اسیدوز لاکتیک
اسیدوز لاکتیک یک بیماری جدی پزشکی است که با تجمع اسید لاکتیک در بدن مشخص میشود و منجر به کاهش PH خون میشود.
بدن وقتی بافتها از اکسیژن محروم میشوند، لاکتات بیشتری تولید میکند. اگر کبد و کلیهها قادر به متابولیزه کردن موثر لاکتات نباشند، این ماده نیز میتواند تجمع یابد. درواقع، اسیدوز لاکتیک زمانی رخ میدهد که بدن اسید لاکتیک زیادی تولید میکند و یا نمیتواند به اندازه کافی اسید لاکتیک تولید شده را متابولیزه کند. کبد و کلیهها معمولاً اسید لاکتیک اضافی را از بدن دفع میکنند. اما اگر مقدار آن زیاد باشد و یا اندامها دچار اختلال شوند، یا هر دو حالت اتفاق بیفتد، نمیتوانند این کار را ادامه دهند و اسید لاکتیک در خون تجمع مییابد.
تجمع متوسط اسید لاکتیک در خون، هایپرلاکتاتمی نام دارد. وقتی به اندازهای تجمع یابد که تعادل PH بدن را اسیدی کند، اسیدوز لاکتیک نامیده میشود.
چرا بدن اسید لاکتیک تولید میکند؟
اسید لاکتیک که لاکتات نیز نامیده میشود، یک محصول جانبی طبیعی متابولیسم سلولی است. سلولهای ما گلوکز (قند) را برای استفاده به عنوان انرژی در فرآیندی به نام گلیکولیز بیهوازی به لاکتات تبدیل میکنند. آنها این کار را زمانی انجام میدهند که به انرژی فوری نیاز دارند که توسط اکسیژن تأمین نمیشود.
متابولیسم هوازی، که به اکسیژن متکی است، معمولاً برای تأمین انرژی پایدار استفاده می شود، اما گلیکولیز بیهوازی پشتیبان اضطراری ما است. ممکن است وقتی عضلات ما از اکسیژن محروم هستند، برای یک تمرین شدید کوتاه مدت به آن نیاز داشته باشیم. همچنین وقتی شرایط پزشکی بافتهای ما را از اکسیژن محروم میکند، از آن استفاده میکنیم.
در طول اسیدوز لاکتیک چه اتفاقی میافتد؟
آنچه ممکن است در طول اسیدوز لاکتیک تجربه شود، بستگی به شدت آن دارد. برخی افراد به عنوان یک عارضه جانبی ورزش بیش از حد، اسیدوز لاکتیک موقت را تجربه میکنند. این موضوع میتواند باعث شود مدتی احساس درد ایجاد شود، اما تا زمانی که کبد و کلیهها در وضعیت خوبی باشند، در نهایت آن را از بین میبرند.
این بیماری زمانی جدیتر میشود که بدن به طور مداوم اسید لاکتیک اضافه تولید کند، یا کبد و کلیهها به طور مداوم به خوبی عمل نکنند تا آن را پردازش کنند. این موضوع اغلب در زمینه بیماری رخ میدهد. با افزایش سطح لاکتات خون و کاهش سطح PH، برونده قلبی به طور فزایندهای سرکوب میشود. این موضوع میتواند منجر به نارسایی اندام و مرگ شود.
علائم اولیه اسیدوز لاکتیک عبارتند از:
- حالت تهوع و استفراغ
- خستگی و کوفتگی
- تنگی نفس
- گرفتگی عضلات و درد بدن
علائم پیشرفتهتر ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- افزایش ضعف و خوابآلودگی
- هذیان و گیجی
- آتاکسی
- الیگوری (خروجی کم ادرار)
همچنین ممکن است علائمی از بیماریهای زمینهای ایجاد کننده اسیدوز لاکتیک، مانند سپسیس، شوک یا نارسایی کبد، ایجاد شود. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- دمای پایین بدن
- فشار خون پایین
- تب
- یرقان (رنگ زرد روی پوست و سفیدی چشم)
علت اصلی اسیدوز لاکتیک چیست؟
دلایل زیادی وجود دارد. شایعترین علت، سطح پایین اکسیژن در خون (هیپوکسمی) یا در بافتهای بدن(هیپوکسی) است. این حالت معمولاً ناشی از یک بیماری است.
اسیدوز لاکتیک را بر اساس علل مختلف به انواع زیر تقسیم کردهاند:
نوع A:
اسیدوز لاکتیک نوع A زمانی رخ میدهد که بافتها از اکسیژن محروم میشوند. این حالت اغلب در بیماریهای شدید اتفاق میافتد. همچنین میتواند به طور موقت در اثر ورزش بیش از حد رخ دهد.
بیماریهایی که باعث تولید بیش از حد لاکتات میشوند، عبارتند از:
- اختلالات ریوی که خون را از سطح اکسیژن کافی محروم میکنند.
- اختلالات گردش خون که بافتها را از طریق جریان خون آهسته از اکسیژن محروم میکنند.
- اختلالات هموگلوبین که بر توانایی گلبولهای قرمز خون در حمل اکسیژن تأثیر میگذارند.
- شوک سپتیک، هیپوولمیک یا کاردیوژنیک
- سندرم ایسکمیک روده
- تشنج و تشنج مزمن
- مسمومیت با مونوکسید کربن
نوع B:
اسیدوز لاکتیک نوع B بدون هیپوکسمی یا هیپوکسی رخ میدهد. این نوع اسیدوز سه زیرشاخه دارد.
نوع B1 ناشی از بیماریهای زمینهای است که توانایی بدن فرد در متابولیزه کردن لاکتات را مهار میکنند.
