پونکسیون فولیکولی
عمل پانکچر یا پونکسیون فولیکولی در فرایند IVF شامل چه مواردی است؟
پونکسیون فولیکولی که به پانکچر تخمدان نیز معروف است، یکی از مراحل اساسی در لقاح آزمایشگاهی (IVF) است.
این یک مداخله جراحی است که هدف آن به دست آوردن تخمک از داخل فولیکول های تخمدان است. این عمل یک فرایند ساده و کوتاه است که تحت بیهوشی انجام می شود.
در این مقاله توضیحاتی در این زمینه ارائه می دهیم.
پانکچر تخمدان چیست؟
پانکچر (سوراخ کردن) فولیکولی یا تخمدان یک مداخله ساده است. این مداخله به منظور برداشتن تخمک ها از تخمدان زن انجام می شود. این فرایندی ساده و کوتاه ست که تحت بیهوشی انجام می شود. بنابراین زن دردی را احساس نخواهد کرد. با این حال، این احتمال وجود دارد که زن پس از سوراخ کردن تخمدان، کمی احساس ناراحتی کند.
به طور طبیعی، هر ماه، در فرایندی به نام تخمک گذاری یک تخمک از تخمدان آزاد میشود. هنگامی که ما یک چرخه IVF را انجام می دهیم، بیمار یک درمان هورمونی تحریک تخمدان دریافت می کند تا بلوغ و تخمک گذاریِ بیشترین تعداد ممکن از تخمک ها رخ دهد.
با این حال، برای بارور کردن تخمک ها در آزمایشگاه، باید قبل از اینکه آنها به طور خود به خود از تخمدان رها شوند، از بدن خارج گردند. چون بعد از رهاسازی از تخمک یافتن آنها بسیار مشکل خواهد بود. بنابراین سوراخ کردن فولیکول باید لحظاتی قبل از تخمک گذاری طبیعی انجام شود.
روش مرحله به مرحله آسپیراسیون فولیکول:
از آنجایی که هدف استخراج تخمک ها در مرحله بلوغ است که امکان لقاح را فراهم می کند (متافاز II)، برنامه ریزی برای سوراخ کردن در زمان مناسب ضروری است. برای این منظور، در طول درمان تحریک تخمدان، با استفاده از سونوگرافی ترانس واژینال و اندازه گیری غلظت هورمون استرادیول در خون، رشد فولیکول ها کنترل می شود. بیمار باید تقریبا هر دو روز یک بار در این کنترل ها شرکت کند.
زمانی که قطر فولیکول بیشتر از 16-18 میلی متر است به آن فولیکول بالغ می گویند. یعنی در داخل آن یک تخمک بالغ است. هنگامی که فولیکول ها به این اندازه رسیدند، به زن هورمون hCG می دهند تا به بلوغ نهایی تخمک ها کمک کند و بین 36 تا 48 ساعت پس از تجویز، hCG باعث تخمک گذاری می شود.
هر چند که مراحل انجام پانکچر تخمدان در مراکز مختلف با هم تفاوت هایی داشته باشند، اما به طور کلی مراحل این فرایند به شرح زیر است:
-
بستری در بیمارستان برای پونکسیون فولیکولی:
بیمار در همان روزی که قرار است تخمک کشیده شود، تقریبا یک ساعت قبل از سوراخ شدن فولیکول در مرکز بستری می شود. بیمار باید حداقل 6 ساعت قبل از مداخله با معده خالی و با وضعیت روحی آرام به بیمارستان مراجعه کند. این یک عمل ساده و کوتاه مدت است (زمان انجام آن حدود 30 دقیقه است) و در همان روز بیمار ترخیص می شود و می تواند به خانه بازگردد.
-
بیهوشی:
متخصص بیهوشی خفیفی تجویز می کند. بنابراین بعد از عمل، بهبودی سریع است و بیمار پس از پانکچر تخمدان مدت کوتاهی در مرکز می ماند و سپس به خانه باز میگردد.
این یک عمل پیچیده نیست، اما پزشک برای اینکه بیمار دردی احساس نکند و متخصص راحت بتواند تخمک را بردارد از بیهوشی استفاده می کند.
-
آسپیراسیون فولیکول
هنگامی که بیمار به خواب می رود، متخصص زنان و زایمان آسپیراسیون فولیکولی را با هدایت سونوگرافی ادامه می دهد. برای این منظور، متخصص دستگاه سونوگرافی را با سوزن آسپیراسیون استفاده می کند. فولکیول های تخمدان را سوراخ می کند و مایع را آسپیره می کند.
تخمک ها در این مایع شناور هستند. به طوری که هنگام آسپیراسیون مایع مستقیما وارد لوله های آزمایش با دمای 37 درجه سانتی گراد می شوند. سپس لوله ها به آزمایشگاه منتقل می گردند. دما را همیشه حفظ کنید. در َآزمایشگاه جنین شناسان مایع فولیکولی را برای یافتن تخمک های بالغ آنالیز می کنند.
سپس تخمک بالغ بدست آمده در آزمایشگاه با اسپرم شریک مرد یا اهدای بارور می شوند. و بررسی می شود که آیا لقاح اتفاق افتاده یا خیر.
-
ریکاوری و استراحت بعد از اتمام پونکسیون فولیکولی:
پس از اتمام عمل پانکچر، بیمار به اتاقی منتقل می شود. در آنجا، او چند ساعت استراحت می کند تا اثرات بیهوشی از بین رود.
پس از این مدت و پس از اطمینان از اینکه همه چیز خوب است، بیمار به خانه برمیگردد. ممکن است در همان روز ناراحتی کوچکی ناشی از مداخله را احساس کند. اما این درد و ناراحتی مانعی برای انجام کارهای روزمره و روال معمول روز نیست.
خطرات و عوارض جانبی بالقوه پانکچر تخمدان:
آسپیراسیون تخمدان یک جراحی ساده است که تحت بیهوشی خفیف یا آرامبخش داخل وریدی انجام می شود. بنابراین، خطراتی که ممکن است ایجاد شود کم است. بیهوشی ممکن است منجر به عوارض جانبی مانند ناراحتی، سرگیجه، افت فشار خون، یا استفراغ شود اما این اتفاق بسیار نادر است.
در مورد خود عمل، یکی از خطرات اصلی آسیب به اندام های لگنی است. که به نوبه خود ممکن است باعث خونریزی و عفونت لگن شود.
برای جلوگیری از عوارض احتمالی مهم است که متخصص زنان یک معاینه سونوگرافی کافی از لگن انجام دهد تا تجمع خون در فوندوس کیسه داگلاس را رد کند.
توصیه هایی برای انجام عمل پانکچر یا پونکسیون فولیکولی:
یکی از الزامات ضروری برای اینکه پانکچر به طور طبیعی انجام شود و عوارض ثانویه ایجاد نشوند، ناشتای مطلق است. 6 ساعت قبل از عمل نباید چیزی بخورید یا بنوشید.
توصیه می شود که بیمار همراه یکی از دوستان یا نزدیکان خود به بیمارستان مراجعه کند. زیرا به دلیل استفاده از آرامبخش ممکن است پس از انجام عمل احساس سرگیجه تجربه کند. زن می تواند مدت کوتاهی پس از انجام عمل از بیمارستان ترخیص شود. توصیه می شود برای بهبودی پس از بی حسی موضعی، چند ساعت در بیمارستان بماند و سپس به خانه برود.
علاوه بر این، ناراحتی یا خونریزی اندک واژن ممکن است پس از مداخله رخ دهد. مناسب ترین کار این است که در همان روز استراحت کنید و تلاش زیادی نکنید و به بدن زمان دهید تا به طور کامل بهبود یابد.
آیا در صورت وجود آندومتریوز می توان عمل پانکچر را انجام داد؟
هنگامی که پونکسیون فولیکولی توسط سونوگرافی انجام می شود، پزشک با دقت نگاه می کند و اگر تصویری از اندومتریوما مشاهده کرد، از سوراخ کردن آن ناحیه اجتناب می کند. به سمت فولیکول هایی می رود که در طول تحریک رشد کرده اند. بنابراین با وجود آندومتریوز نیز می توان این عمل را انجام داد.
آیا انجام عمل پانکچر با تحریک بیش از حد تخمدان توصیه می شود؟
باید توجه داشته باشید که سندرم تحریک بیش از حد تخمدان بعد از تخمک گذاری، معمولا پس از تجویز hCG رخ می دهد. به همین دلیل، سوراخ ها هرگز در وضعیت تحریک بیش از حد ایجاد نمی شود، اما خطر تحریک بیش از حد وجود دارد.
هنگامی که بیماری در خطر تحریک بیش از حد است، می توان استراتژی های مختلفی را انجام داد:
-
کاهش یا توقف تجویز گنادوتروپین ها:
کیفیت تخمدان را کاهش می دهد، اما احتمال تحریک بیش از حد کاهش می یابد.
-
خودداری از تجویز hCG:
تحریک بیش از حد را عملا به صفر می رساند. امروزه این پرکاربردترین استراتژی است.
