آزمایش Systemic Sclerosis (SS)
سیستمیک اسکلروزیس یک بیماری مزمن نادر با علت ناشناخته است که با فیبروز منتشر و ناهنجاری های عروقی در پوست، مفاصل و اندام های داخلی (به ویژه مری، دستگاه گوارش تحتانی، ریه ها، قلب و کلیه ها) مشخص می شود.
علائم شایع آن عبارتند از: پدیده رینود، پلی آرترالژی، دیسفاژی، سوزش سر دل، تورم و در نهایت سفت شدن پوست و انقباض انگشتان دست، درگیری ریه، قلب و کلیه عامل اکثر مرگ و میرهاست.
تشخیص آن به صورت بالینی است. اما تست های آزمایشگاهی آن را تایید می کنند.
درمان خاص آن دشوار است و اغلب بر روی کنترل بیماری و عوارض ناشی از آن تاکید می شود.
گروه بندی سیستمیک اسکلروزیس
- سیستمیک اسکلروزیس محدود (سندرم CREST)
- سیستمیک اسکلروزیس عمومی (با درگیری منتشر در پوست)
- سیستمیک اسکلروزیس سینوسی
در اسکلروز سیستمیک محدود (سندرم CREST- کلسینوز کوتیس، پدیده رینود، اختلال حرکت مری، اسکلروداکتیلی، تلانژکتازی)، بیماران دچار سفت شدن پوست روی صورت و آرنج و زانو می شوند و همچنین ممکن است بیماری رفلاکس معده داشته باشند.
این نوع، با پیشرفت آهسته مشخص می شود و اغلب با فشار خون ریوی شدت می یابد.
در اسکلروز سیستمیک عمومی با درگیری پوستی منتشر، بیماران پدیده رینود و عوارض گوارشی (GI) دارند.
این نوع معمولاً به سرعت تکامل می یابد. بیماری بینابینی ریه و اسکلرودرمی کلیوی از عوارض عمده آن هستند.
در اسکلرودرمی سینوسی اسکلروز سیستمیک، بیماران دارای آنتی بادی های مرتبط با اسکلروز سیستمیک و تظاهرات احشایی این بیماری هستند، اما سفت شدن پوست ندارند.
علت بیماری سیستمیک اسکلروزیس چیست؟
مکانیسم های ایمونولوژیک و وراثت (برخی از زیرگروه های آنتی ژن لکوسیت انسانی) در علت شناسی این بیماری نقش دارند.
پاتوفیزیولوژی اسکلروز سیستمیک
پاتوفیزیولوژی شامل آسیب عروقی و فعال شدن فیبروبلاست ها می شود. کلاژن و سایر پروتئین های خارج سلولی در بافت های مختلف بیش از حد تولید می شوند.
در سیستمیک اسکلروزیس، پوست فیبرهای کلاژن فشرده تری را در غشا میان پوست مشبک ایجاد می کند، نازک شدن اپی درم، از دست دادن میخ های رته (افزونه های اپی تلیال که به بافت همبند زیرین بیرون می آیند) و آتروفی زائده های پوستی اتفاق می افتد.
سلول های T ممکن است تجمع کنند و فیبروز گسترده در لایه های پوستی و زیر جلدی ایجاد شود. در چین های ناخن، حلقه های مویرگی گشاد می شوند و برخی از حلقه های میکروواسکولار از بین می روند. در اندام ها، التهاب مزمن و فیبروز غشای سینوویال و سطوح و بافت های نرم اطراف مفصلی رخ می دهد.
تحرک مری مختل می شود و اسفنکتر تحتانی مری توان خود را از دست می دهد.
مخاط عضلانی روده تحلیل می رود و منجر به ایجاد دیورتیکول کاذب در روده بزرگ و ایلئوم می شود.
فیبروز بینابینی و پری برونشیال یا هیپرپلازی انتیما در شریان های کوچک ریوی می تواند ایجاد شود. اگر طولانی مدت باشد، فشار خون ریوی می تواند ایجاد شود.
فیبروز منتشر میوکارد یا ناهنجاری های هدایت قلبی رخ می دهد.
هایپرپلازی اینتیمال شریان های بین لوبولار و کمانی می تواند در کلیه ها ایجاد شود و باعث ایسکمی کلیوی و فشار خون بالا شود.
اسکلروز سیستمیک از نظر شدت و پیشرفت متفاوت است. از ضخیم شدن پوست عمومی با درگیری احشایی به سرعت پیشرونده و اغلب کشنده (اسکلروز منتشر شونده سیستمیک) تا درگیری پوست جدا شده (اغلب فقط انگشتان دست و صورت) و پیشرفت آهسته (اغلب چندین دهه) قبل از ایجاد بیماری احشایی (این شکل اسکلرودرمی، محدود پوستی یا سندرم CREST نامیده می شود).
علاوه بر این، سیستمیک اسکلروزیس می تواند با سایر اختلالات روماتیسمی خود ایمنی مانند اسکلرودرماتومیوزیت (ضعف پوست و عضلات سفت که از میوزیت خودایمنی قابل تشخیص نیست) و بیماری بافت همبند مخلوط همپوشانی داشته باشد.
علائم و نشانه های سیستمیک اسکلروزیس چیست؟
شایع ترین علائم و نشانه های اولیه سیستمیک اسکلروزیس، پدیده رینود و تورم اندام های انتهایی همراه با ضخیم شدن تدریجی پوست انگشتان است.
پلی آرترالژی نیز برجسته است. اختلالات گوارشی (مانند سوزش سر دل، دیسفاژی) یا مشکلات تنفسی (مانند تنگی نفس) گاهی اولین تظاهرات هستند.
تظاهرات پوست و ناخن
تورم پوست معمولا منظم است و سفت شدن آن پیشرفت می کند.
ممکن است به انگشتان (sclerodactyly) و دست ها محدود شود یا ممکن است بیشتر یا تمام بدن را تحت تاثیر قرار دهد.
پوست در نهایت سفت، براق و کم رنگ یا هایپرپیگمانته می شود.
صورت نقاب مانند می شود. تلانژکتازها (گشادگی مویرگ ها که باعث ایجاد تومور های کوچک و سرخ رنگ پوست صورت و غیره می شود) ممکن است در انگشتان، قفسه سینه، صورت، لب ها و زبان ظاهر شوند. با این حال، در برخی بیماران، پوست می تواند به درجات مختلف نرم شود.
کلسیفیکاسیون های زیر جلدی معمولاً روی نوک انگشتان (پالپ) و روی برجستگی های استخوانی ممکن است ایجاد شوند. زخم های روی انگشت، به ویژه در نوک انگشتان، روی مفاصل انگشتان یا روی ندول های کلسینوتیک شایع هستند.
حلقه های مویرگی و میکروواسکولار غیر طبیعی در ناخن ها را می توان با افتالموسکوپ یا میکروسکوپ تشریح مشاهده کرد.
تظاهرات مفصلی
Polyarthralgias یا آرتریت خفیف می تواند برجسته باشد.
انقباضات خمیده ممکن است در انگشتان، مچ دست و آرنج ایجاد شود. مالش های اصطحکاکی ممکن است روی مفاصل، غلاف تاندون و حفره های بزرگ ایجاد شوند.
تظاهرات گوارشی
اختلال عملکرد مری، شایع ترین اختلال احشایی است و در اکثر بیماران رخ می دهد.
ابتدا مشکل در بلعیدن (معمولاً پشت جناغ سینه) ایجاد می شود. رفلاکس اسیدی می تواند باعث سوزش سر دل و تنگی نفس شود.
Barrett esophagus در یک سوم بیماران رخ می دهد و مستعد عوارضی مانند آدنوکارسینوم است. کم تحرکی روده کوچک باعث رشد بیش از حد باکتری ها شده که می تواند منجر به سوء جذب شود.
هوا ممکن است به دیواره روده آسیب دیده نفوذ کند و در اشعه ایکس قابل مشاهده باشد (پنوماتوز روده ای). نشت محتویات روده به حفره صفاقی می تواند باعث پریتونیت (التهاب صفاق) شود.
زائده های دهان گشاد متمایزی می توانند در روده بزرگ ایجاد شوند. سیروز صفراوی ممکن است در بیماران مبتلا به اسکلروز سیستمیک محدود (سندرم CREST) ایجاد شود.
تظاهرات قلبی و ریوی
درگیری ریه عموماً به صورت آهسته پیشرفت می کند، اما یک علت شایع مرگ است.
فیبروز ریه و بیماری بینابینی ریه شایع هستند و می توانند تبادل گاز را مختل کنند و منجر به تنگی نفس ناشی از فعالیت و بیماری محدود کننده و در نهایت نارسایی تنفسی شوند.
آلوئولیت حاد می تواند ایجاد شود. اختلال عملکرد مری می تواند منجر به ذات الریه شود. فشار خون ریوی مانند نارسایی قلبی ممکن است ایجاد شود. آریتمی های قلبی شایع هستند.
تظاهرات کلیوی
ممکن است بیماری ناگهانی و شدید کلیوی، به طور شایع در 4 تا 5 سال اول در بیمارانی که معمولاً اسکلرودرمی منتشر و آنتی بادی RNA پلیمراز III دارند، رخ دهد.
این بیماری اغلب با فشار خون ناگهانی و شدید و کم خونی همولیتیک میکروآنژیوپاتیک ترومبوتیک خودش را نشان می دهد.
همچنین می تواند بدون پرفشاری حاد خون یا در اسکلرودرمی سینوسی اسکلروز سیستمیک رخ دهد و بنابراین شک بالینی برای تشخیص قطعی، لازم است. استفاده از کورتیکواستروئید یک عامل خطر برای ایجاد بحران کلیوی اسکلرودرمی است.
سیستمیک اسکلروزیس چگونه تشخیص داده می شود؟
- علائم بالینی
- آزمایش آنتی بادی
اسکلروز سیستمیک باید در بیماران مبتلا به پدیده رینود، تظاهرات اسکلتی عضلانی یا پوستی، یا دیسفاژی غیر قابل توضیح، سوء جذب، فیبروز ریوی، فشار خون ریوی، کاردیومیوپاتی ها یا اختلالات هدایتی در نظر گرفته شود.
تشخیص اسکلروز سیستمیک سینوسی اسکلرودرمی باید در بیمارانی که یافته های احشایی غیر قابل توضیحی دارند (مانند فشار خون ریوی) در نظر گرفته شود. تشخیص اسکلروز سیستمیک در بیماران با ترکیبی از تظاهرات کلاسیک، مانند پدیده رینود (با یافته های مویرگی غیر طبیعی چین خوردگی ناخن)، دیسفاژی، و سفت شدن پوست می تواند واضح باشد. با این حال، در برخی از بیماران، تشخیص بالینی امکان پذیر نیست و تست های آزمایشگاهی می توانند احتمال بیماری را افزایش دهند، اما آن ها را رد نمی کند.
آنتی بادی های ضد آنتی ژن های هسته ای (ANA) در بیش از 90 درصد از بیماران وجود دارد. فاکتور روماتوئیدی در یک سوم از بیماران مثبت است. آنتی بادی ضد پروتئین سانترومری در سرم بسیاری از بیماران دارای بیماری سیستمیک اسکلروزیس محدود ظهور می کند. بیماران دارای سیستمیک اسکلروزیس عمومی نسبت به بیماران دارای بیماری سیستمیک اسکلروزیس محدود، با احتمال بیشتری دارای آنتی بادی های Scl-70 (توپوایزومراز I) هستند.
RNA polymerase III مربوط به سیستمیک اسکلروزیس، اسکلرودرمای کلیوی، و سرطان است. آنتی بادی U3 RNP (fibrillarin) نیز در ارتباط با بیماری منتشر شونده است. بهترین و اقتصادی ترین راه برای بررسی آنتی بادی ها، تست ANA، anti-Scl-70 و آنتی بادی های ضدسانترومری است. اگر نتایج منفی بودند، آزمایش دیگر آنتی بادی ها بر اساس علائم بالینی صورت می گیرد.
آزمایشگاه آرمین با دارا بودن آزمایش تخصصی Systemic Sclerosis (Nucleoli) Profile (IgG)، قادر به تعیین اتو آنتی بادی های انسانی بر علیه 13 آنتی ژن زیر می باشد:
- Scl-70
- CENP A
- CENP B
- RP11
- RP155
- Fibrillarin
- NOR-9
- Th/To
- PM-Scl100
- PM-Scl75
- Ku
- PDGFR
- Ro-52