این بیماری ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- بیماری کبدی
- بیماری کلیوی، کمبود تیامین (ویتامین B1)
- سرطان
- HIV/AIDS
- بیماریهای میتوکندریایی
- کتواسیدوز مرتبط با دیابت
- اختلال مصرف الکل
نوع B2 به عنوان یک عارضه جانبی برخی داروها و سموم، از جمله موارد زیر رخ میدهد:
- مسمومیت با سیانید
- مسمومیت با مونوکسید کربن
- مسمومیت با الکل
- کوکائین
- مهارکنندههای ترانس کریپتاز معکوس نوکلئوزیدی (درمان ضد رتروویروسی)
- آگونیستهای استنشاقی بتا آدرنرژیک
- تزریق اپی نفرین برای واکنشهای آلرژیک شدید
نوع B3 ناشی از کمبودهای مادرزادی نادر آنزیمهای خاصی است که برای متابولیزه کردن لاکتات مورد نیاز هستند. این موارد مادرزادی عبارتند از:
- بیماری ذخیره گلیکوژن
- کمبود فروکتوز-1،6-دی فسفاتاز
- کمبود پیروات کربوکسیلاز
- کمبود پیروات دهیدروژناز
- کمبود فسفوریلاسیون اکسیداتیو
- متیل مالونیک اسیدمی
- اسیدوز لاکتیک نوع D
انواع A و B در بالا به تجمع L-لاکتات در خون فرد اشاره دارند. L- لاکتات شکلی از اسید لاکتیک است که به طور معمول توسط بدن انسان تولید و متابولیزه میشود.
نوع نادر دیگری از اسیدوز لاکتیک ناشی از تجمع D-لاکتات است. این نوع اسید لاکتیک توسط باکتریهای موجود در روده بزرگ تولید میشود. باکتریها کربوهیدراتها را در طول هضم متابولیزه میکنند و D-لاکتات محصول جانبی آن است.
اسیدوز لاکتیک نوع D زمانی اتفاق میافتد که این باکتریها بیش از حد رشد کنند. D-لاکتات اضافی از طریق رودهها جذب جریان خون میشود. دی-لاکتات نمیتواند توسط کلیهها یا کبد متابولیزه شود، بنابراین همچنان در گردش خون تجمع مییابد. این حالت معمولاً عارضهای از سندرم روده کوتاه است.
تشخیص:
اسیدوز لاکتیک با موارد زیر تعریف میشود:
- سطح لاکتات خون بالاتر از ۴ میلیمول در لیتر (mmol/l)
- سطح PH خون کمتر از ۷.۳۵
متخصین این مقادیر را با گرفتن نمونه خون و آزمایش آن اندازهگیری میکنند.
آزمایشهای تشخیص اسیدوز لاکتیک عبارتند از:
- پنل جامع متابولیک (CMP): این آزمایش خون استاندارد، عوامل مختلفی را در خون اندازهگیری میکند تا اطلاعات اولیهای در مورد سلامت فرد به دست آورد.
- آزمایش لاکتات خون: علاوه بر اندازهگیریهای معمول انجام شده در CMP، متخصصین به طور خاص سطح لاکتات خون را اندازهگیری میکنند.
- آزمایش خون شکاف آنیونی: این آزمایش، تعادل PH و تعادل الکترولیت در خون فرد را بر اساس مقادیر موجود در پنل خون اندازهگیری میکند.
- آزمایش گاز خون شریانی: این آزمایش، اشباع اکسیژن در شریانها و همچنین تعادل PH و تعادل الکترولیت در خون شریانی فرد را اندازهگیری میکند.
عوارض:
عوارض به علت و شدت آن بستگی دارد. اسیدوز لاکتیک نوع A – همراه با سپسیس، شوک و یا اختلال در جریان اکسیژن خون – بحرانیتر است. انواع دیگر اسیدوز لاکتیک ممکن است خفیفتر و کندتر شروع شوند و زمان و فرصت بیشتری برای مداخله فراهم کنند. به طور کلی، سطح بالاتر لاکتات خون با میزان مرگ و میر بالاتر مرتبط است. اما درمان زودهنگام و مؤثر میتواند به بهبودی کامل منجر شود.
درمان:
اگربه اسیدوز لاکتیک گذرا ناشی از فعالیت بدنی، لرز یا تشنج مبتلا هستید، این حالت به مرور زمان برطرف میشود. میتوانید آن را در خانه با استراحت و هیدراتاسیون درمان کنید.
در یک محیط بالینی، اسیدوز لاکتیک بلافاصله با مایعات داخل وریدی و هرگونه احیای دیگری که ممکن است لازم باشد، مانند اکسیژن درمانی، درمان میشود.
پس از آن، درمان به علت بستگی دارد. تیم مراقبتهای بهداشتی بر اساس علائم فرد، برای مدیریت بیماری زمینهای یا سمیتی که باعث اسیدوز لاکتیک میشود، تلاش خواهد کرد.
درصورت بروز علائمی از سطح پایین اکسیژن، تیم پزشکی به علل نوع A – مانند نارسایی قلبی یا تنفسی، سپسیس یا شوک – مشکوک میشود و ابتدا این شرایط اضطراری را درمان میکند.
در صورت عدم وجود نشانه های مربوط به کمبود اکسیژن، آنها علل مختلف نوع B را در نظر میگیرند و به طور خاص به آنها رسیدگی میکنند.
مطالب مشابه:
سندرم لی
فواید پروبیوتیک ها
سکته مغزی و ژنتیک
بیماری لنفوم هوچکین
سطوح بالای CO2 در خون
منبع: my.clevelandclinic
