فشار خون بالا و بیماری کلیوی

فشار خون بالا (هیپرتانسیون) یکی از علل اصلی بیماری کلیوی و نارسایی کلیه (بیماری کلیوی مرحله نهایی) است. بیماری کلیوی همچنین می‌تواند باعث نوعی فشار خون بالا به نام فشار خون بالای کلیوی شود.

فشار خون بالا می‌تواند باعث آسیب به رگ‌های خونی و فیلترهای کلیه شود و دفع مواد زائد از بدن را دشوار کند. هنگامی که بیماری کلیوی مرحله نهایی در فرد تشخیص داده شود، دیالیز – یک فرآیند تصفیه خون – یا پیوند کلیه ضروری است.

فشار خون بالا چیست؟

فشار خون نیرویی است که خون هنگام پمپاژ به بیرون توسط قلب به دیواره رگ های خونی وارد می کند.

عملکرد کلیه ها:

کلیه های سالم هر دقیقه به میزان نیم فنجان خون را تصفیه می کنند و مواد زائد و آب اضافی را برای تولید ادرار از بین می برند. ادرار از هر کلیه به مثانه از طریق یک جفت لوله نازک به نام میزنای، یکی در هر طرف مثانه، جریان می یابد. مثانه ادرار را ذخیره می کند. کلیه ها، میزنای و مثانه بخشی از سیستم مجاری ادراری فرد هستند.

فشار خون بالا چگونه بر کلیه ها تأثیر می گذارد.

فشار خون بالا می تواند رگ های خونی را منقبض و باریک کند که در نهایت باعث آسیب و تضعیف آن ها در سراسر بدن از جمله در کلیه ها می شود. باریک شدن رگ های خونی باعث کاهش جریان خون می شود.

درصورت آسیب دیدگی رگ های خونی کلیه، ممکن است دیگر به درستی کار نکنند. هنگامی که این اتفاق می افتد، کلیه ها قادر به حذف تمام مواد زائد و مایعات اضافی از بدن نیستند. مایع اضافی در رگ‌های خونی می‌تواند فشار خون را حتی بیشتر افزایش دهد، چرخه خطرناکی ایجاد کند و آسیب بیشتری به نارسایی کلیه وارد کند.

چه کسانی بیشتر در معرض فشار خون بالا یا بیماری کلیوی هستند؟

فشار خون بالا

درصورت موارد پایین فرد بیشتر در معرض ابتلا به فشارخون بالا می باشد:

سنین بالاتر: فشار خون با افزایش سن تمایل دارد. رگ های خونی به طور طبیعی با گذشت زمان ضخیم و سفت می شوند.

سابقه خانوادگی فشار خون بالا:  فشار خون بالا معمولاً در خانواده ها دیده می شود.

عادات سبک زندگی ناسالم: عادات ناسالم مانند مصرف بیش از حد سدیم (نمک)، نوشیدن بیش از حد نوشیدنی های الکلی یا عدم تحرک بدنی می تواند خطر ابتلا به فشار خون را افزایش دهد.

نژاد آفریقایی آمریکایی: فشار خون بالا در بزرگسالان آفریقایی آمریکایی بیشتر از بزرگسالان قفقازی، اسپانیایی یا آسیایی است.

جنسیت مذکر: مردان بیشتر در معرض ابتلا به فشار خون قبل از 55 سالگی هستند. زنان بعد از 55 سالگی بیشتر به آن مبتلا می شوند.

بیماری کلیوی:

علاوه بر فشار خون بالا، عوامل دیگری که خطر ابتلا به بیماری کلیوی را افزایش می دهند عبارت هستند از:

• دیابت
• سابقه خانوادگی نارسایی کلیه
• نژاد یا قومیت
• فشار خون بالا می تواند هم علت و هم نتیجه بیماری کلیوی باشد.

علائم:

اکثر افراد مبتلا به فشار خون بالا علائمی ندارند. در موارد نادر، فشار خون بالا می تواند باعث سردرد شود.

CKD اولیه نیز ممکن است علائمی نداشته باشد. با وخامت بیماری کلیوی، برخی از افراد ممکن است دچار تورم شوند که ادم نامیده می شود. ادم زمانی اتفاق می افتد که کلیه ها نتوانند از شر مایعات و نمک اضافی خلاص شوند. ادم می تواند در پاها، ساق پا، مچ پاها یا در کمتر مواقع در دست ها یا صورت رخ دهد.

علائم احتمالی بیماری کلیوی پیشرفته:

• ازدست‌دادن اشتها، حالت تهوع یا استفراغ
• خواب آلودگی، احساس خستگی یا مشکلات خواب
• سردرد یا مشکل در تمرکز
• افزایش یا کاهش ادرار
• خارش یا بی حسی عمومی، پوست خشک یا پوست تیره
• کاهش وزن
• گرفتگی عضلات
• درد قفسه سینه یا تنگی نفس

تشخیص: 

فشار خون بالا:

نتایج آزمایش فشار خون با دو عدد که با یک اسلش از هم جدا شده اند نشان داده می شود. عدد بالایی فشار سیستولیک نامیده می شود و نشان دهنده فشاری است که قلب می تپد و خون را از طریق رگ های خونی به جلو می راند. عدد پایین فشار دیاستولیک نامیده می شود و نشان دهنده زمانی است که رگ های خونی بین ضربان قلب شل می شوند.

متخصصان فشار خون را با استفاده از کاف فشار سنج اندازه گیری می کنند.

بیماری کلیوی:

برای بررسی بیماری کلیوی، متخصصان از موارد زیر کمک می گیرند:

یک آزمایش خون که بررسی می‌کند کلیه‌ها به چه میزان خون را تصفیه می کنند، به نام GFR که مخفف میزان فیلتراسیون گلومرولی است.

آزمایش ادرار برای بررسی آلبومین (آلبومین پروتئینی است که در صورت آسیب به کلیه ها می تواند وارد ادرار شود.)

درصورت مبتلا بودن به بیماری کلیوی نیز متخصص از همین دو آزمایش برای نظارت بر بیماری کلیوی فرد استفاده می کند.

چگونه می توان از پیشرفت بیماری کلیوی ناشی از فشار خون بالا جلوگیری کرد یا سرعت آن را کاهش داد؟

بهترین راه برای کاهش یا جلوگیری از بیماری کلیوی ناشی از فشار خون بالا، انجام اقداماتی برای کاهش فشار خون است. این مراحل شامل ترکیبی از داروها و تغییرات سبک زندگی مانند موارد زیر است:

• فعالیت بدنی
• حفظ وزن سالم
• ترک سیگار
• مدیریت استرس
• پیروی از یک رژیم غذایی سالم، از جمله مصرف کمتر سدیم (نمک).

فارغ از علت بیماری کلیوی، فشار خون بالا می تواند وضعیت کلیه ها را بدتر کند. درصورت ابتلا به بیماری کلیوی، باید با فرد متخصص مشورت نمایید.

داروها:

داروهایی که فشار خون را کاهش می دهند نیز می توانند به طور قابل توجهی پیشرفت بیماری کلیوی را کاهش دهند.

فعالیت بدنی:

فعالیت بدنی منظم می تواند فشار خون را کاهش دهد و احتمال سایر مشکلات سلامتی را کاهش دهد.

حداقل 150 دقیقه در هفته فعالیت هوازی با شدت متوسط ​​را هدف قرار دهید. این فعالیت‌ها ضربان قلب را تندتر می‌کنند و ممکن است باعث شود سخت‌تر نفس بکشید. سعی کنید هر بار حداقل 10 دقیقه بدون وقفه فعال باشید. می توانید هر بخش 10 دقیقه ای از فعالیت را به عنوان هدف فعالیت بدنی خود حساب کنید. فعالیت های هوازی شامل موارد هستند:

• دوچرخه سواری
• شنا کردن
• پیاده روی تند

درصورت وجود نگرانی بابت نوع ورزش و فعالیت هوازی مناسب خود با یک فرد متخصص مشورت نمایید.

وزن بدن:

اگر اضافه وزن دارید یا جزء افراد چاق محسوب می شوید، سعی کنید در سال اول درمان فشار خون بالا، وزن خود را 7 تا 10 درصد کاهش دهید. این مقدار کاهش وزن می تواند احتمال ابتلا به مشکلات سلامتی مرتبط با فشار خون بالا را کاهش دهد.

شاخص توده بدنی (BMI) ابزاری است که بیشتر برای تخمین و غربالگری اضافه وزن و چاقی در بزرگسالان استفاده می شود. BMI اندازه گیری بر اساس وزن فرد نسبت به قد وی است. BMI  میتواند تشخیص دهد که وزن فرد در محدوده‌ی طبیعی یا سالم، اضافه وزن یا چاقی است.

