سنگ کلیه
سنگ کلیه چیست؟
ادرار حاوی مواد معدنی و املاح معدنی بسیاری است. هنگامی که ادرار دارای سطوح بالایی از این مواد معدنی و نمک باشد، ممکن است سنگ ایجاد شود. سنگ های کلیه در ابتدا ممکن است کوچک باشند ولی به تدریج اندازه آنها بزرگتر می شود. حتی ممکن است ساختارهای تو خالی کلیه را پر کند. برخی از سنگ ها در کلیه باقی می مانند، و هیچ مشکلی ایجاد نمی کنند. گاهی اوقات، سنگ کلیه می تواند از حالب، لوله بین کلیه و مثانه عبور کند. اگر سنگ به مثانه برسد، می تواند از طریق ادرار از بدن خارج شود. اگر سنگ در حالب گیر کند، جریان ادرار از کلیه را مسدود می کند و باعث درد می شود.
کلیه ها و سیستم ادراری
کلیه ها اندام هایی به اندازه مشت هستند که سطح مایعات و مواد شیمیایی بدن را کنترل می کنند. اکثر مردم دو کلیه دارند. یکی در هر طرف ستون فقرات، پشت کبد، معده، پانکراس و روده. کلیه های سالم ضایعات خون را تمیز کرده و از ادرار خارج می کنند. آنها سطح سدیم، پتاسیم و کلسیم خون را کنترل می کنند.
کلیه ها، حالب ها، و مثانه بخشی از دستگاه ادراری هستند. دستگاه ادراری ادرار را تولید، حمل و در بدن ذخیره می کند. کلیه ها از آب و مواد زائد بدن ادرار می سازند. سپس ادرار از مجرای حالب به مثانه می رود و در آنجا ذخیره می شود. ادرار از طریق مجرای ادرار از بدن خارج می شود.
سنگ کلیه در کلیه تشکیل می شود. برخی از سنگ ها از کلیه به داخل حالب حرکت می کنند. حالب ها لوله هایی هستند که از کلیه ها به مثانه منتهی می شوند. اگر سنگی از کلیه خارج شود و در حالب گیر کند به آن سنگ حالب می گویند.
سنگ کلیه از چه چیزی ساخته شده است؟
سنگ کلیه انواع و رنگ های مختلفی دارد. نحوی برخورد با آنها و جلوگیری از تشکیل سنگ های جدید بستگی به نوع سنگ دارد.
سنگ های کلسیمی
سنگ های کلسیمی شایع ترین نوع سنگ کلیه هستند. 80 درصد سنگ ها را تشکیل می دهند. دو نوع سنگ کلسیمی وجود دارد: اگزالات کلسیم و فسفات کلسیم. اگزالات کلسیم رایج ترین نوع سنگ کلسیمی است. برخی افراد کلسیم بیش از حد در ادرار خود دارند که خطر ابتلا به سنگ های کلسیمی را در آنها افزایش می دهد. حتی با وجود مقادیر طبیعی کلسیم در ادرار، سنگ های کلسیمی ممکن است به دلایل دیگری تشکیل شوند.
سنگ های اسید اوریک
اسید اوریک یک محصول زائد است که از تغییرات شیمیایی در بدن به وجود می آید. سنگ های اسید اوریک 5-10 درصد از سنگ های کلیه را تشکیل می دهند. کریستال های اسیداوریک به خوبی در ادرار اسیدی حل نمی شوند و در عوض سنگ اسید اوریک را تشکیل می دهند. داشتن ادرار اسیدی ممکن است ناشی از:
- اضافه وزن
- اسهال مزمن
- دیابت نوع 2 (قند خون بالا)
- نقرس
- رژیم غذایی حاوی پروتئین حیوانی بالا و میوه و سبزیجات کم
سنگ های استروویت/ عفونی
سنگ های استروویت زیاد رایج نیستند. این سنگ ها حدود 10 درصد سنگ ها را تشکیل می دهند. این سنگ ها مربوط به عفونت های مزمن دستگاه ادراری (UTIs) هستند. برخی از باکتری ها باعث تغییر pH ادرار می شوند و ادرار را کمی اسیدی تر یا بازی تر می کنند. سنگ های منیزیم آمونیوم فسفات (استروویت) در ادرار قلیایی تشکیل می شوند. این سنگ ها اغلب بزرگ و دارای شاخه هستند و اغلب خیلی سریع رشد می کنند.
افرادی که به عفونت ادراری مزمن مبتلا می شوند. مانند کسانی که برای مدت طولانی لوله در کلیه ها و مثانه خود دارند. یا افرادی که به دلیل اختلالات عصبی (فلج، مولتیپل اسکلروزیس و اسپینا بیفیدا) مثانه ضعیفی دارند، در معرض بالاترین خطر ابتلا به این سنگ ها هستند.
سنگ های سیستین
سیستین یک آمینو اسید است که در برخی غذاها وجود دارد. سیستین یکی از اجزای سازنده پروتئین است. سیستینوری (سیستین بیش از حد در ادرار) یک اختلال متابولیک نادر و ارثی است. در سیستینوری کلیه ها نمی توانند سیستین را از ادرار بازجذب کنند. زمانی که مقدار زیادی سیستین در ادرار وجود داشته باشد ممکن است سنگ های سیستینی تشکیل شود. شروع سنگ های سیستنی اغلب از دوران کودکی است. این نوع سنگ ها حدود کمتر از 1 درصد از سنگ های کلیه را تشکیل می دهند.
علائم سنگ کلیه:
علائم شایع سنگ های کلیه شامل درد شدید و گرفتگی در پشت و پهلو است. این احساس اغلب به سمت پایین شکم یا کشاله ران حرکت می کند. درد اغلب به طور ناگهانی شروع می شود و به صورت موجی ظاهر می شود. زمانی که بدن سعی می کند از شر سنگ خلاص شود، این درد ممکن است ظهور پیدا کند و از بین برود.
سایر علائم و نشانه های سنگ کلیه عبارتند از:
- احساس نیاز شدید به ادرار کردن
- تکرر ادرار یا احساس سوزش در هنگام ادرار
- ادراری که به دلیل خون تیره یا قرمز است. گاهی اوقات ادرار فقط دارای مقادیر کمی گلبول قرمز است که با چشم غیر مسلح دیده نمی شود.
- تهوع و استفراغ
- مردان ممکن است در نوک آلت تناسلی احساس درد کنند.
علل سنگ کلیه
حجم کم ادرار
یک عامل خطر اصلی برای سنگ کلیه، حجم ثابت و کم ادرار است. حجم کم ادرار ممکن است ناشی از کم آبی بدن (از دست دادن مایعات بدن) در اثر ورزش سخت، کار یا زندگی در یک مکان گرم یا ننوشیدن میزان کافی مایعات باشد. وقتی حجم ادرار کم است، ادرار غلیظ و تیره رنگ می شود. ادرار غلیظ به این معنی است که مایعات کمتری برای حل شدن نمک ها وجود دارد. افزایش مصرف مایعات باعث رقیق شدن نمک موجود در ادرار می شود. انجام این کار، ممکن است خطر تشکیل سنگ را کاهش دهد.
افرادی که مستعد تشکیل سنگ کلیه هستند باید به اندازه کافی مایعات بنوشند تا حداقل 2.5 لیتر در روز ادرار داشته باشند. به طور متوسط، برای تولید این حجم ادرار فرد باید حدود 3 لیتر مایعات بنوشد. احتمالا آب بهترین گزینه برای نوشیدن است با این وجود چیزی که بسیار اهمیت دارد نوشیدن کافی مایعات است.
رژیم غذایی
رژیم غذایی نیز می تواند بر شانس تشکیل سنگ اثر بگذارد. یکی از شایع ترین دلایل ایجاد سنگ کلیه کلسیمی سطح بالای کلسیم در ادرار است. سطح بالای کلسیم ادرار همیشه به دلیل میزان کلسیمی که مصرف می کنید نیست و ممکن است به دلیل نحوی مدیریت کلسیم بدن باشد. کاهش مقدار کلسیم در رژیم غذایی به ندرت مانع تشکیل سنگ می شود. مطالعات نشان داده اند که محدود کردن کلسیم در رژیم غذایی می تواند برای سلامت استخوان مضر باشد و ممکن است خطر سنگ کلیه را افزایش دهد. پزشکان و متخصصان معمولا به افراد نمی گویند که برای کاهش کلسیم ادرار، کلسیم رژیم غذایی را محدود کنند. اما مصرف کلسیم نباید خیلی زیاد باشد.
به جای کاهش مصرف کلسیم در رژیم غذایی، ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی یا پزشک ممکن است سعی کند سطح کلسیم ادرار شما را با کاهش مصرف سدیم (نمک) کاهش دهد. نمک زیاد در رژیم غذایی یک عامل خطر برای سنگ های کلسیمی است. ورود بیش از حد نمک به ادرار مانع از جذب مجدد کلسیم از ادرار و خون می شود. کاهش نمک در رژیم غذایی، کلسیم ادرار را کاهش می دهد و احتمال تشکیل سنگ های کلسیمی را کاهش می دهد.
از آنجایی که اگزالات جز رایج ترین نوع سنگ کلیه (اگزالات کلسیم) است، خوردن غذاهای غنی از اگزالات می تواند خطر تشکیل این سنگ ها را افزایش دهد.
رژیم غذایی سرشار از پروتئین حیوانی مانند گوشت گاو، ماهی، مرغ و خوک می تواند باعث افزایش سطح اسید بدن و ادرار شود. سطوح بالای اسید تشکیل سنگ های اگزالات کلسیم و اسید اوریک را تسهیل می کند. تجزیه گوشت به اسید اوریک نیز شانس تشکیل سنگ های اگزالات کلسیم و اسید اوریک را افزایش می دهد.
بیماری های روده ای
برخی بیماری های روده ای که باعث اسهال می شوند (مانند بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو) یا جراحی ها (مانند جراحی بای پس معده) می توانند خطر تشکیل سنگ های کلیه اگزالات کلسیمی را افزایش دهند. اسهال ممکن است منجر به از دست دادن مقدار زیادی مایع از بدن و کاهش حجم ادرار شود. بدن همچنین ممکن است اگزالات بیش از حد را از روده جذب کند و در نتیجه اگزالات بیشتری در ادرار ایجاد کند. هم حجم کم ادرار و هم سطوح بالای اگزالات ادرار می توانند به تشکیل سنگ کلیه اگزالات کلسیم کمک کنند.
چاقی:
باید بدانید چاقی یک عامل خطر برای سنگ است. چاقی ممکن است سطح اسید در ادرار را تغییر دهد و منجر به تشکیل سنگ شود.
شرایط پزشکی:
برخی از شرایط پزشکی خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می دهند. رشد غیر طبیعی یک یا چند غده پاراتیروئید که متابولیسم کلسیم را کنترل می کنند، می تواند باعث افزایش سطح کلسیم در خون و ادرار شود. این می تواند باعث تشکیل سنگ های کلیه شود. در بیماری دیگری به نام اسیدوز توبولار کلیه دیستال که اسید در بدن تجمع می یابد نیز خطر تشکیل سنگ کلیه بسیار بالا ست.
برخی اختلالات نادر و ارثی نیز می توانند انواع خاصی از سنگ ها را بیشتر کنند. به عنوان مثال می توان به سیستینوری اشاره کرد که مقدار زیادی اسید آمینه سیستین در ادرار دارد و هیپراگزالوری اولیه که در آن کبد اگزالات زیادی تولید می کند.
داروها
برخی داروها و مکمل های کلسیم و ویتامین C ممکن است خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهند. در مورد تمام داروها و مکمل های که استفاده می کنید را به پزشک خود اطلاع دهید چون این داروها و مکمل ها می توانند بر خطر تشکیل سنگ کلیه تاثیر بگذارند. با این وجود، مصرف هیچ یک از داروها یا مکمل ها را بدون مشورت با پزشک یا ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی قطع نکنید.
سابقه خانوادگی:
احتمال ابتلا به سنگ کلیه در صورت داشتن سابقه خانوادگی سنگ، مانند والدین یا خواهر و برادر بسیار بیشتر است.
تشخیص:
به سنگ های کلیه که هیچ علامتی ندارند سنگ های کلیه خاموش می گویند. این سنگ ها اغلب هنگام عکس برداری با اشعه ایکس در طول معاینه عمومی شناسایی می شوند. سایر افراد زمانی که درد ناگهانی در حین دفع سنگ رخ می دهد، سنگ هایشان تشخیص داده می شود و به مراقبت های پزشکی نیاز دارند.
وقتی فردی خون در ادرار (هماچوری) یا درد ناگهانی شکم یا پهلو دارد، آزمایشاتی مانند سونوگرافی یا سی تی اسکن ممکن است سنگ را تشخیص دهد. این تست های تصویربرداری به ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی می گوید که سنگ چقدر بزرگ است و در کجا قرار دارد.
در بخش اورژانس زمانی که پزشک مشکوک به سنگ کلیه است از سی تی اسکن استفاده می کند. چون تشخیص سی تی اسکن سریع و دقیق است.
درمان سنگ کلیه:
نوع سنگ، میزان بد بودن آن و مدت زمانی که علائم داشته اید بر انتخاب نوع درمان نقش دارند. درمان های مختلفی برای انتخاب وجود دارد. با پزشک خود در مورد بهترین روش درمان مشورت کنید.
صبر کنید تا سنگ دفع شود
اغلب می توانید منتظر بمانید تا سنگ از مجرای ادراری عبور کند و از بدن دفع شود. معمولا احتمال دفع خود به خودی سنگ های کوچکتر بیشتر از سنگ های بزرگتر است.
چهار الی شش هفته انتظار برای دفع سنگ بی خطر است. به شرط اینکه درد قابل تحمل باشد. علائم عفونت وجود نداشته باشد، کلیه به طور کامل مسدود نشده باشد و سنگ به اندازه کافی کوچک باشد که احتمال دفع آن وجود داشته باشد. در حالی که منتظر دفع سنگ هستید، باید مقادیر کافی آب بنوشید. در صورت وجود ناراحتی ممکن است به داروهای مسکن نیاز داشته باشید.
دارو
نشان داده شده است برخی داروها شانس دفع سنگ را بهبود می بخشند. رایج ترین دارویی که به این دلیل تجویز می شود تامسولوسین است. تامسولوسین (Flomax) حالب را شل می کند و دفع سنگ را آسان تر می کند. همچنین ممکن است زمانی که منتظر دفع سنگ هستد به داروی ضد درد و ضد تهوع نیاز داشته باشید.
عمل جراحی:
در موارد زیر ممکن است برای برداشتن سنگ از حالب و کلیه نیاز به عمل جراحی باشد:
- سنگ دفع نشود
- درد بسیار زیاد باشد و امکان تحمل درد و صبر کردن برای دفع سنگ وجود نداشته باشد
- سنگ بر عملکرد کلیه اثر بگذارد. سنگ های کوچک در کلیه اگر باعث درد یا عفونت نشوند ممکن است به حال خود رها شوند. با این وجود برخی از افراد ترجیح می دهند سنگ های کوچک خود را از بدن خارج کنند چون می ترسند سنگ به طور غیر منتظره شروع به عبور کند و باعث درد شود.
در صورتی که سنگ های کلیه باعث ایجاد عفونت مکرر در ادرار شوند یا باعث انسداد جریان ادرار شوند باید با جراحی برداشته شوند. امروزه، جراحی معمولا شامل برش های کوچک یا بدون برش، درد جرئی و حداقل زمان بستری در بیمارستان انجام می شود.
مطالب مشابه:
