سنگ صفرا

سنگ‌ های صفراوی از تجمع مواد صفراوی سخت شده در کیسه صفرا ایجاد میشوند. کیسه صفرا یک عضو کوچک و گلابی مانند در سمت راست شکم و در زیر کبد است. کیسه صفرا حاوی مایعات هضمی به نام صفرا است که از طریق مجرای صفراوی مشترک به روده کوچک ریخته می‌ شوند. سنگ های صفراوی در اندازه‌ های کوچک به اندازه دانه‌ های شن تا بزرگ به اندازه یک توپ گلف می‌ باشند. در بعضی افراد تنها یک سنگ صفرا تشکیل می شود. در حالی که در برخی دیگر سنگ‌ های صفراوی متعددی تشکیل می‌ شوند. افرادی که دارای علائم مربوط به سنگ های صفراوی هستند معمولا نیاز به جراحی دارند. سنگ­ های صفراوی که بدون علائم هستند معمولا نیاز به درمان ندارند.

علائم سنگ صفرا:

سنگ­ های صفراوی ممکن است بدون علائم باشند. اما اگر سنگ های صفراوی در مجاری صفراوی قرار گیرند و باعث انسداد شوند.

علائم و نشانه‌ های حاصل عبارتند از:

• درد ناگهانی و به سرعت تشدید شونده در قسمت فوقانی سمت راست شکم
• درد ناگهانی و به سرعت تشدید شونده در مرکز شکم و زیر جناغ سینه
• درد پشت بین استخوان کتف ها
• درد در شانه راست
• تهوع یا استفراغ

درد سنگ صفرا ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت ادامه یابد.

انواع سنگ های صفراوی:

انواع سنگ های صفراوی که در کیسه صفرا ایجاد شوند عبارتند از:

• سنگ ­های صفراوی کلسترولی: شایع ترین نوع سنگ صفرا می باشند و اغلب به رنگ زرد دیده می شوند. این سنگ ­های صفراوی عمدتا از کلسترول تجزیه نشده تشکیل میشود. اما ممکن است حاوی اجزای دیگر نیز باشند.
• سنگ ­های صفراوی رنگدانه دار: این سنگ­ های قهوه ای تیره یا سیاه هنگامی ایجاد می شوند که صفرا حاوی بیش از حد بیلی روبین است.

علل :

روشن نیست که چه چیزی باعث ایجاد سنگ صفراوی می شود. پزشکان معتقدند که سنگ های صفراوی ممکن است زمانی رخ دهند که:

• صفرا حاوی کلسترول بیش از حد است:

به طور معمول، صفرا خود شامل مواد شیمیایی کافی برای تجزیه کلسترول ترشح شده توسط کبد می باشد. اما اگر کبد کلسترول بیشتری را نسبت به صفرا ترشح کند، ممکن است کلسترول اضافی به کریستال‌ ها و در نهایت به سنگ تبدیل شوند.

• صفرا حاوی بیش از حد بیلی­روبین است:

بیلی­روبین یک ماده شیمیایی است که وقتی بدن انسان گلبول قرمز را تجزیه می کند تولید می‌ شود. شرایط خاصی از جمله سیروز کبد، عفونت مجاری صفراوی و برخی اختلالات خون باعث می شوند که کبد بیلی روبین بیش از حد تولید کند. بیلی روبین اضافی باعث تشکیل سنگ صفرا می‌ شود.

• کیسه صفرا به درستی تخلیه نمی شود: 

اگر کیسه صفرا به اندازه کافی و یا کاملا تخلیه نشود، صفرا ممکن است بسیار غلیظ شده و موجب تشکیل سنگ های صفراوی شود.

عوامل خطر

فاکتورهایی که ممکن است خطر ابتلا به سنگ­ های صفراوی را افزایش دهند عبارتند از:

• زنان نسبت به مردان بیشتر مستعد ابتلا به سنگ صفرا هستند.
• افراد بالای 40 سال
• نژادهای بومی آمریکایی و مکزیکی آمریکایی
• اضافه وزن یا چاقی
• بی تحرکی
• بارداری
• رژیم غذایی با چربی بالا
• رژیم غذایی با کلسترول بالا
• رژیم غذایی کم فیبر
• داشتن سابقه خانوادگی سنگ های صفراوی
• دیابت
• کاهش وزن سریع
• مصرف داروهایی که حاوی استروژن هستند مانند داروهای ضد بارداری خوراکی یا داروهای هورمون درمانی
• بیماری های کبدی

عوارض جانبی :

عوارض سنگ های صفراوی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• التهاب کیسه صفرا: سنگ صفرا که در گردن کیسه صفرا قرار می گیرد میتواند باعث التهاب کیسه صفرا (Cholecystitis) شود.

Cholecystitis میتواند با درد و تب شدید همراه باشد.

• انسداد مجرای صفراوی مشترک:

 سنگ‌ های صفراوی می توانند مجرای صفراوی مشترک را که صفرا را از کیسه صفرا یا کبد به روده کوچک هدایت می کند مسدود سازد.

انسداد این مجرا ممکن است باعث عفونت مجرای صفراوی و زردی شود.

• انسداد مجرای پانکراس:

مجرای پانکراس لوله ای است که از پانکراس به مجرای صفراوی مشترک مرتبط می شود. آنزیم های پانکراس، که به هضم کمک می کنند، از طریق مجرای پانکراس جریان می یابند. سنگ صفرا ممکن است منجر به انسداد مجرای پانکراس شود که می تواند منجر به التهاب پانکراس (پانکراتیت) شود. پانکراتیت معمولا با درد شدید شکم همراه است و معمولا نیاز به بستری فرد میباشد.

• سرطان کیسه صفرا: 

سابقه سنگ های صفراوی خطر ابتلا به سرطان کیسه صفرا را افزایش می دهد. اما با این حال سرطان کیسه صفرا نادر می‌ باشد.

جلوگیری:

شما می توانید خطر ابتلا به سنگ های صفراوی را کاهش دهید اگر:

• داشتن وعده های غذایی منظم:

صرف صبحانه بسیار ضروری می باشد. حذف وعده غذایی و یا ناشتایی های طولانی مدت مکرر می تواند خطر سنگ صفراوی را افزایش دهد.

• کاهش وزن:

کاهش وزن باید آهسته و زیر نظر پزشک باشد. کاهش وزن سریع می تواند خطر ابتلا به سنگ های صفراوی را افزایش دهد.

• حفظ وزن سالم: 

چاقی و داشتن اضافه وزن باعث افزایش خطر سنگ صفرا می شود. داشتن تحرک همراه با حفظ رژیم غذایی سالم احتمال ابتلا به سنگ صفرا را کاهش میدهد.

تشخیص :

تست ها و روش های مورد استفاده برای تشخیص سنگ های صفراوی عبارتند از:

• تصویربرداری از کیسه صفرا:

 پزشک متخصص ممکن است سونوگرافی شکم و توموگرافی کامپیوتری (CT) را برای تصویربرداری از کیسه صفرا توصیه کند.

• آزمایشاتی مانند اسکن ایزوپروبلیری اسید امیندیاکتیک اسید (HIDA)، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) یا اندوسکوپیک کلانژیوپانکراتوگرافی (رتروگرادERCP) جهت بررسی مجاری صفراوی.

همچنین سنگ های صفرا با استفاده از ERCP می توانند در طی پروسیجر حذف شوند.

• آزمایشات خون جهت بررسی عوارض ناشی از سنگ صفرا: 

آزمایش خون ممکن است جهت بررسی عفونت، زردی، پانکراتیت یا سایر عوارض ناشی از سنگ های صفراوی توسط پزشک درخواست شود.

درمان:

گزینه‌های درمان سنگ‌ های صفراوی عبارتند از:

• جراحی جهت برداشتن کیسه صفرا (کوله سیستکتومی)
•  مصرف برخی داروها جهت دفع سنگ­های صفراوی

کلینیک گوارش بهبود مفتخر است تا با مجهزترین تجهیزات خود در زمینه آزمایشات تخصصی و تصویربرداری در اسرع وقت و با بیشترین دقت همراه شما مراجعین عزیز باشد.