آندومتریوز
آندومتریوز اغلب اختلالی دردناک است که در آن بافتی مشابه بافتی که به طور معمول داخل رحم را می پوشاند – آندومتر – در خارج از رحم رشد می کند. این بیماری معمولا تخمدان ها، لوله های فالوپ و بافت پوشاننده لگن را درگیر می کند. به ندرت ممکن است بافتی شبیه آندومتر در خارج از ناحیه ای که اندام های لگنی در آن قرار دارند یافت شود.
در آندومتریوز، بافت شبه آندومتر مانند بافت اندومتر عمل می کند، در هر چرخه قاعدگی ضخیم می شود، فرو می ریزد و باعث خونریزی می شود. اما چون این بافت راهی برای خروج از بدن ندارد، به دام می افتد. هنگامی که آندومتریوز تخمدان ها را درگیر می کند، کیست هایی به نام آندومتریوم ممکن است ایجاد شود. بافت اطراف ممکن است تحریک شود و در نهایت بافت اسکار و چسبناکی ایجاد می شود – نوارهایی از بافت فیبری که می تواند باعث چسبیدن بافت ها و اندام های لگن به یکدیگر شود.
آندومتریوز می تواند باعث درد شود – برخی اقات درد شدید – به ویژه در طی دوره های قاعدگی. همچنین ممکن است مشکلات باروری ایجاد کند. خوشبختانه درمان های موثری برای این مشکل وجود دارد.
علائم آندومتریوز:
علائم اولیه آندومتریوز درد لگن است، که اغلب همراه با دوره های قاعدگی است. اگر چه بسیاری در طی دوره های قاعدگی خود گرفتگی عضله را تجربه می کنند، افراد مبتلا به آندومتریوز معمولا بیان می کنند که درد قاعدگی آنها بسیار بدتر از دردهای معمولی است. همچنین ممکن است این درد به مرور زمان افزایش یابد.
نشانه و علائم شایع آندومتریوز:
- پریودی های دردناک (دیسمنوره): درد و گرفتگی لگن ممکن است قبل از شروع قاعدگی شروع شده و تا چند روز ادامه یابد. همچنین ممکن است در ناحیه کمر و شکم درد داشته باشید.
- درد همراه با مقاربت: درد در حین یا بعد از رابطه جنسی در آندومتریوز شایع است.
- درد در حین ادرار کردن یا دفع مدفوع: به احتمال زیاد این علائم را در طول دوره قاعدگی تجربه خواهید کرد.
- خونریزی بیش از حد: ممکن است گاهی قاعدگی های شدید یا خونریزی بین دوره ها (خونریزی بین قاعدگی) را تجربه کنید.
- ناباروری: گاهی اوقات، اندومتریوز برای اولین بار در افرادی که به دنبال درمان ناباروری هستند، تشخیص داده می شود.
- سایر علائم و نشانه ها: ممکن است احساس خستگی، اسهال، یبوست، نفخ یا حالت تهوع، به ویژه در دوره های قاعدگی داشته باشید.
شدت درد ممکن است شاخص قابل اعتمادی برای وضعیت و شدت بیماری باشد. ممکن است آندومتریوز خفیف همراه با درد شدید داشته باشید یا ممکن است آندومتریوز پیشرفته با درد اندک یا بدون درد داشته باشید.
آندومتریوز گاهی اوقات با شرایط دیگری که می تواند باعث درد لگن شوند، مانند بیماری التهابی لگن (PID) یا کیست تخمدان اشتباه گرفته شود. ممکن است با سندرم روده تحریک پذیر (IBS) اشتباه گرفته شود، وضعیتی که باعث حملات اسهال، یبوست و گرفتگی شکم می شود. IBS می تواند همراه با آندومتریوز باشد که می تواند تشخیص را پیچیده کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر علائم و نشانه های دارید که ممکن است نشان دهنده آندومتریوز هستند، به پزشک مراجعه کنید.
آندومتریوز می تواند شرایط چالش برانگیزی برای مدیریت ایجاد کند. تشخیص زودهنگام، تیم پزشکی چند رشته ای و درکی درست از تشخیص ممکن است منجر به مدیریت بهتر علائم شود.
علل آندومتریوز:
اگر چه دلیل دقیق آندومتریوز مشخص نیست، توضیحات احتمالی عبارتند از:
-
قاعدگی رتروگراد:
در قاعدگی رتروگراد، خون قاعدگی حاوی سلول های آندومتر به جای خارج شدن از بدن، از طریق لوله های فالوپ و به داخل حفره لگن جریان می یابد. این سلول های آندومتر به دیواره های لگن و سطوح اندام های لگن می چسبند، جایی که رشد می کنند و در طول هر چرخه قاعدگی به ضخیم شدن و خونریزی ادامه می دهند.
-
تغییر شکل سلول های صفاقی (پریتونئال):
در آنچه به عنوان «نظریه القا» شناخته می شود، متخصصان پیشنهاد می کنند که هورمون ها یا فاکتورهای ایمنی تغییر شکل سلول های صفاقی (سلول هایی که قسمت داخلی شکم را پوشانده اند) به سلول های مشابه آندومتر تقویت می کنند.
-
تبدیل و تغییر شکل سلول های جنینی:
هورمونهایی مانند استروژن ممکن است در طی دوران بلوغ سلول های جنینی (سلول هایی که در مراحل اولیه رشد هستند) را به ایمپلنت های سلولی آندومتر مانند تبدیل کنند.
-
القای اسکار جراحی:
بعد از یک جراحی مانند هسیترکتومی یا سزارین، سلول های آندومتر ممکن است به محل برش جراحی متصل شوند.
-
انتقال سلول های آندومتری:
عروق خونی یا سیستم مایع بافتی (لنفی) ممکن است سلول های آندومتری را به سایر بخش های بدن انتقال دهند.
-
اختلال سیستم ایمنی:
یک مشکل در سیستم ایمنی ممکن است باعث شود که بدن نتواند بافت مشابه آندومتر را که در خارج از رحم رشد می کند تشخیص دهد و از بین ببرد.
فاکتورهای خطر:
چندین فاکتور باعث افزایش خطر ابتلا به آندومتریوز می شود، مانند:
- هرگز زایمان نمی کنید
- شروع قاعدگی از سنین پایین
- یائسگی در سنین بالاتر
- دوره های قاعدگی کوتاه – به عنوان مثال، کمتر از 27 روز
- قاعدگی های سنگین که بیش از 7 روز طول می کشد
- داشتن سطوح بالاتر استروژن در بدن
- شاخص توده بدنی پایین
- داشتن بستگانی (مادر، خاله یا خواهر) مبتلا به آندومتریوز
- هر شرایط پزشکی که مانع از خروج خون از بدن در طول دوره های قاعدگی شود
- اختلالات دستگاه تناسلی
آندومتریوز معمولا چندین سال بعد از شروع قاعدگی ایجاد می شود. علائم و نشانه های آندومتریوز ممکن است با بارداری به طور موقت از بین برود یا ممکن است با یائسگی به طور کامل از بین برود، مگر اینکه داروی استروژن مصرف کنید.
عوارض آندومتریوز:
ناباروری:
عارضه اصلی آندومتریوز اختلال در باروری است. تقریبا یک سوم تا نیمی از زنان مبتلا به آندومتریوز برای باردار شدن مشکل دارند.
برای اینکه بارداری رخ دهد، تخم باید از یک تخمدان آزاد شود، از میان لوله فالوپ مجاور حرکت کند و توسط یک سلول اسپرم بارور شود و برای شروع رشد خود را به دیواره رحم بچسباند. آندومتریوز ممکن است لوله را مسدود کند و مانع لقاح تخمک و اسپرم شود. اما این شرایط ممکن است به طور غیر مستقیم نیز بر باروری اثر بگذارد، برای مثال با آسیب رساندن بر اسپرم یا تخمک.
با این حال، بسیاری از افراد مبتلا به آندومتریوز خفیف تا متوسط می توانند باردار شوند و دوران حاملگی را بدون مشکل سپری کنند. پزشکان برخی اوقات به افراد مبتلا به آندومتریوز توصیه می کنند که بچه دار شدن را به تاخیر نیاندازند چون این شرایط ممکن است به مرور زمان بدتر شود.
سرطان:
سرطان تخمدان در افراد مبتلا به آندومتریوز بیشتر از حد انتظار رخ می دهد. اما خطر کلی سرطان تخمدان در طول زندگی کم است. برخی مطالعات نشان می دهند که آندومتریوز خطر ابتلا به سرطان را افزایش می دهد، اما هنوز این خطر نسبتا کم است. اگر چه نوعی نادری از سرطان – آدنوکارسینوم وابسته به آندومتریوز – می تواند در مراحل بعدی زندگی در افرادی که آندومتریوز داشته اند، ایجاد شود.
تشخیص آندومتریوز:
برای تشخیص آندومتریوز و شرایط دیگری که می توانند باعث درد لگن شوند، پزشک از شما می خواهد علائم خود را از جمله محل درد و زمان بروز آن شرح دهید.
