنها دشوار کند و تأخیرهای رشدی را بدتر کند. هر چه زودتر به کودکان کمک شود، در درازمدت وضعیت بهتری خواهند داشت.
مدیریت و درمان
با توجه به نگرانیها، پزشک ممکن است فرزند را به یک یا چند متخصص ارجاع دهد. این متخصصان می توانند شامل موارد زیر باشند:
- متخصص شنوایی
- گفتاردرمانگر
- متخصص رشد کودکان
- متخصص مغز و اعصاب
- ارائه دهنده خدمات مداخله زودهنگام
خدمات مداخله زودهنگام چیست؟
خدمات مداخله زودهنگام، پشتیبانی از نوزادان و کودکان نوپا با مشکلات خاص را ارائه میدهد. این مشکلات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- زایمان زودرس
- انواع مشکلات سلامتی
- تاخیر در صحبت کردن، فکر کردن، بازی کردن یا حرکت کردن
- مشکل در دیدن یا شنیدن
اگر فرزند واجد شرایط خدمات مداخله زودهنگام باشد، پزشک یک طرح خدمات خانوادگی شخصیسازی شده (IFSP) خواهد نوشت. این طرح بر اساس نیازهای خاص فرزند و خانواده تهیه میشود. پزشک تشخیص خواهد داد که چه فعالیتها و خدماتی میتواند به بهترین شکل به فرزند کمک کند.
انواع خدمات عبارتند از:
- فناوری کمکی (دستگاههایی که ممکن است کودک به آنها نیاز داشته باشد.)
- خدمات شنواییسنجی
- خدمات گفتاری یا زبانی
- مشاوره و آموزش خانواده
- خدمات پزشکی
- خدمات پرستاری
- خدمات تغذیه
- فیزیوتراپی
- کاردرمانی
- خدمات روانشناسی
پیشگیری:
از آنجایی که دانشمندان همیشه از علت تاخیر رشدی آگاه نیستند، بنابراین این مسئله همیشه قابل پیگیری نیست. مهم است که در دوران بارداری از سموم دوری کنید و در کلاس های قبل از زایمان شرکت کنید.
بهترین راه برای جلوگیری از تأخیر در رشد طولانی مدت، مداخله زودهنگام است. تحقیقات نشان داده است که خدمات مداخله زودهنگام برای نوزادان و کودکان تا ۳ سالگی میتواند اثرات طولانی مدت تأخیر در رشد را به حداقل برساند و اغلب از آن جلوگیری کند.
چگونه از فرزندم که دچار تأخیر رشدی است مراقبت کنم؟
اگر کودک دچار تأخیر رشدی است، راههایی وجود دارد که میتوانید به او در پیشرفت کمک کنید. در کنار اطمینان از اینکه فرزندتان از خدمات مداخله زودهنگام پشتیبانی دریافت میکند، میتوانید:
با فرزندتان بازی کنید: بازی کردن میتواند به فرزندتان در توسعه مهارتهای مختلف کمک کند. فعالیتهایی مانند استفاده از خمیر بازی میتواند به توسعه مهارتهای حرکتی ظریف او کمک کند. در زمین بازی، فرزند میتواند مهارتهای فیزیکی و همچنین مهارتهای اجتماعی-عاطفی را توسعه دهد. بازی با بزرگسالان و سایر کودکان به مهارتهای زبانی و اجتماعی کمک میکند.
همراه فرزندتان کتاب و متن بخوانید: خواندن با فرزندتان به او کمک میکند تا زبان را یاد بگیرد. هرچه فرزندتان کلمات بیشتری بشنود، کلمات بیشتری یاد میگیرد.
زمان استفاده از صفحه نمایش را محدود کنید: کودکان از تعامل با دیگران بهتر یاد میگیرند، نه از زمانی که صرف تماشای تلویزیون یا بازیهای ویدیویی میکنند. زمان استفاده از صفحه نمایش برای کودکان خردسال باید کمتر از یک ساعت در روز باشد.
برنامه تهیه کنید: نوشتن و ایجاد یک برنامه میتواند به فرزندتان کمک کند تا دستورالعملها را دنبال کند و یک روال را بهتر درک کند. چاپ برنامههای تصویری برای خانواده میتواند به کودک کمک کند تا آنچه از او انتظار میرود را تجسم کند.
در تماس باشید: مرتباً با هماهنگکننده خدمات مداخلهای فرزندتان و سایر پزشکان در تماس باشید. این متخصصان سلامت میتوانند شما را از روند پیشرفت فرزندتان مطلع کنند و نکاتی را برای کمک به رشد او به شما ارائه دهند.
مطالب مشابه:
غربالگری کودکان 2 تا 12 سال
مسائل رشد عصبی در کودکان
ارتباط افسردگی بارداری با مسائل رفتاری کودک
سندرم لی
سندرم آنجلمن (Anjelman Syndrome)
منبع: my.clevelandclinic
