اسکن فولیکول
اسکن فولیکول چیست؟
در یک چرخه قاعدگی طبیعی، یک بازه زمانی پنج روزه یا بیشتر وجود دارد که در آن می توان باردار شد. زیرا یکی از پیش نیازهای لقاح و بارداری وجود تخمک بالغی است که در انتظار بارور شدن است. راه های زیادی برای زنانی که می خواهند باردار شوند وجود دارد که بتوانند نقطه ای را در چرخه قاعدگیشان تعیین کنند که در چه زمانی بیشترین باروری را دارند. پیش بینی تخمک‌گذاری را می توان با ثبت تاریخ های پریود، با نظارت روزانه بر دمای بدن یا با استفاده از کیت پیش‌بینی‌کننده تخمک‌گذاری مانند آزمایش بارداری به دست آورد.
اسکن فولیکول چه چیزی را اندازه گیری می کند؟
تخمک گذاری به طور معمول حدود 14 روز قبل از شروع قاعدگی بعدی اتفاق می افتد. به شرطی که فرد یک سیکل قاعدگی طبیعی و منظم داشته باشد. اسکن فولیکول آنچه را که پیش از رسیدن به این نقطه اتفاق می افتد نظارت میکند تا در سیکل های آینده تخمک‌گذاری را با دقت پیش‌بینی کرد.
- در اواخر فاز لوتئال (بعد از تخمک گذاری اما قبل از قاعدگی بعدی) چرخه فرد، زمانی که چندین فولیکول شروع به رشد به حدود 2-5 میلی متر می کنند و جمعیتی را تشکیل می دهند که در نهایت فولیکول غالب از آن خارج می شود.
- در طی روزهای 1 تا 5 سیکل بعدی، با روز اول شروع دوره، مرحله دوم “باروری” آغاز می شود. زمانی که برخی انتخاب می شوند تا رشد خود را تا حدود 5 تا 10 میلی متر ادامه دهند، بقیه ضعیف می شوند و دوباره جذب میشوند. در این مرحله نمی توان گفت که کدام یک از معدود انتخابی ها غالب خواهند شد.
- در روزهای 5 تا 7، فرآیند “نفوذ” شروع می شود و یکی از فولیکول ها رشد فولیکول های دیگر را به طور فعال سرکوب می کند. این همان کار تخمک گذاری است. هر روز با سرعت 2 تا 3 میلی متر رشد می کند و در نهایت درست قبل از تخمک گذاری به اندازه 17 تا 27 میلی متر می رسد.
- در نقطه تخمک گذاری، فولیکول غالب شکافته می شود و تخمک بالغ را آزاد می کند تا حرکت خود را به سمت لوله فالوپ آغاز کند.
این حرکت از فولیکول نابالغ تا تخمک آزاد شده نهایی در زمان تخمک گذاری است که اسکن مانیتورینگ فولیکولی در حال اندازه گیری است.
کار اسکن فولیکول:
مانیتورینگ اولتراسوند از سال 1978 برای بررسی فولیکول استفاده می شدند. با این حال، پیشرفت بزرگی بین سال های 1983 و 1985 صورت گرفت. زمانی که مشخص شد سونوگرافی ترانس واژینال نتایج بسیار دقیق تری نسبت به روش خارجی قبلی ارائه می دهد. اکنون این روش ترجیحی برای اسکن فولیکول است. برای این روش، پزشک گره اولتراسوند روغن میزند و آن را 2 تا 3 اینچ در داخل واژن قرار می دهد و ممکن است آن را به آرامی بچرخاند تا تصویر کاملی از تخمدان ها و اندام های اطراف را ارائه کند. این روش مانند یک آزمایش پاپ اسمیر است. اما کمتر ناراحت کننده است زیرا به دهانه رحم فشار وارد نمیکند. به طور کلی بدون درد در نظر گرفته می شود.
دو یا سه اسکن در طول یک سیکل قاعدگی طبیعی است که بین روز 9 تا 20 انجام می شود. گزارش اسکن فولیکول طبیعی نشان می دهد که چند فولیکول با پتانسیل بلوغ در طول چرخه قاعدگی در دسترس است.
علت انجام اسکن فولیکول:
اغلب، از اسکن فولیکول برای کمک به بارداری طبیعی با تعیین زمان دقیقی که آمیزش ممکن است منجر به لقاح شود، استفاده می شود. اسکن اولیه در روز 9 یا 10 سیکل، اندازه فولیکول و ضخامت آندومتر را نشان می دهد. هنگامی که قطر فولیکول غالب به 18 میلی متر رسید و کیت پیش بینی تخمک گذاری افزایش هورمون لوتئینیزه کننده را که باعث تخمک گذاری می شود تأیید کرد، به زوج توصیه می شود که برای سه روز متوالی از همان روز شروع به مقاربت کنند.
اگرچه اسکن فولیکول برای کمک به بارداری طبیعی مفید است. اما اسکن فولیکول نیز گامی مهم در روند درمان باروری است، چه برای یک درمان ساده مانند: لقاح مصنوعی (AI) یا درمان سخت تر اما تثبیت شده مانند: لقاح آزمایشگاهی (IVF).
نظارت بر فولیکول برای لقاح مصنوعی:
در طول درمان باروری با هوش مصنوعی، پزشکان باروری هم رشد تعداد ایده‌آل فولیکول ها را که به دلیل خطرات چند قلویی به تعداد کمی محدود می شوند و هم ضخامت آندومتر را به عنوان نشانگر آمادگی آندومتر زیر نظر خواهند داشت تا جنین ایجاد شود. داروها برای پرورش و کنترل آمادگی فولیکول های تخمدان به دلیل نظارت بر فولیکول برای تحریک نتیجه مطلوب به دقت متعادل می شوند. در این مرحله، فولیکول های بالغ، استروژنی که تولید می کنند و تغییرات ناشی از آن در پوشش رحم باید به دقت متعادل شوند. سپس آنها می توانند برای ایجاد محیط ایده آل برای معرفی نمونه مایع منی فراهم شده برای تسهیل لقاح با یکدیگر همکاری کنند.
نظارت بر فولیکول در درمان IVF:
بسیاری از اصول مشابه در طول درمان IVF اعمال می شود. یک پروتکل متفاوت دارویی هورمونی، تولید هر تعداد تخمک بالغ را که برای بیمار مناسب است ترغیب می کند که ممکن است بین 3 تا 11 متغیر باشد. داروهای هورمونی تضمین می کند که از فرآیند یک فولیکول غالب برای تخمک گذاری جلوگیری می شود. در عوض، هدف این دارو تشویق تعداد کافی فولیکول برای تبدیل شدن به تخمک های بالغ است که می توانند از تخمدان ها برای لقاح در آزمایشگاه بازیابی شوند.
مجموعه ای از اسکن های فولیکول بخشی از روش های استانداردی است که توسط پزشکان باروری، مانند هوش مصنوعی، برای تعیین شرایط ایده‌آل برای بازیابی تخمک و انتقال بعدی جنین به رحم استفاده می شود.
فولیکول غالب چیست و چگونه از آن پیشگیری کنیم؟
وجود تخمدان فولیکولی غالب: در دستگاه تناسلی انسان، تخمدان ها حاوی هزاران فولیکول اولیه توسعه نیافته هستند. هر یک از آنها قابلیت تبدیل به تخمک را دارند که از طریق تخمک گذاری انجام می شود، اما تعداد کمی از آنها به تخمک تبدیل می شوند. یکی یا دو تا تخمکی که هر ماه به بلوغ می رسند، از طریق فرآیند بلوغ به فولیکول غالب تبدیل می شوند. با این حال در برخی از درمان های باروری، به ویژه لقاح آزمایشگاهی (IVF)، تخمک های بالغ متعدد مطلوب هستند. این تمایل برای تسلط یک فولیکول می تواند مشکلاتی را ایجاد کند.
فولیکول غالب چیست؟
برای درک اهمیت فولیکول غالب، لازم است نحوه عملکرد چرخه قاعدگی را بررسی کرد. هر چرخه کامل دارای دو فاز اصلی فاز فولیکولی و فاز سوم است.
فاز فولیکولی از روز اول پریود شروع می شود. فاز فولیکولی زمانی است که بدن در حال دفع انباشت پوشش ضخیم رحم است که در انتظار رسیدن یک تخمک بارور شده بود. وقتی این اتفاق نمی افتد، در پایان دوره قاعدگی، آستر نازک می شود. همچنین در طول دوره قاعدگی، تخمدان ها شروع به فراهم سازی برای تخمک گذاری بعدی می کنند. غده هیپوفیز شروع به تولید هورمون محرک فولیکول (FSH) می کند. این هورمون حدود پنج یا شش فولیکول را تحریک می کند تا شروع به بلوغ کنند.
رشد فولیکول غالب:
همانطور که فولیکول ها رشد می کنند، شروع به تولید استروژن می کنند و با افزایش اندازه آنها، استروژن بیشتر و بیشتری تولید می شود. وجود استروژن به غده هیپوفیز سیگنال می دهد که تولید FSH را کاهش دهد. یک یا گاهی دو تا از فولیکول های در حال بلوغ کمی سریع تر از بقیه رشد می کنند. با کاهش عرضه FSH، گروه کوچکتر در رشد خود کند می شوند. در همین حال، بزرگترین آنها به توسعه خود ادامه می دهند. این فولیکول غالب می شود و در نهایت بقیه متلاشی می شوند و توسط خود بدن دوباره جذب می شوند.
هنگامی که فولیکول غالب به حداکثر اندازه خود می رسد، استروژن بیشتری تولید می کند. سپس سیستم غدد درون ریز هورمونی به نام هورمون لوتئین کننده (LH) ترشح می کند که فولیکول را به مرحله نهایی رشد خود می برد تا بالغ شود. در این مرحله می ترکد تا تخمک آزاد شود که همان لحظه تخمک گذاری است.
در مرحله دوم، فاز لوتئال، فولیکولی که تخمک را آزاد می کند به جسم زرد تبدیل می شود که شروع به تولید استروژن و پروژسترون می کند. مرحله دوم در فراهم سازی پوشش رحم برای پذیرش تخمک بارور شده بسیار مهم است. در مرحله دوم، پروژسترون ضخامت پوشش رحم را افزایش می دهد و از تخریب آن جلوگیری می کند. همچنین باعث سرکوب تولید هورمون هایی می شود که تخمدان ها را برای تخمک گذاری تحریک می کنند. بدین ترتیب تضمین می کند که فرد برای بار دوم باردار نخواهد شد.
چرا فولیکول غالب یک مشکل بالقوه برای IVF است؟
برای افرادی که تحت درمان های کمک باروری هستند، این تمایل تخمدان ها به تولید یک فولیکول غالب می تواند باعث سردرد شود. به عنوان مثال، بر خلاف تلقیح مصنوعی (AI) که در آن تنها یک یا دو تخمک بالغ بهینه هستند، فرآیند IVF نیازمند تولید چندین تخمک بالغ است تا بتوان آنها را در آزمایشگاه بارور کرد. مهم است که به یاد داشت که هر فولیکول بالغ حاوی یک تخمک زنده نیست. همچنین، همه جنین های حاصل از لقاح در آزمایشگاه به اندازه کافی سالم نیستند که دوباره به رحم منتقل شوند. بنابراین هر چه تعداد تخمک بیشتر باشد، بهتر است.
جلوگیری از فولیکول غالب در IVF:
متخصصان IVF تکنیک هایی را برای برطرف کردن این مشکل بالقوه توسعه دادند. در طول مرحله درمان تحریک تخمک گذاری، تجویز مهارکننده های هیپوفیز (یعنی غده هیپوفیز) مانند: آنتاگونیست های GnRH و AMP از افزایش LH جلوگیری می کند. بنابراین از رشد زودرس یک فولیکول غالب جلوگیری می کند. فولیکول ها در حال رشد هستند و به همه تخمک ها اجازه می دهد تا به رشد خود و رسیدن به بلوغ ادامه دهند. سپس حداکثر تعداد ممکن تخمک را می توان در زمان مناسب برای لقاح در آزمایشگاه و ادامه فرآیند IVF بازیابی کرد.
تفاوت بین تخمدان چپ و راست:
یک فرض طبیعی وجود دارد که اینگونه بیان می شود: که تخمدان ها به نوبت، تخمک هایی هستند که هر ماه یک تخمک بالغ تولید می کنند و تخمک های هر یک از تخمدان ها دقیقاً شانس یکسانی برای بارور شدن دارند و منجر به بارداری موفق می شوند.
با این حال، محققان دریافتند که لزوماً چنین نیست. مطالعه ای که توسط انجمن تولید مثل و جنین شناسی اروپایی منتشر شد نشان داد که تخمک‌گذاری بیشتر از تخمدان سمت راست اتفاق می‌افتد و فولیکول غالب در تخمدان راست به طور قابل توجهی شانس بیشتری برای بارداری دارد. نتیجه این که فولیکول غالب در تخمدان چپ به معنی احتمال کمتری برای لقاح است. به نظر می رسد این مورد صرف نظر از اینکه بارداری به طور طبیعی اتفاق افتاده باشد یا از درمان کمک باروری ناشی شده باشد، است. این مطالعه نشان داد که برای زنانی که مشکلات باروری دارند، تخمک گذاری از تخمدان راست بین 55 تا 60 درصد کل اتفاق می افتد. آنها همچنین دریافتند که برای زنانی که تحت IVF قرار می‌گیرند، نسبت حاملگی های ناشی از تخمک‌گذاری سمت راست 64.7 درصد است.
هنوز، دلایل این نابرابری و وجود چیزی که می‌توان به عنوان تخمدان غالب، تخمدان درست توصیف کرد، مشخص نیست.
لازم است به یاد داشت که در اکثر درمان های IVF، تولید چندین تخمک برای لقاح از طریق نظارت دقیق بر تحریک تخمدان حاصل می شود. تکنیک برداشتن فولیکول غالب تنها در مواردی که چندین سیکل ناموفق بوده است، “آخرین راه حل” است.
مطالب مشابه:
BMI و ناباروری
نحوه محاسبه تخمک گذاری
محاسبه زمان تقریبی بارداری
C-reactive protein test
تست HSG یا هیستروسالپنگوگرام
منبع: ivi-fertility