آزمایشات برای بررسی سرنخ های فیزیکی آندومتریوز شامل:
-
معاینات لگن:
در طی معاینه لگن، پزشک برای یافتن وضعیت غیرطبیعی مانند کیست ها در اندام های تولید مثلی یا اسکارها در پشت رحم با دست بخش هایی از ناحیه لگنی را معاینه می کند. اغلب نواحی کوچک آندومتریوز قابل احساس کردن نیستند مگر اینکه باعث ایجاد کیست شوند.
-
سونوگرافی:
این تست از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ثبت تصویری از داخل بدن استفاده می کند. برای ثبت تصاویر، دستگاهی به نام مبدل یا بر روی شکم فشار داده می شود یا در واژن قرار می گیرد (سونوگرافی ترانس واژینال). ممکن است برای بدست آوردن بهترین تصویر از اندام های تولید مثلی هر دو نوع سونوگرافی انجام شود. یک آزمایش استاندارد سونوگرافی به طور قطعی به پزشک نمی گوید که آیا آندومتریوز دارید یا خیر، اما می تواند کیست های مرتبط با آندومتریوز (آندومتریوم) را شناسایی کند.
-
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI):
MRI روشی است که از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای خلق تصاویر با جزئیات از اندام ها و بافت های داخلی بدن استفاده می کند. همچنین در برخی موارد، MRI می تواند به برنامه ریزی برای عمل جراحی کمک کند و اطلاعات دقیقی در مورد مکان و اندازه ایمپلنت های آندومتر در اختیار جراح قرار دهد.
-
لاپاراسکوپی:
در برخی موارد، پزشک ممکن است بیمار را به یک جراح ارجاع دهد تا عملی را انجام دهد که به جراح اجازه می دهد داخل شکم را ببیند (لاپاراسکوپی). در حالی که بیمار تحت بیهوشی عمومی است، جراح یک برش کوچک در نزدیکی ناف ایجاد می کند و یک ابزار باریک (لاپاروسکوپ) را وارد می کند و به دنبال نشانه هایی از بافت آندومتر در خارج از رحم است.
لاپاراسکوپی می تواند اطلاعاتی در مورد محل، وسعت و اندازه ایمپلنت های آندومتر فراهم کند. جراح ممکن است نمونه بافتی (بیوپسی) برای انجام تست های بیشتر بردارد. اغلب، با یک جراحی مناسب، جراح می تواند در طی لاپاراسکوپی به طور کامل آندومتریوز را درمان کند. بنابراین شما فقط نیاز به یک عمل جراحی دارید.
درمان آندومتریوز:
درمان آندومتریوز معمولا شامل دارو و جراحی است. روشی که پزشک برمی گزیند به شدت علائم و نشانه ها و اینکه آیا شما امیدوارید باردار شوید، بستگی دارد.
پزشکان معمولا توصیه می کنند ابتدا روشهای غیرتهاجمی را امتحان کنید و اگر درمان اولیه ناموفق بود گزینه جراحی را انتخاب کنید.
داروهای ضد درد:
پزشک ممکن است برای کاهش دردهای قاعدگی، مصرف داروهای مسکن مانند داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایپوبروفن یا ناپروکسن را توصیه کند.
اگر قصد بارداری ندارید، ممکن است هورمون درمانی همراه با مسکن تجویز کند.
هورمون درمانی:
هورمون های مکمل برخی اوقات در کاهش یا از بین بردن درد آندومتریوز موثر هستند. افزایش و کاهش هورمون ها در طی چرخه قاعدگی باعث می شود ایمپلنت های آندومتر ضخیم شوند، تخریب گردند و باعث خونریزی شوند. داروی هورمونی ممکن است رشد بافت آندومتر را کند نماید و از ایمپلنت های بافت آندومتر جدید جلوگیری کند.
هورمون درمانی راه حلی دائمی برای آندومتریوز نیست. ممکن است بعد از توقف درمان عود علائم و نشانه ها را تجربه کنید.
روش های درمانی مورد استفاده برای درمان آندومتریوز عبارتند از:
-
داروهای ضدبارداری:
قرص های ضد بارداری، حلقه ها و چسب های واژینال به کنترل هورمون های مسئول ساخت ماهانه ی بافت آندومتر کمک می کنند. بسیاری از افراد زمانی که از داروهای ضدبارداری استفاده می کنند دوره قاعدگی کوتاه تر و سبکتری دارند. در برخی افراد، استفاده از داروهای ضد بارداری هورمونی – به ویژه مصرف سیکلیک دائمی – ممکن است درد کاهش یابد یا از بین برود.
