آزمایش آلفافتوپروتئین (AFP)

تست AFP چیست؟

تست AFP میزان آلفافتوپروتئین خون را اندازه گیری می کند و طبیعتا بر روی نمونه­ ی خون پذیر است. این تست بخشی از غربالگری سه گانه و یا چهارگانه بوده که در سه ماهه دوم بارداری انجام می گیرد. با این حال، برای بزرگسالان غیرباردار نیز قابل انجام بوده و مفید می باشد.

آلفافتوپروتئین از طریق کیسه زرده، دستگاه گوارش و کبد جنین تولید می شود. سپس از طریق خون مادر و جنین در گردش خواهد بود. افراد غیرباردار هنوز مقداری از پروتئین AFP را درخون خود دارند. اما سطح آن معمولا پایین است. سطح بالای AFP در افراد بالغی که باردار نیستند معمولا مشخص کننده نوعی از بیماری کبد است.

چرا انجام آزمایش آلفافتوپروتئین (AFP) ضرورت دارد؟

آزمایش AFP یک غربالگری روتین برای مادران باردار در هفته های 14 الی 22 بارداری است و بیشترین دقت را میان هفته­ ی 16 تا 18 دارد. بنابراین اطلاع از زمان بارداری حائز اهمیت می باشد.

آزمایش AFP معمولا به عنوان قسمتی از غربالگری چهارگانه (quad) انجام میپذیرد. این غربالگری همچنین سطوح موارد زیر را مورد بررسی قرار می دهد:

• گنادوتروپین جفتی انسان (HCG)
• استریول، هورمونی که به واسطه جفت و کبد جنین تولید می شود.
• Inhibin A، هورمونی که توسط جفت ساخته می شود.

نتایج آزمایش آلفافتوپروتئین (AFP) به چه معناست؟

این تست، میزان خطر مشکلات ژنتیکی مشخص و نقص مادرزادی را از طریق خون مادر بررسی کرده و معمولا در میان هفته های 15 الی 20 بارداری انجام می گیرد.

پزشک با استفاده از نتایج غربالگری quad یا چهارگانه، سن و قومیت فرد احتمال وجود نقص ژنتیکی مادرزادی در جنین را مشخص می نماید. بالا، پایین و یا طبیعی بودن سطح این هورمون در طول بارداری می تواند نشانه موارد زیر باشد:

نقائص تشخیص داده شده به وسیله غربالگری ممکن است شامل نقص لوله ی عصبی، مانند اسپینا بیفیدا و ناهنجاری های کروموزومی، مانند سندرم داون باشد. نتایج AFP به پزشک کمک میکند تا لزوم انجام آزمایشات بیشتر در این موارد را مشخص نماید.

لازم به ذکر است که نتیجه مثبت این تست، لزوما به معنای وجود نقص مادرزادی در جنین نمی باشد. سطح AFP معمولا در زمان های مشخصی در طول بارداری افزایش و کاهش می یابد. بنابراین سطح غیرطبیعی AFP ممکن است به معنای این باشد که سن نوزاد، دیرتر و یا زودتر از زمان مورد نظر تخمین زده شده است.

این شایع ترین دلیل برای سطوح غیرطبیعی AFP می باشد. دلیل دیگر برای افزایش سطح AFP خون، بارداری دوقلو و یا چندقلو است. هر نوزاد AFP تولید کرده و در نتیجه میزان این ماده با دو یا چند نوزاد بالاتر خواهد بود.

آیا انجام تنها آزمایش آلفافتوپروتئین (AFP) کافی است؟

اگر سطح آزمایش AFP فرد خارج از رده­ ی نرمال است، احتمال دارد که پزشک آزمایشات بیشتری را برای تشخیص و یا رد کردن بیماری ها درخواست دهند. در طول بارداری باید تست های پیش از تولد دیگری برای بررسی اختلالات ژنتیکی در کنار تست AFP انجام شود. برای مثال:

در زمان بارداری غربالگری های سه گانه تقریبا همزمان با تست AFP انجام می شود. غربالگری سه گانه، سطح هورمون هایی ویژه و همچنین بیماری های ژنتیکی مانند سندرم داون را مورد بررسی قرار می دهد. در صورتی که نتیجه آزمایش نشانگر احتمال وجود بیماری ژنتیکی در جنین باشد، پزشک می تواند نمونه برداری از پرزهای کوریونی (CVS) را پیشنهاد دهد. این تست ژنتیکی سلول های جفت را بررسی میکند و  بیماری های زیر نیز از این طریق قابل تشخیص هستند:

• فیبروز سیستیک
• سندرم داون
• سلول داسی شکل
• بیماری تای ساکس

انجام آزمایش آلفافتوپروتئین (AFP) به ویژه برای زنانی که در معرض خطر بیشتر ابتلای کودک خود به نقص ژنتیکی هستند حائز اهمیت است. مثل:

• زنان 35 سال به بالا
• وجود سابقه خانوادگی نقص مادرزادی
• مصرف داروهای مضر در دوران بارداری
• افراد مبتلا به دیابت

در صورت عدم بارداری، انجام آزمایش آلفافتوپروتئین (AFP) می تواند به تشخیص و نظارت بر بیماری های کبدی مثل سرطان کبد، سیروز کبدی و هپاتیت کمک کند. همچنین به تشخیص چندین نوع سرطان دیگر، شامل سرطان های: تخمدان، معده، پانکراس، مجاری صفراوی و بیضه کمک کننده باشد. در این صورت، آزمایش تومورمارکر AFP نام دارد. طبیعی نبودن جواب آزمایش AFP، احتمالا به انجام آزمایشات بیشتری برای کمک به تشخیص، نیاز خواهید داشت.

در صورت احتمال بالای وجود نقص های مادرزادی مشخص در کودک، پزشک قادر است تا انجام آزمایش (غربالگری) Cell-free DNA یا NIPT را پیشنهاد کند. این آزمایش خونی می تواند در هفته 10 بارداری انجام شود و در صورت وجود خطر بالای سندرم داون و یا اختلالات ژنتیکی دیگر در کودک، نشانگر آن باشد.

مطالب مشابه:

سیگار کشیدن و بارداری

کاریوتایپ در دوران بارداری

دیابت بارداری و پره اکلامپسی

بارداری دوم

سطوح پایین hCG در بارداری

منبع: healthline , medlineplus , clevelandclinic