• وزن طبیعی یا سالم: فردی با BMI 18.5 تا 24.9 در محدوده طبیعی یا سالم قرار دارد.
• اضافه وزن: فردی که BMI بین 25 تا 29.9 دارد، اضافه وزن دارد.
• چاقی: فردی که BMI بین 30 تا 39.9 دارد، چاق در نظر گرفته می شود.
• چاقی شدید: فردی با BMI 40 یا بیشتر به عنوان چاقی شدید در محدوده چاقی شدید قرار دارد.

هدف فرد برای تحت کنترل قرار گفتن فشار خون باید BMI کمتر از 25 باشد.

مصرف سیگار:

درصورت مصرف سیگار، باید آن را ترک کنید. سیگار می تواند به رگ های خونی آسیب برساند، احتمال ابتلا به فشار خون بالا را افزایش دهد و مشکلات سلامتی مرتبط با فشار خون بالا را بدتر کند.

استرس:

یادگیری نحوه مدیریت استرس، آرامش و کنار آمدن با مشکلات می تواند سلامت عاطفی و جسمی شما را بهبود بخشد. برخی از فعالیت هایی که ممکن است به شما در کاهش استرس کمک کند عبارتند از:

• حفظ فعالیت بدنی
• یوگا یا تای چی
• گوش دادن به موسیقی
• تمرکز بر چیزی آرام یا ملایم
• مدیتیشن

تاثیر رژیم غذایی و تغذیه بر فشار خون بالا و بیماری کلیوی:

پیروی از یک برنامه غذایی سالم می تواند به کاهش فشار خون کمک کند. کاهش میزان سدیم در رژیم غذایی بخش مهمی از هر برنامه غذایی سالم است. فرد متخصص ممکن است برنامه غذایی برای توقف فشار خون بالا (DASH) را توصیه کند. DASH بر میوه ها، سبزیجات، غلات کامل و سایر غذاهایی که برای قلب مفید هستند و سدیم(که اغلب از نمک حاصل می شود) کمتری دارند، تمرکز دارد.

برنامه غذایی DASH:

• چربی و کلسترول کمی دارد.
• شیر و لبنیات بدون چربی یا کم چرب، ماهی، مرغ و آجیل
• گوشت قرمز، شیرینی ها، قندهای افزوده‌شده و نوشیدنی های حاوی قند کمتر را پیشنهاد می کند.
• سرشار از مواد مغذی، پروتئین و فیبر است.

یک متخصص تغذیه می تواند به تنظیم رژیم غذایی با بیماری کلیوی کمک کند. اگر به نارسایی احتقانی قلب یا ادم مبتلا هستید، رژیم غذایی با مصرف کم سدیم می تواند به کاهش ادم و کاهش فشار خون کمک کند. کاهش چربی اشباع شده و کلسترول نیز می تواند به کنترل سطوح بالای لیپیدها یا چربی ها در خون کمک کند.

اقدامات دیگری که می‌توانید برای رسیدن به اهداف مناسب فشار خون انجام دهید شامل وعده‌های غذایی سالم و کم سدیم، ترک سیگار، فعال بودن، خواب کافی و مصرف داروهای خود طبق تجویز پزشک است. همچنین مصرف نوشیدنی های الکلی باید محدود شوند.

علاوه بر این، ممکن است فرد متخصص مصرف مقادیر متوسط ​​یا کم پروتئین را توصیه کند.

پروتئین ها به مواد زائد تجزیه می شوند که کلیه ها از خون تصفیه می کنند. مصرف پروتئین بیشتر از نیاز بدن ممکن است کلیه ها را تحت فشار قرار دهد و باعث شود عملکرد آن ها سریعتر کاهش یابد. با این حال، مصرف پروتئین بسیار کم ممکن است منجر به سوء تغذیه شود، وضعیتی که زمانی رخ می دهد که بدن مواد مغذی کافی دریافت نمی کند.

مطالب مشابه:

بارداری و بیماری کلیوی

فشار خون بالا در کودکان

دیابت و بیماری کلیوی

نکروز توبولار حاد کلیه

نفریت لوپوس (بیماری لوپوس کلیوی)

منبع: niddk