-
پونکشن فولیکولار
حجم تخمدان را کاهش می دهد، ناراحتی مرتبط با تحریک بیش از حد و احتمالا تعداد سلول های گرانولوزای فعال را کاهش می دهد. بنابراین به جلوگیری از وقوع این سندرم کمک می کند.
هنگامی که تنها سه تخمک در پانکچر تخمدان یک چرخه IVF به دست آید، چه چیزی توصیه می شود؟
تعداد تخمک های که در یک چرخه بارورسازی آزمایشگاهی (IVF) بدست می آیند قابل پیش بینی است. با استفاده از تعداد فولیکول آنترال و تعیین میزان هورمون AMH قبل از عمل پانکچر می توان تعداد تخمک را پیش بینی کرد.
بنابراین، پزشک باید قبل از انجام عمل این واقعیت که مثلا فقط سه فولیکول (یا کمتر) بدست می آید را به زن یا زوج اعلام کند. در این مرحله، قبل از هر درمانی، باید یک استراتژی مناسب برای مدیریت این پاسخ کم تخمدان ایجاد شود.
پس از تکمیل چرخه، دو گزینه وجود دارد:
اولین مورد منجمد کردن تخمک ها، انجام یک چرخه جدید (یا چندین چرخه دیگر) و انباشته شدن تخمک است. پس از آن، لقاح آزمایشگاهی طبق معمول انجام می شود. به عنوان مثال، سه چرخه با 3 تخمک به معنای درمانی است که در آن از نظر تئوری 9 تخمک مورد استفاده قرار می گیرد. این به معنای صرفه جویی در هزینه است. زیرا کار آزمایشگاهی فقط یک بار انجام می شود. هر چند که ممکن است تخمک هایی که در برابر فرایند فریز و ذوب مقاوم نباشند از بین بروند.
گزینه دوم شامل انجام IVF است. احتمال حاملگی بسته به فرد (سن، کیفیت تخمدان، کیفیت منی و غیره) ممکن است به اندازه کافی بالا باشد. هر مورد باید به صورت جداگانه و توسط تیم پزشکی ارزیابی شود.
آیا خطر جدی در رابطه با روش بازیابی تخمک وجود دارد؟
پانکچر فولیکول یا بازیابی تخمک یک روش ساده و کم خطر است به همین دلیل عوارض کمی دارد.
شدیدترین خطراتی که می تواند در طول یا بعد از این عمل رخ دهد، آسیب به اندام های لگنی (روده، مثانه و غیره)، خونریزی یا عفونت است. این عوارض بسیار نادر هستند، زیرا این یک روش با هدایت سونوگرافی است. به این معنی که متخصص زنان و زایمان می تواند مکان هایی را که به آنها نزدیک می شود نظارت کند. بنابراین احتمال آسیب به سایر اندام ها بسیار کم است.
سایر عوارض جانبی، هر چند کمتر شدید، شامل سرگیجه و استفراغ ناشی از بیهوشی یا درد شکم در روزهای اول پس از عمل است.
چه زمانی نیاز به بازیابی تخمک است؟
سوراخ کردن فولیکول تنها زمانی انجام می شود که به بازیابی تخمک از تخمدان نیاز باشد. همچنین برای حفظ باروری این کار انجام می شود، که شامل برداشت تخمک و انجماد آنها برای استفاده بعدی است.
آیا فرایند برداشت تخمک دردناک است؟
برداشت تخمک با بیهوشی انجام می شود و بنابراین به هیچ وجه آسیبی به آن وارد نمی شود. با این حال، ممکن است بیماران قبل از عمل به دلیل افزایش اندازه تخمدان ناشی از تحریک تخمدان، ناراحتی خفیفی را احساس کنند.
آیا بازیابی تخمک بدون بیهوشی انجام می شود؟
این محتمل است، اما این روش بسیار دردناک خواهد بود. علاوه بر این، اگر درد داشته باشید، متخصص زنان و زایمان نمی تواند آسپیراسیون را به طور دقیق انجام دهد. بنابراین نتایج ضعیف تر، عوارض جانبی نیز افزایش می یابد و انجام این روند طولانی تر خواهد بود.
احساس درد شکم بعد از برداشت تخمک طبیعی است؟
بله، بسیاری از زنان بعد از انجام این عمل، احساس خفیفی در اطراف ناحیه شکم و واژن دارند. به طور معمول، درد فقط یک یا دو روز طول می کشد. اما در نهایت کاهش می یابد تا زمانی که در عرض چند روز به طور کامل ناپدید می شود.
مطالب مشابه:
