سیروز کبدی
سیروز، جراحت شدید کبد است که بر اثر بیماری مزمن کبدی ایجاد می شود. همزمان با تخریب بافت کبد در طول زمان، بافت کبدی توسط بافت همبند جایگزین شده که همین مساله بر روی ساختار کبد اثر گذاشته و سبب کاهش عملکرد آن می شود. در آمریکا سالانه تقریبا 32000 مرگ بر اثر این بیماری است. سیروز همراه با بیماری های کبدی متعددی مشاهده شده و ممکن است سال ها یا دهه ها بعد پیشرفت کند. برخلاف زخم در قسمت های دیگر بدن، برخی از زخم های به وجود آمده در کبد، حتی در بیماران سیروزی نیز قابل بازگشت هستند.
کبد، عضوی حیاتی است که در قسمت راست بالای شکم میباشد.
عملکرد این عضو شامل کمک به تبدیل مواد غذایی از غذا به اجزای مفید خون، تولید بسیاری از فاکتورهای ضروری برای لخته کردن خون، متابولیزه و دفع مسمومیت مواد مضر برای بدن، تولید صفرا می باشد. بیماری های کبدی می توانند هر کدام از این عملکردها را تحت تاثیر قرار دهند. این بیماری ها ممکن است نتیجه عفونت، جراحت فیزیکی، مسموم شدن، مشکل خود ایمنی، و یا مربوط به نقص ژنتیکی باشد که منجر به تولید موادی مانند مس یا آهن می شود، باشد. آسیبی که بیماری های کبدی ایجاد می کند می تواند منجر به تورم، انسداد جریانی صفراوی، و اختلالاتی در لختگی خون شود. آسیب طولانی و مداوم سبب تجمع بافت همبند، یا فیبروز کبدی شده که در نهایت سیروز پیشرفت می کند.
همراه با سیروز، ساختار کبد تغییر می کند. برآمدگی های سلولی تشکیل شده که توسط بافت ریشه داری احاطه دار شده است. این بافت مانند بافت سالم عمل نکرده و می تواند در جریان خون و جریان صفرا به کبد اختلال ایجاد کند.
همانطور که سیروز پیشرفت می کند، دیگر اعضا و بافت ها را نیز تحت تاثیر قرار میدهد که در زیر به برخی از آن ها اشاره شده است:
- افزایش فشار در رگی که خون را به کبد حمل می کند، که فشار خون سیاهرگی نام دارد.
- تورم و خون ریزی در رگ های مری و معده به دلیل فشار زیاد سیاهرگی و هدایت آن ها به رگ های کوچک تر در مری و معده
- افزایش در سموم داخل خون، که می تواند سبب گیجی و دیگر مشکلات مغزی شود.
- تشکیل مایع در شکم
- اختلال در عملکرد کلیه
- کاهش تولید فاکتور لخته کننده خون، که موجب خون ریزی آسان و کبود شدن می شود.
افراد دارای سیروز در معرض ابتلا به سرطان کبد نیز هستند. تخمین زده می شود این اتفاق در 3 تا 5 درصد از بیماران در سال اتفاق بیفتد.
چه چیزی باعث ایجاد سیروز کبدی می شود؟
زمانی که زخمی در کبد حاد یا آسیب محدود باشد، کبد معمولا می تواند خودش را بازسازی کند. با این حال، تکرار زخم و آسیب در طول سال های زیاد می تواند سبب پیشرفتن سیروز شود.
عوامل ایجاد سیروز زیاد بوده ولی به طور کلی به گروه های زیر تقسیم می شوند:
- الکل-مصرف زیاد الکل درطول زمان می تواند ایجاد بیماری کبد الکلی و سیروز کند.
- ارتباط با هپاتیت، مانند هپاتیت ویروسی، هپاتیت خود ایمن و بیماری کبد چرب غیر الکلی
- زردی-انسداد مجرای صفراوی
- قلب-اختلال در عملکرد قبل در نهایت سبب ایجاد آسیب و سیروز کبدی می شود.
- متابولیسم یا ژنتیک-این بخش شامل بیماری هایی مانند سیستیک فیبروزیس، هموکروماتوزیس، و بیماری ویلسون می شود.
- دارو یا سموم
- ناشناخته- حدود 10 درصد از موارد سیروز با علل ناشناخته هستند.
تکرار این عوامل بسته به جمعیت و محل جغرافیایی تفاوت می کند.
در آمریکا، حدود نیمی از موارد سیروز توسط عفونت مزمن هپاتیت C و مصرف بیش از حد الکل رخ می دهد.
عفونت مزمن هپاتیت B سبب ایجاد موارد زیاد و عامل اصلی سیروز در بسیاری از قسمت های جهان می باشد.
علائم و نشانه های سیروز کبدی:
بسیاری از مردم مبتلا به سیروز، علامتی از بیماری نداشته و یا کم علامت دارند. علائم ممکن تا زمان جراحت مهمی بروز نکند.
علائم ممکن است غیر اختصاصی بوده و شامل موارد زیر است:
- تب
- ضعف بدنی
- گیجی
- احساس ناراحتی در شکم
- خارش
- تورم شکمی و پا
- زردی
- خون ریزی آسان و کبودی
- حالت تهوع
- کاهش اشتها و وزن
آزمایش های تشخیصی:
تشخیص سیروز بسیار مهم است. زیرا ممکن است آسیب کبدی با علائم کم و یا بدون علائم رخ دهد. اگر بتوان علت آسیب کبدی را از بین برد یا کنترل کرد ، جای زخم بیشتر متوقف می شود و برخی از زخم های موجود در واقع برطرف می شوند. در حالی که آزمایش خون تا حدودی می تواند آسیب کبدی را تشخیص دهد، ولی هیچ آزمایش واحدی وجود ندارد که بتواند سیروز را تشخیص دهد. بیوپسی کبد به عنوان استاندارد طلایی برای تشخیص سیروز در نظر گرفته می شود، اما این روش تهاجمی است و هر موردی را تشخیص نمی دهد.
ممکن است آزمایشات معمول آزمایشگاهی برای تشخیص آسیب کبد و یا زخم و ارزیابی شدت آن انجام شود، به ویژه اگر فرد دارای عوامل خطر برای ایجاد سیروز باشد. آزمایشات اضافی ممکن است برای تشخیص علت زمینه ای و نظارت بر سلامت فرد مبتلا در طول زمان انجام شود. این می تواند شامل بررسی توسعه احتمالی سرطان سلول کبدی باشد. تست آسیب کبدی ممکن است ابتدا توسط یک پنل متابولیک جامع (CMP) یا پنل کبدی شناسایی شود.
هر دو پنل شامل آزمایش های زیر است ها:
- Alanine aminotransferase(ALT): آنزیمی که عمدتا در کبد یافت می شود. با انواع آسیب های کبدی، از جمله سیروز، سطح آن افزایش می یابد.
- Aspartate aminotransferase(AST): آنزیمی که در کبد و سایر اندام ها یافت می شود. AST در افراد مبتلا به آسیب کبدی، از جمله سیروز، افزایش می یابد.
- Alkaline phosphatase(ALP): آنزیمی که در مجاری صفراوی یافت می شود. ALP معمولا طبیعی بوده، یا در سیروز به طور خفیف افزایش می یابد.
- بیلی روبین کل: ماده ای که منحصرا در کبد تولید می شود. با بسیاری از بیماری های کبدی افزایش می یابد. سطح بیلی روبین معمولا نرمال بوده یا کمی افزایش می یابد تا زمانی که سیروز به مراتب پیشرفته شود.
- آلبومین: پروتئینی که توسط کبد تولید می شود و اغلب در سیروز کاهش می یابد.
اگر نتیجه هر یک از این آزمایش ها غیر طبیعی باشد، در ادامه، موارد دیگر مورد بررسی قرار می گیرد. سایر آزمایشات معمول ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- Complete blood count(CBC): ممکن است پزشک دستور ارزیابی گلبول های قرمز و سفید خون و پلاکت های فرد را به او بدهد. در صورت بروز خون ریزی، ممکن است کم خونی به وجود آید و پلاکت ها اغلب با سیروز کاهش می یابد.
- Prothrombin time(PT/INR): اکثر عوامل انعقادی خون توسط کبد تولید می شوند. این آزمایش عملکرد لخته شدن را ارزیابی می کند و نتایج ممکن است با سیروز طولانی شود.
بسیاری از آزمایشات مذکور در بالا برای نظارت بر پیشرفت سیروز استفاده می شود. با بدتر شدن وضعیت، نتایج ممکن است به طور فزاینده ای غیر طبیعی شود.
آزمایش های مکمل:
- آزمایش هپاتیت B و هپاتیت C ممکن است برای کمک به تشخیص علت زمینه ای بیماری مزمن کبدی تجویز شود.
- در صورت وجود آسیب، تجزیه و تحلیل مایع صفاقی ممکن است انجام شود.
- بیوپسی کبد شامل نمونه برداری از بافت کبد برای ارزیابی ساختار و سلول های کبد است. این تست می تواند به وضوح نشان دهنده وجود سیروز باشد. اما از آنجا که نمونه کوچک است، نتیجه منفی ممکن است وجود سیروز را رد نکند.
مطالب مشابه:
سنگ صفرا
عفونت دستگاه ادراری
دیابت
آزمایش آنالیز ادرار