نارسایی کلیه: علائم و درمان

نارسایی کلیه:

در ابتدا بایستی بدانید نارسایی کلیه وضعیتی است که در آن یک یا هر دو کلیه دیگر به تنهایی کار نمی کنند. گاهی موقتی است و به سرعت (حاد) ایجاد می شود و گاهی اوقات این یک بیماری مزمن (طولانی مدت) است که به تدریج بدتر می شود.

علل نارسایی کلیه عبارتند از: دیابت، فشار خون بالا و آسیب های حاد کلیه است.

علائم شامل خستگی، تهوع و استفراغ، تورم، تغییر در تعداد دفعات رفتن به دستشویی و مه مغزی (زمانی اتفاق می‌افتد که فرد کمی کمتر از حد معمول بیدار یا هوشیار باشد) است. درمان شامل دیالیز یا پیوند کلیه است.

نارسایی کلیه شدیدترین مرحله بیماری کلیوی است. بدون درمان کشنده است اگر نارسایی کلیه در فرد وجود داشته باشد، ممکن است چند روز یا چند هفته بدون درمان زنده بماند.

وظیفه کلیه ها:

کلیه ها اندام های لوبیایی شکلی به اندازه مشت هستند. آنها زیر قفسه سینه، به سمت پشت قرار دارند. اکثر مردم دو کلیه دارند. اما فرد می تواند تنها با یک کلیه خوب زندگی کند تا زمانی که آن کلیه درست کار کند.

کلیه ها چندین وظیفه دارند. یکی از مهمترین آنها کمک به بدن برای دفع سموم است. کلیه‌ ها خون را فیلتر می‌ کنند و مواد زائد را از طریق ادرار به بیرون از بدن می‌ فرستند.

هنگامی که کلیه ها به درستی کار نکنند، مواد زائد در بدن جمع می شوند. اگر این اتفاق بیفتد، فرد احساس بیماری خواهد کرد و در نهایت بدون درمان خواهد مرد. اما بسیاری از افراد می توانند نارسایی کلیه را با درمان مناسب مدیریت کنند.

مراحل اولیه بیماری مزمن کلیه ممکن است علائمی نداشته باشد. اما علائم نارسایی کلیه ممکن است شامل احساس بیماری، گیجی، تورم و ادرار کردن زیاد باشد.

نارسایی کلیه چه کسانی را تحت تاثیر قرار می دهد؟

نارسایی کلیه می تواند هر کسی را تحت تاثیر قرار دهد. با این حال، ممکن است فردی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به نارسایی کلیه باشد اگر:

• دیابت داشته باشد.
• فشار خون بالا (فشار خون بالا) داشته باشد.
• بیماری قلبی داشته باشد.
• سابقه خانوادگی بیماری کلیوی داشته باشند.
• ساختار کلیه غیر طبیعی داشته باشد.
• بالای 60 باشند.
• سابقه طولانی مدت مصرف مسکن‌ ها، از جمله محصولات بدون نسخه مانند داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) داشته باشند.

با شروع نارسایی کلیه چه اتفاقی می افتد؟

مراحل بیماری کلیوی با توجه به میزان فیلتراسیون گلومرولی تخمینی (eGFR) وجود دارد.

eGFR محاسبه‌ ای است که نشان می‌ دهد کلیه‌ ها چقدر مواد را فیلتر می‌کنند. یک eGFR طبیعی حدود 100 است. کمترین eGFR،0 است. به این معنی که هیچ یک از  عملکرد کلیه باقی نمانده است.

مراحل هر بیماری کلیوی عبارتند از:

مرحله I GFR: فرد بالاتر از 90 اما زیر 100 است. در این مرحله، کلیه ها آسیب خفیفی دارند اما همچنان به طور طبیعی کار می کنند.

مرحله II GFR: فرد ممکن است کمتر از 60 یا تا 89 باشد. به کلیه های فرد نسبت به مرحله I آسیب بیشتری وارد میشود. اما کلیه ها همچنان به خوبی کار می کند.

در مرحله GFR III: فرد ممکن است کمتر از 30 یا تا 59 باشد. ممکن است از دست دادن خفیف یا شدید عملکرد کلیه را به همراه داشته باشد.

مرحلهIV GFR: فرد ممکن است کمتر از 15 یا تا 29 باشد. فرد از دست دادن شدید عملکرد کلیه را دارد.

مرحله V GFR: فرد کمتر از 15 است. کلیه ها در حال نزدیک شدن به نارسایی کامل هستند.

اولین علائم هشدار دهنده نارسایی کلیه چیست؟

بسیاری از افراد در مراحل اولیه بیماری کلیوی علائم کمی را تجربه می کنند یا هیچ علامتی ندارند. با این حال، بیماری مزمن کلیه (CKD) همچنان ممکن است باعث آسیب شود حتی اگر فرد احساس خوبی داشته باشد.

علائم CKD و نارسایی کلیه بین افراد متفاوت است. اگر کلیه ها به درستی کار نکنند، ممکن است یک یا چند مورد از علائم زیر بروز پیدا کنند:

خستگی شدید (خستگی)، تهوع و استفراغ، گیجی یا مشکل در تمرکز، تورم (ادم)، به ویژه در اطراف دست ها، مچ پا یا صورت، دفعات ادرار کردن، گرفتگی (اسپاسم عضلانی)، پوست خشک یا خارش دار، اشتهای ضعیف یا غذا ممکن است طعم فلزی داشته باشد.

شایع ترین علل نارسایی کلیه:

دیابت و فشار خون بالا شایع ترین علل بیماری مزمن کلیوی و نارسایی کلیه هستند.

دیابت کنترل نشده می تواند منجر به افزایش سطح قند خون (هیپرگلیسمی) شود. قند خون بالا به طور مداوم می تواند به کلیه ها و سایر اندام ها آسیب برساند.

فشار خون بالا به این معنی است که خون به شدت از طریق رگ های خونی بدن حرکت می کند. با گذشت زمان و بدون درمان، نیروی اضافی می تواند به بافت کلیه آسیب برساند. نارسایی کلیه معمولاً به سرعت اتفاق نمی افتد.

سایر علل CKD که ممکن است منجر به نارسایی کلیه شود عبارتند از:

• بیماری کلیه پلی کیستیک (PKD): PKD وضعیتی است که فرد از یکی از والدین خود به ارث می برد (شرایط ارثی) که باعث می شود کیسه های پر از مایع (کیست) در داخل کلیه ها رشد کنند.
• بیماری های گلومرولی: بیماری های گلومرولی بر چگونگی فیلتر کردن مواد زائد توسط کلیه ها تأثیر می گذارد.
• لوپوس: لوپوس یک بیماری خود ایمنی است که می تواند باعث آسیب اندام، درد مفاصل، تب و بثورات پوستی شود.

این بیماری نیز به دلیل یک علت غیرمنتظره می تواند به سرعت ایجاد شود. نارسایی حاد کلیه (آسیب حاد کلیه) زمانی است که کلیه ها به طور ناگهانی توانایی عملکرد خود را از دست می دهند. نارسایی حاد کلیه ممکن است در عرض چند ساعت یا چند روز ایجاد شود و اغلب موقتی است.

علل شایع نارسایی حاد کلیه عبارتند از:

بیماری های خود ایمنی کلیه، داروهای خاص، کم آبی شدید بدن، یک انسداد مجاری ادراری، بیماری های سیستمیک درمان نشده، مانند بیماری قلبی یا بیماری کبد.

آیا نارسایی کلیه مسری است؟

خیر، نارسایی کلیه مسری نیست. همچنین شرایطی که باعث CKD می شود هم قابل انتقال به فرد دیگری نمی باشد.

تشخیص نارسایی کلیه:

پزشک ممکن است از انواع تست های عملکرد کلیه برای ارزیابی کلیه ها و تشخیص نارسایی کلیه استفاده کند. اگر پزشک مشکوک باشد که فرد در معرض خطر نارسایی کلیه است، آزمایشات رایج عبارتند از:

• آزمایشات خون: آزمایش خون نشان می دهد که کلیه ها چقدر مواد زائد را از خون دفع می کنند.
• آزمایشات ادرار: آزمایش ادرار که مواد خاصی مانند: پروتئین یا خون را در ادرار اندازه گیری می کند.
• تست های تصویربرداری: آزمایش‌ های تصویربرداری به پزشک اجازه می‌ دهد تا کلیه‌ ها و نواحی اطراف آن را برای شناسایی ناهنجاری‌ ها یا انسدادها بررسی کند. آزمایشات تصویربرداری رایج شامل سونوگرافی کلیه، سی تی اوروگرام و ام آر آی است.

درمان نارسایی کلیه:

درمان نارسایی کلیه به علت و میزان مشکل بستگی دارد. همچنین درمان یک بیماری مزمن پزشکی می تواند پیشرفت بیماری کلیوی را کند کند. اگر کلیه ها به تدریج از کار بیفتند، پزشک ممکن است از چند روش مختلف برای ردیابی سلامت و حفظ عملکرد کلیه ها استفاده کند. این روش ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• انجام آزمایش خون منظم.
• چک کردن فشار خون.
• تجویز دارو.

اگر فردی مبتلا به نارسایی کلیه باشد، برای زنده ماندن به درمان نیاز دارد. دو درمان اصلی برای نارسایی کلیه وجود دارد:

1. دیالیز:

دیالیز به بدن کمک می کند تا خون را فیلتر کند. دو نوع دیالیز وجود دارد:

• همودیالیز: در همودیالیز، دستگاهی به طور مرتب خون فرد را تمیز می کند. اکثر بیماران سه تا چهار روز در هفته در بیمارستان یا کلینیک دیالیز همودیالیز می شوند.
• دیالیز صفاقی: در دیالیز صفاقی، یک ارائه دهنده کیسه ای با محلول دیالیز را به یک کاتتر در پوشش شکم متصل می کند. محلول از کیسه به داخل دیواره شکم جاری می شود، مواد زائد و مایعات اضافی را جذب می کند و دوباره به کیسه تخلیه می شود. گاهی اوقات افراد می توانند دیالیز صفاقی را در خانه دریافت کنند.

2. پیوند کلیه:

یک جراح یک کلیه سالم را در طول پیوند کلیه در بدن فرد بیمار قرار می دهد تا وظیفه کلیه آسیب دیده را بر عهده بگیرد. کلیه سالم (ارگان دهنده) ممکن است از یک اهدا کننده مرده یا یک اهدا کننده زنده باشد. همچنین می توان با یک کلیه سالم خوب زندگی کرد.

بهبود نارسایی کلیه:

با درمان مناسب می تواند بیماری نارسایی کلیه بهبود پیدا کند. اگرچه ممکن است فرد بیمار تا آخر عمر نیاز به درمان داشته باشد.

چه مدت می توان با نارسایی کلیه زندگی کرد؟

بدون دیالیز یا پیوند کلیه، نارسایی کلیه کشنده است. ممکن است فرد چند روز یا چند هفته بدون درمان زنده بماند.

اگر فرد تحت دیالیز باشد، میانگین امید به زندگی 5 تا 10 سال است. اگرچه برخی از افراد می توانند تا 30 سال با دیالیز زندگی کنند.

اگر پیوند کلیه انجام شود، متوسط امید به زندگی در صورت دریافت کلیه از اهداکننده زنده، 12 تا 20 سال است. میانگین امید به زندگی در صورت دریافت کلیه از اهداکننده متوفی، 8 تا 12 سال است.

داروهای مورد استفاده برای درمان نارسایی کلیه: 

بسته به علت بیماری کلیوی، پزشک ممکن است یک یا چند داروی زیر را تجویز کند:

مهار کننده آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) یا مسدود کننده گیرنده آنژیوتانسین II (ARB): این داروها به کاهش فشار خون کمک می کنند.

دیورتیک ها: که به حذف مایعات اضافی از بدن کمک می کنند.

استاتین ها: که به کاهش سطح کلسترول کمک می کنند.

عوامل محرک اریتروپویتین: اگر فرد کم خونی دارد این دارو به ساخت گلبول های قرمز خون کمک می کند.

ویتامین D و کلسیتریول (فرم فعال ویتامین D): که به جلوگیری از تحلیل استخوان کمک می کند.

اتصال دهنده های فسفات: که به حذف فسفر اضافی در خون کمک می کند.

پیشگیری از نارسایی کلیه:

اگرچه نارسایی کلیه و CKD برگشت پذیر نیستند، می توان اقداماتی را برای کمک به حفظ عملکرد کلیه انجام داد. عادات و روال های سالم ممکن است سرعت عملکرد کلیه ها را کاهش دهد.

اگر CKD یا نارسایی کلیه در فرد وجود داشته باشد، لازم است:

عملکرد کلیه را کنترل کند.

اگر دیابت دارد سطح قند خون خود را در محدوده طبیعی نگه دارد.

سطح فشار خون را در محدوده طبیعی نگه دارد.

از مصرف محصولات تنباکو خودداری کند.

از مصرف غذاهای سرشار از پروتئین و سدیم خودداری کند.

به پزشک برای معاینه برنامه ریزی شده مراجعه کند.

زمان مراجعه به پزشک:

اگر عوامل خطر نارسایی کلیه از جمله: فشار خون بالا، تغییر در عادات ادرار کردن، تورم، مه مغزی و حالت تهوع یا استفراغ، دیابت، سابقه خانوادگی بیماری کلیوی، آسیب کلیوی در گذشته و استفاده منظم از NSAID در فرد وجود داشته باشد، لازم است فرد به پزشک مراجعه کند.

مطالب مشابه:

عفونت کلیه

گلوکز در کلیه پلی کیستیک

سنگ کلیه

پیوند کلیه به کودکان

آنفولانزای پریود

منابع: my.clevelandclinic ، kidneyfund