ذات الریه (پنومونی)
پنومونی عفونتی است که کیسه های هوایی یکی یا هر دو ریه را ملتهب می کند. کیسه های هوا ممکن است با مایع یا چرک (مواد چرکی) پر شود و باعث سرفه همراه با خلط یا چرک، تب، لرز و مشکل در تنفس شود. ارگانیسم های مختلفی از جمله باکتری ها، ویروس ها و قارچ ها می توانند باعث پنومونی (ذات الریه) شوند.
شدت پنومونی می تواند از خفیف تا تهدیدکننده زندگی متغیر باشد. این بیماری برای نوزادان و کودکان خردسال، افراد بالای 65 سال و افرادی که مشکلات سلامتی یا سیستم ایمنی ضعیفی دارند بسیار جدی است.
علائم ذات الریه (پنومونی):
بسته به فاکتورهای مانند نوع میکروب ایجادکننده عفونت، و سن بیمار و سلامت کلی فرد علائم و نشانه های پنومونی از خفیف تا شدید متغیر است. علائم و نشانه های خفیف اغلب شبیه به علائم سرماخوردگی یا آنفولانزا هستند. اما علائم پنومونی طولانی تر هستند.
علائم و نشانه های پنومونی ممکن است شامل:
- درد سینه در زمان نفس کشیدن یا سرفه کردن
- سردرگمی یا تغییرات در آگاهی ذهنی (در بزرگسالان 65 سال و بالاتر)
- سرفه که ممکن است خلط ایجاد کند
- خستگی
- تب، تعریق و لرز
- دمای بدن کمتر از حد طبیعی (در بزرگسالان بالای 65 سال و افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف)
- حالت تهوع، استفراغ یا اسهال
- تنگی نفس
نوزادان و کودکان ممکن است هیچ علامتی از عفونت نشان ندهند. یا ممکن است استفراغ کنند، تب و سرفه داشته باشند، بیقرار یا خسته و بدون انرژی به نظر برسند، یا در تنفس و غذا خوردن مشکل داشته باشند.
چه زمان باید به پزشک مراجعه شود؟
اگر مشکل تنفس، درد قفسه سینه، تب مداوم 39 درجه سانتی گراد (102 F) یا بالاتر، یا سرفه مداوم دارید، به خصوص اگر سرفه خلط دار و چرکی دارید، باید به پزشک مراجعه کنید.
این مهم است که افراد در گروه های پرخطر زیر به پزشک مراجعه کنند:
- بزرگسالان بالای 65 سال
- کودکان کمتر از 2 سال با علائم و نشانه های بیماری
- افرادی که دارای یک بیماری زمینه ای یا سیستم ایمنی ضعیف هستند
- افرادی که شیمی درمانی می کنند یا داروهای مصرف می کنند که سیستم ایمنی را سرکوب می کند
برای برخی از افراد مسن و افراد مبتلا به نارسایی قلبی یا مشکلات مزمن ریوی، ذات الریه می تواند به سرعت به یک وضعیت تهدیدکننده زندگی تبدیل شود.
علل ذات الریه (پنومونی):
بسیاری از میکروب ها می توانند باعث ذات الریه شوند. در هوای تنفس می کنیم بسیاری از ویروس ها و باکتری های شایع وجود دارند. سیستم ایمنی معمولا از ورود این میکروب ها به بدن و آلوده شدن ریه ها توسط این میکروب ها جلوگیری می کند. اما گاهی اوقات این میکروب ها می توانند بر سیستم ایمنی غلبه کنند، حتی اگر بدن در وضعیت سلامت خوبی باشد.
پنومونی یا ذات الریه بر اساس انواع میکروب هایی که باعث آن می شوند و محل ابتلا به عفونت طبقه بندی می شود:
پنومونی اکتسابی از جامعه:
ذات الریه پنومونی اکتسابی از جامعه شایع ترین نوع پنومونی است. در خارج از بیمارستان ها یا سایر مراکز مراقبت های بهداشتی رخ می دهد. ممکن است ناشی از:
- باکتری ها: شایع ترین علت پنومونی باکتریایی در ایالات متحده استرپتوکوک پنومونیه است. این نوع ذات الریه می تواند به خودی خود یا پس از سرماخوردگی یا آنفولانزا رخ دهد. ممکن است یک قسمت (لوب) ریه را تحت تاثیر قرار دهد، که به آن پنومونی لوبار می گویند.
- موجودات شبیه باکتری: مایکوپلاسما پنومونیه نیز می تواند باعث ذات الریه شود. معمولا علائم خفیف تری نسبت به سایر انواع پنومونی ایجاد می کند. «پنومونی راه رفتن» (walking pneumonia) نامی غیررسمی برای این نوع پنومونی است. که معمولا آنقدر شدید نیست که نیاز به استراحت در رختخواب داشته باشد.
- قارچ ها: این نوع پنومونی در افراد دارای مشکلا سلامتی مزمن یا دارای سیستم ایمنی ضعیف و در افرادی که مقدار زیادی از این ارگانیسم ها را استنشاق کرده اند بسیار شایع است. قارچ های ایجادکننده پنومونی را می توان در خاک یا مدفوع پرندگان یافت و بسته به موقعیت جغرافیایی متفاوت می باشند.
- ویروس ها، از جمله COVID-19: برخی از ویروس های که باعث سرماخوردگی و آنفولانزا می شوند می توانند پنومونی ایجاد کنند. ویروس ها شایع ترین علت پنومونی در کودکان خردسال کوچکتر از 5 سال می باشند. پنومونی ویروسی معمولا خفیف است. اما در برخی موارد می تواند باعث بروز مشکلات جدی شود. COVID-19 ممکن است باعث پنومونی شود، که می تواند شدید و جدی باشد.
پنومونی اکتسابی در بیمارستان:
برخی افراد در طول بستری شدن در بیمارستان به دلیل بیماری دیگری به پنومونی یا ذات الریه مبتلا می شوند. ذات الریه اکتسابی در بیمارستان می تواند جدی باشد زیرا باکتری های ایجادکننده آن ممکن است در برابر آنتی بیوتیک ها مقاومتر باشند و افرادی که به آن مبتلا می شوند از قبل بیمار هستند. افرادی که از دستگاه های تنفسی (ونتیلاتورها) استفاده می کنند، که اغلب در بخش مراقبت های ویژه بکار می رود، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این نوع پنومونی هستند.
پنومونی اکتسابی از مراکز مراقبتی:
پنومونی اکتسابی از مراکز مراقبتی یک عفونت باکتریایی است که در افرادی رخ می دهد که برای طولانی مدت در مراکز مراقبتی زندگی می کنند یا در کلینیک های سرپایی از جمله مراکز دیالیز کلیه تحت مراقبت قرار می گیرند. مانند پنونومی اکتسابی بیمارستانی، پنومونی اکتسابی از مراقبت های بهداشتی نیز می تواند توسط باکتری هایی ایجاد شود که نسبت به آنتی بیوتیک ها مقاومتر هستند.
پنومونی آسپیراسیون:
پنومونی آسپیراسیون زمانی رخ می دهد که غذا، نوشیدنی، استفراغ یا بزاق را به ریه های خود وارد می کنید. اگر چیزی رفلکس حلقی طبیعی (gag reflex) شما را مختل کند، مانند آسیب مغزی یا مشکل بلع، یا استفاده بیش از حد از الکل یا مواد مخدر، احتمال آسپیراسیون بیشتر است.
فاکتورهای خطر:
پنومونی می تواند هر شخصی را تحت تاثیر قرار دهد. اما دو گروه سنی در معرض بیشترین خطر هستند:
- کودکان 2 ساله یا کوچکتر
- افراد 65 سال یا بالاتر
سایر فاکتورهای خطر عبارتند از:
- بستری شدن در بیمارستان: اگر در بخش مراقبت های ویژه بیمارستان بستری هستید، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به ذات الریه قرار دارید. به ویژه اگر دستگاه های ونتیلاتور (برای کمک به تنفس شما) به شما وصل است.
- بیماری های مزمن: در صورت ابتلا به آسم، بیماری انسداد مزمن ریه (COPD) یا بیماری قلبی، احتمال ابتلا به ذات الریه بیشتر است.
- سیگار کشیدن: سیگار کشیدن به دفاع طبیعی بدن علیه باکتری ها و یروس ها آسیب وارد می کند و بنابراین باعث پنومونی می شود.
- سیستم ایمنی ضعیف یا سرکوب شده: افرادی که مبتلا به HIV/AIDS هستند، پیوند عضو انجام داده اند یا شیمی درمانی یا مدت طولانی استروئیدها مصرف می کنند بیشتر در معرض خطر هستند.
عوارض:
حتی با درمان، برخی افراد مبتلا به پنومونی، به ویژه افرادی که در گروه های سنی پرخطر هستند، ممکن است عوارضی را تجربه کنند، از جمله:
- باکتری در جریان خون (باکتریمی): باکتری هایی که از ریه های شما وارد جریان خون می شوند می توانند عفونت را به سایر اندام ها گسترش دهند و به طور بالقوه باعث نارسایی اندام شوند.
- دشواری در تنفس: اگر ذات الریه شما شدید است یا بیماری های مزمن زمینه ای ریوی دارید، ممکن است در تنفس اکسیژن کافی مشکل داشته باشید. ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان و در حین بهبود ریه نیاز به استفاده از دستگاه تنفس (ونتیلاتور) داشته باشید.
- تجمع مایع در اطراف ریه ها (پلورال افیوژن): پنومونی ممکن است باعث ایجاد مایع در فضای نازک بین لایه های بافتی شود که ریه ها و حفره قفسه سینه (پلور) را پوشانده است. اگر این مایع عفونی شود، ممکن است لازم باشد آن را از طریق لوله قفسه سینه تخلیه کنید یا با جراحی خارج کنید.
- آبسه ریه: اگر در یک حفره در ریه چرک ایجاد شود، آبسه ایجاد می شود. آبسه معمولا با آنتی بیوتیک درمان می شود. گاهی اوقات برای برداشتن چرک به جراحی یا تخلیه با یک سوزن یا قرار دادن یک لوله بلند در آبسه نیاز است.
پیشگیری:
برای کمک به پیشگیری از ابتلا به پنومونی:
- واکسن بزنید: واکسن هایی برای پیشگیری از برخی از انواع ذات الریه و آنفولانزا در دسترس هستند. در مورد دریافت این واکسن ها با پزشک خود صحبت کنید. دستورالعمل های واکسیناسیون در طول زمان تغییر کرده است، بنابراین، حتی اگر قبلا واکسن پنومونی دریافت کرده باشید، قبل از دریافت واکسن جدید در مورد وضعیت واکسیناسیون خود با پزشک مشورت کنید.
- مطمئن شوید که کودکان واکسینه می شوند: پزشکان یک واکسن متفاوت پنومونی را برای کودکان کمتر از 2 سال و برای کودکان 2 تا 5 ساله که در معرض خطر بیماری پنوموکوک هستند، توصیه می کنند. کودکانی که در یک مرکز مراقبت از کودکان حضور دارند نیز باید واکسن دریافت کنند. پزشکان همچنین واکسن آنفولانزا را برای کودکان بزرگتر از 6 ماه توصیه می کنند.
- بهداشت را خوب رعایت کنید: برای محافظت از خود در برابر عفونت های تنفسی که گاهی منجر به پنومونی می شود، دست های خود را مرتب بشویید یا از ضدعفونی کننده های الکلی استفاده کنید.
- سیگار کشیدن را ترک کنید: سیگار به دفاع طبیعی ریه های شما در برابر عفونت های تنفسی آسیب می رساند.
- سیستم ایمنی خود را قوی نگه دارید: به اندازه کافی بخوابید، به طور منظم ورزش کنید و یک رژیم غذایی سالم داشته باشید.
تشخیص:
اگر بیمار مشکوک به پنومونی باشد پزشک ممکن است آزمایش های زیر را درخواست دهد:
- آزمایش خون: آزمایش های خون برای تایید عفونت و شناسایی نوع ارگانیسم ایجادکننده عفونت مورد استفاده قرار می گیرند. با این حال، همیشه شناسایی دقیق امکان پذیر نیست.
- رادیوگرافی اشعه X: این روش به تشخیص پنومونی و تعیین میزان و محل عفونت کمک می کند. با این حال، این روش نوع میکروب ایجادکننده پنومونی را تشخیص نمی دهد.
- پالس اکسیمتری: در این روش میزان اکسیژن خون اندازه گیری می شود. پنومونی می تواند از انتقال اکسیژن کافی به جریان خون توسط ریه ها جلوگیری کند.
- آزمایش خلط: پس از سرفه های عمیق، نمونه ای از مایع ریه ها (خلط) گرفته می شود و برای کمک به شناسایی دقیق علت عفونت آنالیز می شود.
اگر سن بیمار بیشتر از 65 سال باشد، در بیمارستان بستری شده باشد یا علائم و نشانه های جدی یا مشکلات سلامتی داشته باشد، پزشک ممکن است درخواست آزمایشات اضافی بدهد . این آزمایشات شامل:
- سی تی اسکن: اگر بیماری پنومونی به همان سرعتی که انتظار می رود از بین نرود، پزشک ممکن است درخواست انجام سی تی اسکن قفسه سینه را بدهد تا تصویر دقیق تری از ریه ها بدست آورد.
- کشت مایع جنب: با فرو کردن یک سوزن بین دنده های بیمار از ناحیه پلور یک نمونه مایع گرفته می شود و برای کمک به تعیین نوع عفونت مورد آنالیز قرار می گیرد.
درمان:
درمان پنومونی شامل درمان عفونت و جلوگیری از بروز عوارض است. افراد مبتلا به ذات الریه اکتسابی از جامعه معمولا می توانند در خانه با دارو درمان شوند. اگر چه بیشتر علائم در چند روز یا چند هفته کاهش می یابد، اما احساس خستگی می تواند برای یک ماه یا بیشتر باقی بماند.
درمان های خاص به نوع و شدت پنومونی، سن و سلامت کلی بیمار بستگی دارد. گزینه ها شامل:
- آنتی بیوتیک: این داروها برای درمان پنومونی باکتریایی استفاده می شوند. شناسایی نوع باکتری عامل پنومونی و انتخاب بهترین آنتی بیوتیک برای درمان آن ممکن است زمان ببرد. اگر علائم شما بهبود نیافت، پزشک ممکن است آنتی بیوتیک دیگری را توصیه کند.
- داروی ضد سرفه: این دارو ممکن است برای آرام کردن سرفه استفاده شود تا بتوانید استراحت کنید. از آنجایی که سرفه به شل شدن و حرکت مایع از ریه ها کمک می کند، بهتر است سرفه خود را به طور کامل از بین نبرید. علاوه براین، باید بدانید که مطالعات بسیار کمی به این موضوع پرداخته است که آیا داروهای ضد سرفه بدون نسخه، سرفه ناشی از ذات الریه را کاهش می دهند یا خیر. اگر می خواهید یک داروی ضد سرفه استفاده کنید، بهتر است کمترین دوزی که به شما کمک می کند استراحت کنید، مصرف کنید.
- کاهش دهنده تب/ مسکن: ممکن است برای از بین بردن تب و حالت ناخوشی از این داروها استفاده کنید. این داروها شامل داروهایی مانند آسپرین، ایبوپروفن و استامینوفن هستند.
بستری شدن در بیمارستان:
شما ممکن است نیاز داشته باشید در بیمارستان بستری شوید اگر:
- سن بالای 65 سال دارید
- در مورد زمان، افراد یا مکان ها احساس گیجی و سردرگمی دارید
- عملکرد کلیه شما کاهش پیدا کرده است
- فشار خون سیستولیک کمتر از 90 میلی متر جیوه (mm Hg) است یا فشار دیاستولیک 60 میلی متر جیوه یا کمتر است.
- تنفس شما سریع است
- برای تنفس نیاز به کمک دارید
- دمای بدن شما کمتر از حد معمول است
- ضربان قلب شما زیر 50 یا بالای 100 است.
در صورت نیاز به استفاده از ونتیلاتور یا در صورت داشتن علائم شدید ممکن است در بخش مراقبت های ویژه بستری شوید.
کودکان ممکن است نیاز به بستری شدن داشته باشند اگر:
- سن آنها کمتر از 2 ماه است
- بیحال یا بیش از حد خواب آلود هستند
- مشکل تنفسی دارند
- سطح اکسیژن خونی پایینی دارند
- کم آب به نظر می رسند.
سبک زندگی و داروهای خانگی:
این نکات می تواند به بهبود سریع تر و کاهش خطرات عوارض کمک کند:
- به اندازه کافی استراحت کنید: تا زمانی که دمای بدن شما به حالت طبیعی برنگشته و سرفه های خلطی شما بهبود نیافته به مدرسه یا محل کار نروید. حتی زمانی که احساس می کنید بهتر شدید، مراقب باشید که زیاد فعالیت انجام ندهید. زیرا پنونومی می تواند عود کند، تا زمانی که به طور کامل بهبود نیافتید به روال کارهای روزانه خود بازنگردید. اگر در مورد مدت زمان استراحت خود مطمئن نیستید در این مورد با پزشک خود مشورت کنید.
- آب بدن خود را حفظ کنید: مقدار زیادی مایعات به ویژه آب بنوشید، این کار به کاهش خلط در ریه کمک می کند.
- داروی خود را طبق دستور مصرف کنید: دوره مصرف تمام داروهایی که پزشک تجویز کرده است را تکمیل کنید. اگر مصرف دارو را خیلی زود قطع کنید، ممکن است باکتری های که می توانند تکثیر شوند و باعث عود ذات الریه گردند در ریه باقی بمانند.
مطالب مشابه:
