رفلاکس یا بازگشت ادرار از مثانه به حالب (VUR)
رفلاکس یا بازگشت ادرار از مثانه به حالب (VUR) وضعیتی است که در آن ادرار از مثانه به سمت عقب و به داخل حالب‌ها (لوله‌هایی که ادرار را از کلیه‌ها به مثانه منتقل می‌کنند) و گاهی اوقات به کلیه‌ها برمی‌گردد. این جریان رو به عقب می‌تواند خطر عفونت‌های دستگاه ادراری (UTI) را افزایش دهد و به طور بالقوه منجر به آسیب کلیه شود.
این بیماری اغلب نوزادان، کودکان نوپا را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما معمولاً دردناک یا طولانی مدت نیست و درمان آن در دسترس است.
دستگاه ادراری:
دستگاه ادراری معمولاً یک دریچه یک طرفه است که ادرار از طریق آن به سمت پایین دستگاه ادراری جریان می‌یابد. این مکانیسم دریچه مانند مانع از بازگشت ادرار به داخل حالب‌ها پس از رسیدن به مثانه می‌شود.
در رفلاکس مثانه به حالب ، ادرار از مثانه به یک یا هر دو حالب و در برخی موارد به یک یا هر دو کلیه برمی‌گردد یا رفلاکس می‌کند. این اتفاق اغلب به دلیل مشکلی رخ می‌دهد که مانع از عملکرد صحیح دریچه یک طرفه می‌شود.
رفلاکس مثانه به حالب (VUR) بیشتر نوزادان، شیرخواران و کودکان خردسال ۲ سال و کمتر را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما کودکان بزرگتر و (به ندرت) بزرگسالان نیز می‌توانند رفلاکس مثانه به حالب داشته باشند.
جریان ادرار در مسیر اشتباه می‌تواند باعث ورود باکتری‌ها به کلیه‌های کودک و ایجاد عفونت شود. عفونت‌های کلیوی در صورت عدم درمان می‌توانند باعث آسیب دائمی کلیه شوند.
درمان رفلاکس یا بازگشت ادرار از مثانه به حالب (VUR):
درمان این بیماری به شدت علائم، سن و سایر عوامل کودک بستگی دارد. موارد خفیف ممکن است نیازی به درمان نداشته باشند و برخی از کودکان با بزرگ شدن، رفلاکس مثانه به حالب را پشت سر می‌گذارند. اما برخی از کودکان برای درمان به جراحی یا دارو نیاز دارند تا باعث آسیب کلیه نشود.
انواع رفلاکس مثانه به حالب:
رفلاکس ادراری که فقط یک حالب و کلیه را تحت تأثیر قرار می‌دهد، رفلاکس یک طرفه نامیده می‌شود. رفلاکس ادراری که هم حالب و هم کلیه را تحت تأثیر قرار می‌دهد، رفلاکس دو طرفه نامیده می‌شود.
دو نوع رفلاکس ادراری اولیه و ثانویه:
رفلاکس ادراری اولیه: اغلب موارد رفلاکس ادراری اولیه هستند و معمولاً فقط یک حالب و یک کلیه را تحت تأثیر قرار می‌دهند (ریفلاکس یک طرفه). در رفلاکس ادراری اولیه، فرزند با حالبی متولد می‌شود که به درستی به مثانه متصل نمی‌شود. دریچه فلپ بین حالب و دیواره مثانه به درستی بسته نمی‌شود، بنابراین ادرار از مثانه به حالب و در برخی موارد به کلیه برمی‌گردد.
رفلاکس ادراری ثانویه: رفلاکس ادراری ثانویه زمانی رخ می‌دهد که انسداد در دستگاه ادراری باعث افزایش فشار شده و ادرار را از مجرای ادرار به مثانه، حالب‌ها یا کلیه‌های کودک برمی‌گرداند. این انسداد می‌تواند ناشی از چین های غیرطبیعی بافت در مجرای ادرار باشد که مانع از خروج آزادانه ادرار از مثانه کودک می‌شود. یکی دیگر از علل رفلاکس ادراری ثانویه ممکن است مشکل در اعصابی باشد که نمی‌توانند مثانه را برای خروج ادرار تحریک کنند. کودکانی که رفلاکس ادراری ثانویه دارند اغلب رفلاکس دو طرفه دارند (هر دو حالب یا هر دو کلیه را تحت تأثیر قرار می‌دهد).
مراحل رفلاکس مثانه به حالب (VUR) چیست؟
مراحل VUR درجه‌بندی می‌شوند و پنج نوع از آنها وجود دارد. پنج نوع شدیدترین و یک نوع خفیف‌ترین نوع آن است. سیستم درجه‌بندی بر اساس موارد زیر است:
- مقدار برگشت ادرار به داخل مجاری ادراری.
- عرض حالب(ها) یا اینکه آیا حالب بزرگ شده است یا خیر.
سیستم درجه‌بندی به شرح زیر است:
درجه یک: ادرار به سمت بالا و داخل حالب برمی‌گردد، اما حالب عرض طبیعی دارد.
درجه دو: ادرار به داخل حالب و لگنچه ی کلیه، که محل اتصال حالب و کلیه است، برمی‌گردد. لگنچه کلیه و حالب هر دو عریض‌تر نشده‌اند.
درجه سه: حالب(ها)، لگنچه کلیه و کالیس‌ها (جایی که جمع‌آوری ادرار در مثانه شروع می‌شود) به دلیل برگشت ادرار، به طور خفیف تا متوسط بزرگ شده‌اند.
چهار: حالب خمیده و به طور متوسط گشاد شده‌اند و لگنچه و کالیس‌های کلیه نیز به دلیل برگشت بیش از حد ادرار، به طور متوسط گشاد شده‌اند.
پنج: حالب(ها) به شدت تغییر شکل یافته و بزرگ شده‌اند. لگنچه و کالیس‌های کلیه به دلیل برگشت بیش از حد ادرار، بسیار بزرگ هستند.
رفلاکس مثانه به حالب (VUR) چقدر شایع است؟
حدود ۱٪ تا ۳٪ از کودکان رفلاکس مثانه به حالب (VUR) دارند. حدود ۷۵٪ از کودکان مبتلا به VUR دختر هستند.
علائم رفلاکس مثانه به حالب (VUR):
در بسیاری از موارد، کودک مبتلا به رفلاکس مثانه به حالب (VUR) هیچ علامتی ندارد. در صورت وجود علائم، شایع‌ترین آن عفونت دستگاه ادراری (UTI) است. برخی تخمین‌ها نشان می‌دهد که 30 تا 50 درصد از کودکان مبتلا به عفونت ادراری، رفلاکس مثانه به حالب نیز دارند.
علائم عفونت ادراری در کودک عبارتند از:
- نیاز به دفع ادرار بیشتر.
- سوزش یا درد هنگام دفع ادرار.
- درد در شکم یا کمر (درد پهلو).
- ادرار فقط چند قطره در هر بار.
- ادرار کدر یا بدبو.
توجه به علائم عفونت ادراری در نوزاد می‌تواند دشوارتر باشد. آنها ممکن است نشانه‌هایی از بی‌قراری یا از دست دادن اشتهای معمول خود را نشان دهند.
آیا رفلاکس مثانه به حالب (VUR) دردناک است؟
خیر، رفلاکس مثانه به حالب (VUR) دردناک نیست. اما اگر عفونت ادراری وجود داشته باشد، می‌تواند با درد هنگام ادرار کردن و درد در ناحیه کلیه/ شکم همراه باشد.
علت رفلاکس مثانه به حالب (VUR):
دو نوع رفلاکس مثانه به حالب (VUR)، اولیه و ثانویه و علل متفاوتی دارند.
رفلاکس ادراری اولیه: شایع‌ترین علت رفلاکس ادراری اولیه در کودکان، بی‌نظمی در دریچه فلپ بین حالب و مثانه کودک است. این دریچه به طور کامل بسته نمی‌شود، بنابراین ادرار به جای اینکه به سمت پایین جریان یابد، به سمت کلیه برمی‌گردد. با رشد کودک، اندام‌ها و ساختارها بالغ می‌شوند و دریچه ممکن است به درستی بسته‌شود و رفلاکس ادراری اولیه بهبود یابد.
رفلاکس ادراری ثانویه: شایع‌ترین علت رفلاکس ادراری ثانویه، انسداد بافتی یا تنگی در گردن مثانه یا مجرای ادرار است. این مشکلات باعث می‌شود که ادرار به جای خروج از طریق مجرای ادرار، به داخل مجاری ادراری برگردد. همچنین ممکن است اعصاب مثانه کودک آنطور که باید کار نکنند. این مشکل می‌تواند مانع از انقباض و شل شدن طبیعی مثانه شود، به این معنی که ادرار آنطور که باید خارج نمی‌شود. رفلاکس ادراری دو طرفه در رفلاکس ادراری ثانویه شایع‌تر است.
عوامل خطر برای VUR عبارتند از:
ژنتیک: به نظر می‌رسد در خانواده‌های بیولوژیکی ارثی است. اگر یک فرزند در یک خانواده رفلاکس مثانه به حالب، داشته باشد، کمی بیش از ۱ در ۴ احتمال وجود دارد که خواهر یا برادر او نیز به این بیماری مبتلا شود. اگر والدین داشته باشند، احتمال ۱ در ۳ وجود دارد که فرزندشان نیز داشته باشد.
اختلالات مادرزادی: کودکانی که با کلیه‌ها یا مجاری ادراری نامنظم متولد می‌شوند، بیشتر احتمال دارد که به آن مبتلا شوند.
اختلال عملکرد مثانه و روده (BBD): کودکان مبتلا به BBD در حرکات منظم روده و ادرار کردن مشکل دارند که معمولاً به دلیل مشکلات عضلانی یا عصبی است.
نژاد و جنسیت: زنان جوان سفیدپوست بیشتر احتمال دارد که به آن مبتلا شوند.
عوارض رفلاکس مثانه به حالب (VUR) در کودکان عبارتند از:
- عفونت‌های دستگاه ادراری (UTI)، از جمله عفونت‌های مثانه و کلیه.
- مشکلات مثانه، از جمله بی‌اختیاری ادرار، شب ادراری و احتباس ادرار.
- فشار خون بالا.
- زخم کلیه، آسیب کلیه (سندرم نفروتیک)، نارسایی مزمن کلیه (به ندرت).
بیشتر کودکان مبتلا به VUR بدون عوارض طولانی مدت بهبود می‌یابند.
مطالب مشابه:
عفونت دستگاه ادراری در مردان
عفونت دستگاه ادراری (UTI)
ادرار دردناک
درمان عفونت ادراری در دوران بارداری
تکرر ادرار در شب
منبع: my.clevelandclinic
