بیماری آلزایمر
اختلالی پیش رونده عصبی است که باعث کوچک شدن مغز (آتروفی) و مرگ سلول های مغز میشود. بیماری آلزایمر شایع ترین علت زوال عقل است. کاهش مداوم در مهارت های تفکر، رفتار و مهارت های اجتماعی که بر توانایی فرد برای عملکرد مستقل تأثیر می گذارد. حدود 8/5 میلیون از مردم در ایالت متحده امریکا که 65 سال و مسن تر هستند، با بیماری آلزایمر زندگی می کنند. از این تعداد، 80 درصد بالای 75 سال سن دارند. از بین حدود 50 میلیون افرادی که در جهان مبتلا به زوال عقلی هستند، بین 60 تا 70 درصد به بیماری آلزایمر مبتلا میباشند. نشانه های ابتدایی این بیماری شامل فراموش کردن وقایع یا مکالمات اخیر است.
همینطور که بیماری پیشرفت می کند، فرد مبتلا به بیماری آلزایمر دچار اختلال شدید حافظه می شود و توانایی انجام کارهای روزمره خود را از دست می دهد. دار‌و‌ها ممکن است به طور موقت علائم را بهبود یا کاهش دهند. این درمان ها گاهی اوقات می توانند به افراد مبتلا به بیماری آلزایمر کمک کند تا عملکرد خود را به حداکثر برسانند و برای مدتی استقلال خود را حفظ کنند. هیچ درمانی وجود ندارد که بیماری آلزایمر را درمان کند یا روند بیماری در مغز را تغییر دهد. در مراحل پیشرفته بیماری، عوارض ناشی از، از بین رفتن شدید عملکرد مغز مانند کم آبی، سوء تغذیه یا عفونت – منجر به مرگ می شود.
علائم بیماری آلزایمر چیست؟
از بین رفتن حافظه، نقش مهم در بیماری آلزایمر است. علائم ابتدایی شامل سختی در یادآوری وقایع یا مکالمات است. همینطور که بیماری پیشرفت میکند. مشکلات حافظه ای بدتر میشود و علائم دیگر نیز پیشرفت میکنند. در ابتدا، شخص مبتلا به بیماری آلزایمر ممکن است در به خاطر آوردن مسائل و مرتب نمودن افکار خود مشکل داشته باشد، در این حالت یکی از اعضای خانواده بهتر است متوجه بدتر شدن علائم فرد شود.
تغییرات مغزی مرتبط با بیماری آلزایمر منجر به مشکلات فزاینده ای میشود:
حافظه
همه افراد گاه به گاه دچار نقص حافظه می شوند، اما از دست دادن حافظه مرتبط با بیماری آلزایمر ادامه می یابد و بدتر می شود و بر توانایی عملکرد در محل کار یا خانه تأثیر می گذارد.
افراد مبتلا به آلزایمر ممکن است:
- جملات و سوالات را بارها و بارها تکرار می کنند.
- مکالمات، قرارها یا رویدادها را فراموش می کنند و بعداً آنها را به خاطر نمی آورند.
- در مکان های آشنا گم می شوند.
- جای وسایل را اشتباه می گذارند.
- در نهایت اسم های اعضای خانواده و هر اتفاق روزمره ای را فراموش می کنند.
فکر کردن و تمرکز کردن
بیماری آلزایمر باعث ایجاد مشکل در تمرکز و تفکر به خصوص در مورد مفاهیم انتزاعی مانند اعداد می شود.
تصمیم گیری و قضاوت در مورد مسائل
آلزایمر باعث کاهش توانایی تصمیم گیری و قضاوت منطقی در موقعیت های روزمره می شود. برای مثال، ممکن است فردی در تعاملات اجتماعی انتخاب های ضعیف یا نامشخصی داشته باشد برای مثال، لباس های نامناسب برای آب و هوا بپوشد. ممکن است پاسخ موثر به مشکلات روزمره، مانند سوختن غذا در اجاق گاز یا موقعیت های رانندگی غیرمنتظره، در این بیماران دشوارتر باشد.
برنامه ریزی و اجرای وظایف معمول
فعالیت های معمولی که نیاز به مراحل متوالی و پی در پی دارند، مانند برنامه ریزی و پختن یک غذا یا انجام یک بازی مورد علاقه، با پیشرفت بیماری تبدیل به یک مبارزه در برابر آن می شوند. در نهایت، افراد مبتلا به آلزایمر پیشرفته اغلب فراموش می کنند که چگونه کارهای اساسی مانند لباس پوشیدن و استحمام را انجام دهند.
تغییر در شخصیت و رفتار
تغییرات مغزی که در بیماری آلزایمر رخ می دهد، می تواند حالات و رفتار های فرد را تغییر دهد. مشکلاتی که به وجود می آید ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- افسردگی
- بی‌حسی
- تغییر حالات
- بی اعتمادی به دیگران
- زود رنج و عصبی بودن
- تغییر در عادات خواب
- احساسات غیر قابل کنترل
- توهم
مهارت های حفاظتی
بسیاری از مهارت های مهم در طول مدت طولانی حفظ میشوند حتی زمانی که علائم بدتر می شوند. مهارت هایی که تغییر نمی کنند ممکن است شامل خواندن یا گوش دادن به کتاب ها، داستان گفتن و به خاطر آوردن داستان ها، آواز خواندن، گوش دادن به موسیقی، رقصیدن، نقاشی کردن، یا خیاطی باشند.
چه عواملی باعث ایجاد آلزایمر می شود؟
هنوز علت اصلی بیماری آلزایمر مشخص نیست. اما در سطح پایه، پروتئین های مغز عملکرد خود را از دست می دهند که همین سبب اختلال در کارکرد سلول های مغز می شود. نورون ها آسیب می بینند، ارتباطات آنها با یکدیگر از بین رفته و در نهایت میمیرند. دانشمندان بر این باورند که برای اکثر افراد، بیماری آلزایمر ناشی از ترکیبی از عوامل ژنتیکی، سبک زندگی و محیطی است که در طول زمان بر مغز تأثیر می گذارد. در کمتر از 1 درصد مواقع، آلزایمر ناشی از تغییرات ژنتیکی خاصی است که عملاً تضمین می کند که فرد به این بیماری مبتلا شود. این اتفاقات نادر معمولاً منجر به شروع بیماری در میانسالی می شود.
آسیب اغلب در ناحیه ای از مغز که حافظه را کنترل میکند شروع می شود، اما این روند سال ها قبل از اولین علائم شروع می شود. از دست دادن نورون ها در یک الگوی تا حدی قابل پیش بینی به سایر مناطق مغز گسترش می یابد. در مرحله پایانی بیماری، مغز به طور قابل توجهی کوچک شده است.
محققان در تلاش برای درک علت بیماری آلزایمر بر نقش دو پروتئین متمرکز شده اند:
• Plaques: بتا- آمیلوئید قطعه ای از پروتئین بزرگتر است. وقتی این قطعات در کنار هم قرار می گیرند، به نظر میرسد که اثر سمی روی نورون ها دارند و ارتباط سلول به سلول را مختل می کنند. این خوشه ها رسوبات بزرگتری به نام پلاک های آمیلوئید را تشکیل می دهند که شامل سایر بقایای سلولی نیز می شود.
• Tangles: پروتئین های Tau نقشی در پشتیبانی و سیستم انتقال درونی نورون برای حمل مواد مغذی و سایر مواد ضروری بازی می کنند.
در بیماری آلزایمر، پروتئین های تاو تغییر شکل می دهند و خود را در ساختارهایی به نام درهم تنیدگی های نوروفیبریلاری سازمان دهی می کنند. گره ها سیستم حمل و نقل را مختل کرده و برای سلول ها سمی هستند.
فاکتور‌های خطر ابتلا به آلزایمر چیست؟
سن
بالا رفتن سن بزرگ ترین فاکتور خطر ابتلا به بیماری آلزایمر است. آلزایمر به عنوان جزئی از روند افزایش سن معمول نیست، اما همانطور که فرد سنش بیشتر میشود، احتمال بروز آلزایمر نیز افزایش می یابد.
سابقه خانوادگی و ژنتیک
اگر یکی از بستگان درجه یک والدین یا خواهر و برادر شما به این بیماری مبتلا باشد، خطر ابتلا به آلزایمر تا حدودی بیشتر است. بیشتر مکانیسم های ژنتیکی آلزایمر در میان خانواده ها تا حد زیادی نامشخص است و عوامل ژنتیکی احتمالاً پیچیده هستند. یکی از عوامل ژنتیکی که بهتر شناخته شده‌اند، شکلی از ژن آپولیپوپروتئین (APOE) است. گونه ای از ژن 4APOE e خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را افزایش می دهد.
تقریباً 25 تا 30 درصد جمعیت دارای آلل 4 APOE e هستند، اما همه افراد دارای این تنوع ژن به این بیماری مبتلا نمی شوند. دانشمندان تغییرات (جهش) نادری را در سه ژن شناسایی کرده اند که عملاً تضمین می کند فردی که یکی از آن ها را به ارث می برد به آلزایمر مبتلا شود. اما این جهش ها کمتر از 1 درصد افراد مبتلا به آلزایمر را تشکیل می دهند.
سندرم داون
بسیاری از مردم مبتلا به سندرم داون، بیماری آلزایمر نیز در آن ها بروز می کند. این، احتمالاً به داشتن سه نسخه از کروموزوم 21 مربوط می شود و متعاقباً سه نسخه از ژن پروتئینی که منجر به ایجاد بتا آمیلوئید می شود. علائم و نشانه های آلزایمر در افراد مبتلا به سندرم داون 10 تا 20 سال زودتر از جمعیت عمومی ظاهر می شود.
جنسیت
ظاهرا تفاوت کوچکی بین میزان ابتلای زنان و مردان به این بیماری وجود دارد، اما به طور کلی، تعداد زنان مبتلا به آلزایمر بیش از مردان است. زیرا عموما زنان بیشتر از مردان زندگی می کنند.
اختلال شناختی خفیف
اختلال شناختی خفیف (MCI) کاهش در حافظه یا سایر مهارت های تفکر است که بیشتر از حد طبیعی برای سن فرد است. اما این کاهش مانع از عملکرد فرد در محیط های اجتماعی یا کاری نمی شود.
ضربه به سر
افرادی که ضربه شدید سر را تجربه کرده‌اند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری آلزایمر هستند. چندین مطالعه بزرگ نشان داد که در افراد 50 ساله یا بالاتر که آسیب مغزی تروماتیک (TBI) داشتند، خطر ابتلا به زوال عقل و بیماری آلزایمر افزایش یافت. این خطر در افراد مبتلا به TBI شدیدتر و چندگانه، افزایش می یابد. برخی از مطالعات نشان می دهد که این خطر ممکن است در شش ماه اول تا دو سال پس از TBI بیشتر باشد.
آلودگی هوا
مطالعات بر روی حیوانات نشان دادند که ذرات آلودگی هوا می توانند نابودی سیستم عصبی را تسریع کنند و مطالعات انسانی نشان دادند که مواجهه در معرض آلودگی هوا به ویژه از اگزوز ترافیک و سوزاندن چوب با خطر بیشتر زوال عقل مرتبط است.
مصرف بیش از حد الکل
نمصرف مقادیر زیاد الکل باعث تغییرات مغزی می شود. چندین مطالعه و بررسی بزرگ نشان داد که مصرف الکل با افزایش خطر زوال عقل، به ویژه زوال عقل زودرس مرتبط است.
الگوهای غلط خواب
تحقیقات نشان دادند که الگوهای بد خواب، مانند مشکل در به خواب رفتن یا خواب ماندن، با افزایش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر مرتبط است.
سبک زندگی و سلامت قلب
تحقیقات نشان داده است که برخی فاکتور‌های خطر مرتبط با بیماری های قلبی ممکن است خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را افزایش دهند که شامل موارد زیر است:
- بی تحرکی و چاقی
- مصرف سیگار یا در معرض دود آن بودن
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
- دیابت کنترل نشده نوع 2
این فاکتورها می توانند متغیر باشند، به همین علت تغییر سبک زندگی می تواند میزان خطر این فاکتورها را تغییر دهد. برای مثال، ورزش کردن منظم و داشتن رژیم غذایی کم چرب و میوه ها و سبزیجات به کاهش خطر بروز و پیشرفت بیماری آلزایمر کمک می کند.
عوارض بیماری آلزایمر چیست؟
از بین رفتن حافظه و توانایی صحبت کردن، و سایر تغییرات شناختی ناشی از آلزایمر می تواند درمان سایر بیماری ها را دشوار کند.
فرد مبتلا به آلزایمر ممکن است نتواند:
- بگوید که درد دارد
- علائم خود را بگوید
- یک برنامه تجویزی را دنبال کند.
با پیشرفت بیماری آلزایمر به آخرین مراحل خود، تغییرات مغزی بر عملکردهای فیزیکی مانند بلع، تعادل و کنترل روده و مثانه تأثیر می گذارد.
این اثرات می توانند آسیب پذیری را در برابر مشکلات بهداشتی افزایش دهند، مانند:
- استنشاق غذا یا مایعات به ریه ها (آسپیراسیون)
- سرماخوردگی، پنومونی و دیگر عفونت ها
- شکستگی استخوان ها و زخم بستر
- سوء تغذیه یا کم آبی بدن
- یبوست یا اسهال
- مشکلات دهانی مانند آبسه های لثه یا پوسیدگی دندان ها
(برای کسب اطلاعات بیشتر درباره ی تاثیر بهداشت دهان و دندان بر شدت کووید ۱۹ لطفا کلیک فرمائید.)
برای جلوگیری از ابتلا به آلزایمر چه باید کرد؟
بیماری آلزایمر یک بیماری قابل پیشگیری نیست. با این حال، تعدادی از عوامل خطر سبک زندگی برای آلزایمر را می توان اصلاح کرد. شواهد نشان می دهد که تغییر در رژیم غذایی، ورزش و عادات – اقداماتی برای کاهش خطر بیماری قلبی عروقی – ممکن است خطر ابتلا به بیماری آلزایمر و سایر اختلالاتی که باعث زوال عقل می شوند را کاهش دهد.
انتخاب های سبک زندگی سالم برای قلب که ممکن است خطر ابتلا به آلزایمر را کاهش دهد شامل موارد زیر است:
- ورزش کردن منظم
- رژیم غذایی حاوی محصولات تازه، روغن های سالم و غذاهای کم چربی اشباع شده مانند رژیم مدیترانه ای
- پیروی از دستورهای درمانی برای مدیریت فشار خون بالا، دیابت و کلسترول بالا
مطالعات نشان دادند که حفظ مهارت های تفکر در مراحل بعدی زندگی و کاهش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر با شرکت در رویدادهای اجتماعی، آواز، رقص، بازی های رومیزی، خلق هنر، نواختن ساز و سایر فعالیت هایی که نیاز به مشارکت ذهنی و اجتماعی دارند، مرتبط است.