-
آنتاگونیست ها و آگونیست های هورمون آزادکننده گنادوتروپین (Gn-RH):
این داروها مانع تولید هورمون های محرک تخمدان می شوند و سطوح استروژن کاهش می دهند و باعث پیشگیری از قاعدگی می شوند. این باعث کوچک شدن بافت آندومتر می شود. از آنجایی که این داروها یائسگی ساختگی ایجاد می کنند، مصرف دوز پایینی از استروژن یا پروژسترون همراه با آگونیست ها و آنتاگونیست های Gn-RH ممکن است اثرات جانبی یائسگی مانند گُر گرفتگی، خشکی واژن و پوکی استخوان را کاهش دهد. زمانی که مصرف این داروها متوقف شود دوره های قاعدگی و توانایی باردار شدن باز میگردد.
-
استروژن درمانی:
انواع مختلفی از استروژن درمانی مانند دستگاه داخل رحمی آزادکننده لوونورژسترل، ایمپلنت ضد بارداری، تزریق آمپول ضد بارداری یا قرص پروژستین می توانند دوره های قاعدگی و رشد ایمپلنت های آندومتر را متوقف کنند و این ممکن است علائم و نشانه های آندومتریوز را تسکین دهد.
-
مهارکننده های آروماتاز:
مهارکننده های آروماتاز دسته ای از داروها هستند که میزان استروژن را در بدن کاهش می دهند. پزشک ممکن است یک مهارکننده آروماتاز همراه با پروژسترون یا داروهای ضدبارداری ترکیبی هورمونی را برای درمان آندومتریوز توصیه کند.
جراحی آندومتریوز
اگر آندومتریوز دارید و در تلاش برای باردار شدن هستید، جراحی برای برداشتن ایمپلنت های آندومتریوز همراه با حفظ رحم و تخمدان ممکن است شانس موفقیت شما برای بارداری را افزایش دهد. اگر درد شدید ناشی از آندومتریوز دارید، ممکن است جراحی برای شما مفید باشد – با این حال، آندومتریوز و درد ممکن است مجدد عود کند.
در مواردی که آندومتریوز وسیع تر است، پزشک ممکن است این روش لاپاراسکوپی یا روش کمتر معمول یعنی جراحی شکمی سنتی را توصیه کند. حتی در موارد بسیار شدید اکثر افراد می توانند با جراحی لاپاراسکوپی درمان شوند.
در جراحی لاپاراسکوپی، جراح از طریق یک برش کوچک در نزدیکی ناف یک ابزار بینایی (لاپاراسکوپ) وارد می کند و از طریق یک برش دیگر یک ابزار برای برداشتن بافت آندومتر وارد می کند. پس از جراحی پزشک ممکن است مصرف داروهای هورمونی را برای کمک به بهبود درد توصیه کند.
درمان باروری:
آندومتریوز می تواند در بارداری مشکل ایجاد کند. اگر برای باردار شدن مشکل دارید، پزشک ممکن است درمان باروری را با نظارت یک متخصص باروری توصیه کند. درمان باروری از تحریک تخمدان ها برای تولید تخمک های بیشتر تا لقاح آزمایشگاهی متغیر است. اینکه کدام درمان برای شما مناسب است به وضعیت شخصی شما بستگی دارد.
هیسترکتومی همراه با برداشتن تخمدان ها:
قبلا، جراحی برای برداشتن رحم (هیسترکتومی) و تخمدان ها (اووفورکتومی) موثرترین درمان برای آندومتریوز تجویز می شد. اما متخصصان آندومتریوز از این رویکرد فاصله گرفتند و به جای آن با برداشتن دقیق و کامل تمام بافت آندومتریوز متمرکز شدند.
برداشتن تخمدان ها منجر به یائسگی می شود. کمبود هورمون های تولید شده توسطح تخمدان ها ممکن است درد آندومتریوز را برای برخی افراد بهبود بخشد. اما برای برخی دیگر، آندومتریوز که پس از جراحی باقی می ماند همچنان باعث ایجاد علائم می شود. یائسگی زودرس همچنین خطر بیماری های قلبی و عروقی، برخی بیماری های متابولیک و مرگ زودرس را به همراه دارد.
در کسانی که نمی خواهند باردار شوند، برداشتن رحم (هیسترکتومی) گاهی اوقات می تواند برای درمان علائم و نشانه های مرتبط با آندومتریوز، مانند خونریزی شدید قاعدگی و قاعدگی دردناک به دلیل گرفتگی رحم، استفاده شود. حتی زمانی که تخمدان ها در جای خود باقی می مانند، هیسترکتومی همچنان ممکن است تاثیر طولانی مدتی بر سلامتی فرد داشته باشد، به خصوص اگر قبل از 35 سالگی این عمل انجام شود.
مطالب مشابه:
