پرولاکتینوما
پرولاکتینوما یک تومور غیرسرطانی غده هیپوفیز است. این تومور باعث می شود غده هیپوفیز بیش از حد هورمونی به نام پرولاکتین بسازد. اثر اصلی پرولاکتینوما کاهش سطح برخی از هورمون های جنسی – یعنی استروژن و تستوسترون است.
پرولاکتینوما تهدیدکننده زندگی نیست. اما می تواند باعث مشکلات بینایی، ناباروری و سایر مشکلات شود. پرولاکتینوما شایع ترین نوع تومور تولیدکننده هورمون است که می تواند در غده هیپوفیز ایجاد شود.
پرولاکتینوما را معمولا می توان با داروهایی درمان کرد تا سطح پرولاکتین را به محدوده استاندارد کاهش دهد و تومور را کوچک کند. خوب است بدانید در برخی موارد، جراحی برای برداشتن تومور ممکن است یک گزینه درمانی باشد.
در زنان، پرولاکتینوما می تواند باعث:
- دوره های قاعدگی نامنظم یا عدم دوره قاعدگی
- ترشحات شیری از سینه ها در دوران بارداری یا شیردهی
- مقاربت دردناک به دلیل خشکی واژن
- آکنه و رشد بیش از حد موهای بدن و صورت شود.
همچنین در مردان، پرولاکتینوما می تواند باعث:
- اختلال در نعوظ
- کاهش موهای بدن و صورت
- عضلات کوچکتر
- سینه های بزرگتر شود.
در هر دو زنان و مردان، پرولاکتینوما می تواند باعث:
- ناباروری
- استخوان های ضعیف و شکننده که به راحتی می شکنند (استئوپورز)
- عدم تمایل به رابطه جنسی شود.
فشارهای ناشی از رشد تومور می تواند باعث:
- مشکلات بینایی
- سردرد
- کاهش سایر هورمون های تولید شده توسط غده هیپوفیز
زنانی که در دوران پیش از یائسگی هستند، معمولا علائم و نشانه ها را زود هنگام یعنی زمانی که تومورها کوچکتر هستند مشاهده می کنند و این احتمالا به دلیل قاعدگی نامنظم یا عقب افتاده است. زنانی که در دوران یائسگی به سر می برند، بعدا، زمانی که تومورها بزرگتر می شوند و احتمالا ایجاد سردرد یا مشکلات بینایی افزایش می یابد، بیشتر متوجه علائم و نشانه ها می شوند. مردان نیز احتمالا علائم و نشان ها را دیرتر متوجه می شوند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه شود؟
اگر علائم و نشانه های دارید که ممکن است ناشی از پرولاکتینوما باشد به پزشک مراجعه کنید.
اگر پرولاکتینوما دارید و می خواهید باردار شوید یا از قبل باردار هستید، با خود مشورت کنید.
علل پرولاکتینوما:
پرولاکتینوما یکی از انواع تومورهایی است که در غده هیپوفیز ایجاد می شود. علت پرولاکتینوما معمولا ناشناخته است.
غده هیپوفیز یک غده کوچک لوبیایی شکل است که در پایه مغز قرار دارد. با وجود اندازه کوچکش، غده هیپوفیز تقریبا بر هر قسمت از بدن تاثیر می گذارد. هورمون های آن به کنترل عملکردهای مهمی مانند رشد، متابولیسم، فشار خون و تولید مثل کمک می کنند.
پرولاکتینوما باعث می شود غده هیپوفیز بیش از حد هورمونی به نام پرولاکتین بسازد. این منجر به کاهش سطح برخی از هورمون های جنسی – یعنی استروژن و تستوسترون می شود.
تولید بیش از حد پرولاکتین (هیپرپرولاکتینمی) نیز می تواند به دلایلی غیر از پرولاکتینوما اتفاق بیفتد. این موارد می تواند شامل موارد زیر باشد:
- داروها
- انواع دیگر تومورهای هیپوفیز
- بیماری کلیوی
- غده تیروید کم کار
- بارداری و شیردهی
عوامل خطر:
پرولاکتینوما در زنان بیشتر از مردان رخ می دهد. این اختلال در کودکان نادر است.
به ندرت یک اختلال ارثی مانند مولتیپل آندوکرین نئوپلازی، نوع 1 که اختلالی است که باعث ایجاد تومور در غدد تولیدکننده هورمون رخ می دهد، ممکن است باعث افزیش خطر ابتلا به پرولاکتینوما شود.
عوارض پرولاکتینوما:
عوارض پرولاکتینوما ممکن است شامل:
- ناباروری: پرولاکتینوما می تواند در تولید مثل اختلال ایجاد کند. پرولاکتین بیش از حد باعث کاهش تولید هورمون های استروژن و تستوسترون می شود. پرولاکتین بیش از حد همچنین می تواند از آزاد شدن تخمک در طول چرخه قاعدگی (عدم تخمک گذاری) در زنان جلوگیری کند. در مردان، پرولاکتین بیش از حد نیز می تواند منجر به کاهش تولید اسپرم شود.
- از دست رفتن استخوان (استئوپورز): کاهش استروژن و تستوسترون می تواند باعث کاهش قدرت استخوان شود. این باعث ایجاد استخوان های ضعیف و شکننده می شود که به راحتی می شکنند.
- عوارض بارداری: در یک بارداری معمولی تولید استروژن افزایش می یابد. این ممکن است باعث رشد تومور شود. این می تواند باعث ایجاد علائم و نشانه های مانند سردرد و تغییرات در بینایی در زنان بارداری شود که پرولاکتینومای بزرگی دارند.
- از دست دادن بینایی: پرولاکتینومای درمان نشده ممکن است به اندازه ای بزرگ شود که بر عصب بینایی فشار بیاورد. این عصب در نزدیکی غده هیپوفیز قرار دارد. عصب تصاویر را از چشم به مغز می فرستد تا بتوانید ببینید. اولین علامت فشار روی عصب بینایی از دست دادن دید جانبی (محیطی) است.
- سطوح پایین سایر هورمون های غده هیپوفیز: پرولاکتینومای بزرگتر می تواند بر قسمت سالم غده هیپوفیز فشار وارد کند. این می تواند منجر به کاهش سطح سایر هورمون های کنترل شده توسط غده هیپوفیز شود. اینها شامل هورمون های تیروئید و کورتیزول است. کورتیزول یک هورمون پاسخ دهنده به استرس است.
تشخیص:
اگر علائم و نشانه هایی دارید که نشان می دهد پرولاکتینوما دارید، پزشک ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
- آزمایشات خون: آزمایش خون می تواند نشان دهد که آیا پرولاکتین بیش از حد ساخته شده است یا خیر. آنها همچنین می توانند نشان دهند که آیا سطوح سایر هورمون های کنترل شده توسط غده هیپوفیز در محدوده استاندارد است یا خیر. آزمایش بارداری معمولا برای زنان در سنین باروری توصیه می شود.
- تصویربرداری از مغز: پزشک ممکن است بتواند پرولاکتینوما را با استفاده از اسکن MRI از مغز تشخیص دهد.
- تست های بینایی: این تست ها می توانند تعیین کنند که آیا پرولاکتینوما بر بینایی تاثیر می گذارد یا خیر.
پزشک همچنین ممکن است شما را به یک متخصص غدد ارجاع دهد.
درمان:
هدف درمان پرولاکتینوما شامل:
- تولید پرولاکتین را به محدوده استاندارد برگردانید
- اندازه پرولاکتینوما را کاهش دهید
- بازگرداندن عملکرد طبیعی غده هیپوفیز
برای اکثر افراد، درمان می تواند این موارد را از بین ببرد یا بهبود دهد:
- مشکلات ناشی از افزایش سطح پرولاکتین، مانند دوره های قاعدگی نامنظم، ناباروری و از دست دادن علاقه به رابطه جنسی
- علائم و نشانه های حاصل از فشار تومور، مانند سردرد یا مشکلات بینایی.
درمان پرولاکتینوما شامل دو نوع درمان اصلی است: داروها و جراحی.
داروها:
داروهای خوراکی شناخته شده مانند آگونیست های دوپامین معمولا برای درمان پرولاکتینوما استفاده می شوند. این داروها اثرات دوپامین را تقلید می کنند. دوپامین ماده شیمیایی در مغز است که کنترل می کند چه مقدار پرولاکتین تولید شود. آگونیست های دوپامین می توانند تولید پرولاکتین را کاهش دهند و اندازه تومور را کوچک کنند. داروها می توانند علائم اکثر افراد مبتلا به پرولاکتینوما را از بین ببرند. با این حال فرد معمولا باید مدت زمان طولانی از این داروها استفاده کند.
داروهایی که معمولا تجویز می شوند عبارتند از: کابرگولین و بروموکریپتین.
اگر دارویی تومور را به میزان قابل توجهی کوچک کند و سطح پرولاکتین به مدت دو سال در محدوده استاندارد باقی بماند، ممکن است بتوانید مصرف دارو را کاهش دهید. فقط کاهش دارو را باید تحت نظر پزشک انجام دهید. پزشک سطح پرولاکتین را در طول این فرایند کنترل می کند. بدون مشورت با پزشک مصرف دارو را قطع نکنید.
سطح پرولاکتین معمولا پس از قطع دارو افزایش می یابد. اگر این اتفاق بیفتد، پزشک احتمالا از شما می خواهد که مجددا مصرف دارو را شروع کنید.
عوارض جانبی شایع دارویی:
عواض جانبی شایع این داروها عبارتند از تهوع و استفراغ، سرگیجه، گرفتگی بینی و سردرد. با این حال، اگر پزشک با دوز بسیار کم دارو شروع کند، این عوارض جانبی اغلب می توانند کمتر آزاردهنده باشند. سپس پزشک می تواند به تدریج دوز را افزایش دهد. همچنین اگر دارو را با غذا مصرف کنید یا قبل از خواب مصرف کنید، ممکن است کمک کننده باشد.
افراد به ندرت دچار آسیب دریچه قلب با کابرگولین می شوند. اما این عارضه معمولا در افرادی رخ می دهد که دوزهای بسیار بالاتری را برای بیماری پارکینسون مصرف می کنند. برخی افراد ممکن است در حین مصرف این داروها دچار اختلالات کنترل تکانه مانند compulsive gambling (قمار اجباری) شوند.
دارو در طی دوران بارداری:
هم بروموکریپتین و هم کابرگولین برای درمان پرولاکتینوما در افرادی که قصد بارداری دارند استفاده می شود. اما این داروها مزایا و معایب متفاوتی دارند. در مورد مزایا و معایب این داروها با پزشک خود مشورت کنید.
در اغلب موارد، پزشک به طور معمول توصیه می کند که دارو را پس از تایید بارداری قطع کنید. اگر چه هر دو دارو در بارداری بی خطر در نظر گرفته می شوند. اما پزشک معمولا توصیه می کند در صورت امکان از مصرف هر دارویی در دوران بارداری اجتناب کنید. با این حال، اگر پرولاکتینومای بزرگ دارید یا علائم و نشانه هایی مانند سردرد یا تغییرات بینایی دارید، ممکن است پزشک توصیه کند که دارو را مجددا شروع کنید. این می تواند از رشد بیشتر تومور و عوارض جلوگیری کند.
اگر برای پرولاکتینوما تحت درمان هستید و می خواهید تشکیل خانواده دهید، بهتر است قبل از بارداری گزینه های خود را با پزشک در میان بگذارید.
عمل جراحی:
اگر درمان دارویی موثر نباشد یا نتوانید دارو را تحمل کنید، جراحی برای برداشتن پرولاکتینوما می تواند یک گزینه درمانی باشد. ممکن است برای کاهش فشار روی اعصابی که بینایی را کنترل می کنند، جراحی ضروری باشد.
نوعی جراحی تا حد زیادی به اندازه و وسعت تومور بستگی دارد:
- جراحی بینی: برای اکثر افرادی که نیاز به جراحی دارند، این روش شامل برداشتن تومور از طریق بینی (حفره بینی) است. این عمل جراحی ترانس اسفنوئیدال نامیده می شود. میزان عوارض کم است زیرا جراح در حین جراحی به سایر نواحی مغز دست نمی زند. این جراحی هیچ جای زخم قابل مشاهده ای باقی نمی گذارد.
- جراحی ترانس کرانیال: اگر تومور بزرگ است یا به بافت مغز نزدیک خود گسترش یافته است، ممکن است به این روش جراحی نیاز داشته باشید که به عنوان کرانیوتومی نیز شناخته می شود. جراح تومور را از طریق قسمت بالایی جمجمه خارج می کند.
نتایج جراحی به اندازه و محل تومور و سطح پرولاکتین قبل از جراحی بستگی دارد. مهارت و تجربه جراح در این نوع جراحی خاص نیز یک عامل است. گاهی اوقات یک اسکن MRI نشان میدهد که پرولاکتینوما به مناطقی در مغز گسترش یافته است که برداشتن آن ایمن نیست و عوارض خطرناکی دارد.
هنگامی که این اتفاق می افتد، جراح فقط می تواند با حدی پرولاکتینوما را حذف کند.
جراحی سطح پرولاکتین را در اکثر افراد مبتلا به پرولاکتینومای کوچک اصلاح می کند. با این حال، تومورها ممکن است در طی چند سال پس از جراحی عود کنند. برای افرادی که تومورهای بزرگتری دارند که فقط تا حدی قابل برداشتن هستند، درمان دارویی اغلب می تواند سطح پرولاکتین را پس از جراحی به محدوده استاندارد بازگرداند.
تابش:
به ندرت، پرتودرمانی برای از بین بردن سلول های تومور ممکن است گزینه ای برای پرولاکتینومای بزرگ باشد. اگر به دارو پاسخ ندهید، اگر نتوانید جراحی کنید، یا اگر جراحی تمام تومور بزرگ را از بین نبرد، ممکن است نیاز به پرتودرمانی داشته باشید.
مطالب مشابه:
