بیماری آندرسن (GSD IV)
نام های مترادف این بیماری: آمیلوپکتینوز، گلیکوژنوز اندرسن، کمبود انشعاب، کمبود آنزیم شاخه ای، گلیکوژنوز نوع IV، بیماری ذخیره گلیکوژن IV.
بیماری اندرسن متعلق به گروهی از اختلالات ژنتیکی نادر متابولیسم گلیکوژن است که به عنوان بیماری های ذخیره گلیکوژن شناخته می شود. گلیکوژن یک کربوهیدرات سخت است. بدن برای تولید انرژی این کربوهیدرات را به قند ساده تجزیه میکند. بیماری های ذخیره سازی گلیکوژن با کمبود آنزیم های خاصی که در متابولیسم گلیکوژن دخیل هستند، مشخص می شود. این بیماری منجر به تجمع اشکال یا مقادیر غیرطبیعی گلیکوژن در قسمت های مختلف بدن، به ویژه کبد و ماهیچه می شود.
بیماری اندرسن به عنوان بیماری ذخیره گلیکوژن (GSD) نوع IV نیز شناخته می شود. این بیماری ناشی از فعالیت ناکافی آنزیم شاخه ساز گلیکوژن است. علاوه بر این، باعث تجمع گلیکوژن غیرطبیعی در کبد، عضله، و یا سایر بافت ها می شود. در اکثر افراد مبتلا علائم و نشانه های بیماری در چند ماه اول زندگی نمایان می شود. چنین ویژگی هایی معمولا شامل نقص در رشد و افزایش وزن با سرعت مورد انتظار و بزرگ شدن غیرطبیعی کبد و طحال (هپاتواسپلنومگالی) است.
در چنین مواردی، دوره بیماری معمولا با اسکار شدن پیشرونده کبد (سیروز کبدی) و نارسایی کبد است که باعث ایجاد عوارض تهدید کننده حیات می شود. با این حال در برخی موارد نادر، بیماری کبد پیشرونده ممکن است ایجاد نشود. علاوه بر این چندین واریانت عصبی – عضلانی از بیماری آندرسن توصیف شده است. به همین دلیل ممکن است در زمان تولد، اواخر دوران کودکی یا بزرگسالی ظهور پیدا کنند. این بیماری به صورت یک صفت مغلوب اتوزومال به ارث می رسد.
علائم و نشانه ها بیماری آندرسن (GSD IV):
بیماری آندرسن یک اختلال چند سیستمی است که ممکن است بر کبد، عضلات اسکلتی، قلب، سیستم عصبی و سایر بافت های بدن تاثیر بگذارد. ماهیت و سیر بیماری ممکن است از جنبه های مختلفی متفاوت باشد. از جمله سن شروع، علائم و نشانه های مرتبط، میزان تجمع غیرطبیعی گلیکوژن در بافت های مختلف، و اندام های خاص آسیب دیده. با این حال، شایع ترین شکل کلاسیک این بیماری معمولا با اسکار داخلی پیشرونده (فیبروز) و تخریب بافت کبد (سیروز)، ایجاد مناطقی از بافت اسکار بدون عملکرد و به تدریج اختلال در عملکرد کبد مشخص می شود.
علائم اولیه بیماری آندرسن (GSD IV):
در چنین مواردی، بیماری معمولا در دوران نوزادی یا تا حدود 18 ماهگی آشکار می شود. علائم و نشانه های اولیه معمولا شامل عدم رشد و افزایش وزن با سرعت مورد انتظار (نارسایی رشد) و بزرگ شدن غیرطبیعی کبد و طحال (هپاتواسپلنومگالی) است. سیروز معمولا باعث افزایش فشار خون در سیاهرگ ها از طحال و روده به کبد (فشار خون پورتال)، تجمع غیرطبیعی مایع در شکم (آسیت) و بزرگ شدن وریدهای دیواره مری (واریس مری) میشود. واریس مری ممکن است پاره شود و منجر به سرفه یا استفراغ خونی و نارسایی کبد شود.
علائم اولیه ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- پوست و سفیده چشم زرد (یرقان)
- احساس پوچی و سردرگمی
به ندرت سیروز کبدی مرتبط با بیماری آندرسن همچنین ممکن است باعث کاهش غیرطبیعی سطح قند خون (هیپوگلیسمی) شود.
در اکثر افراد مبتلا به بیماری آندرسن کلاسیک، بیماری کبدی پیشرونده ممکن است باعث پیوند کبد یا عوارض بالقوه تهدیدکننده زندگی شود. با این حال، در برخی موارد نادر، افراد به بیماری کبدی غیرپیشرونده مبتلا هستند. در برخی از این موارد، افراد مبتلا به شکل خفیف بیماری ممکن است علائم ظاهری نداشته باشند (بدون علامت).
میوپاتی و یا کاردیومیوپاتی
برخی از انواع بیماری آندرسن مشکلات عصبی – عضلانی هستند. معمولا ممکن است درگیری اولیه یا منفرد عضلانی در اواخر دوران کودکی با بیماری اسکلتی و یا عضله قلب (میوپاتی و یا کاردیومیوپاتی) شروع شود. تجمع گلیکوژن غیر طبیعی در عضلات اسکلتی میتواند علائم زیر را ایجاد کند:
- ضعف و خستگی عضلانی
- عدم تحمل ورزش
- تحلیل عضلانی (آتروفی) و یا سایر علائم
در افراد مبتلا به کاردیومیوپاتی، ضعیف شدن عضله قلب ممکن است منجر به کشش و بزرگ شدن (اتساع) حفره های تحتانی قلب (بطن) شود.
کاردیومیوپاتی متسع ممکن است به تدریج منجر به تضعیف عملکرد پمپاژ قلب شود. این میتواند باعث اختلال در گردش خون و تامین نیازهای بدن به اکسیژن شود (نارسایی قلبی).
علائم مرتبط ممکن است شامل:
- خستگی
- مشکلات تغذیه ای
- بی اشتهایی
- نارسایی در رشد
- تحریک پذیری
- تنگی نفس در حین تلاش و فعالیت، و در نهایت در حین استراحت
- تجمع غیرطبیعی مایع در بافت های بدن (ادم)
- اختلالات ریتم قلب (آریتمی)، و در برخی موارد عوارض بالقوه تهدیدکننده زندگی است.
یک نوع عصبی-عضلانی نیز گزارش شده است که در هنگام تولد آشکار می شود. این شکل از بیماری ممکن است با ادم عمومی (هیدروپس)، کاهش شدید تون ماهیچه های اسکلتی (هیپوتونی)، ضعف و آتروفی عضلانی، خم شدن یا گسترش چندین مفصل در وضعیت های ثابت مختلف (انقباضات) و درگیری عصبی مشخص شود که در اوایل زندگی باعث بروز علائم بالقوه تهدیدکننده حیات می شود.
علاوه بر این، یک نوع نادر عضلانی عصبی نیز در افراد بزرگسال شناسایی شده است. این شکل از بیماری که همچنین بیماری پلی گلوکوزان بزرگسالان نامیده می شود، ممکن است با اختلال در عملکرد سیستم عصبی مرکزی و محیطی مشخص شود. سیستم عصبی مرکزی (CNS) به مغز و نخاع اشاره دارد. اعصاب محیطی از CNS به ماهیچه ها، غدد، پوست، اندام های حسی و اندام های داخلی گسترش می یابد.
اعصاب محیطی شامل اعصاب حرکتی، اعصاب حسی، و اعصاب سیستم عصبی خودمختار است که در عملکردهای غیرارادی از جمله تنظیم فشار خون، دما و ضربان قلب نقش دارند.
در افراد مبتلا به بیماری بدن پلی گلوکوزان بالغ، علائم مرتبط ممکن است شامل:
- بی حسی پاها
- ضعف عضلانی پیشرونده بازوها و پاها
- اختلال در راه رفتن
- مشکلات دفع ادرار
- اختلال شناختی خفیف یا زوال عقل، و یا سایر ناهنجاری ها باشد.
علل بیماری بیماری آندرسن (GSD IV):
همانطور که در بالا ذکر شد، بیماری آندرسن یک اختلال متابولیسم گلیکوژن است. متابولیسم به همه فرایندهای شیمیایی سنتز و تجزیه مواد در بدن اطلاق میشود.
اختلالات متابولیک ناشی از عملکرد غیرطبیعی یک پروتئین یا آنزیم خاص است که فعالیت های شیمیایی خاصی را در بدن تسریع می کند.
گلیکوژن
گلیکوژن اصلی ترین کربوهیدرات ذخیره ای در سلول های بدن است. چندین مولکول قند (گلوکز) به هم متصل میشوند و یک زنجیره طویل تشکیل میدهند. این پلی ساکارید، گلیکوژن نام دارد. گلیکوژن که عمدتا در کبد و ماهیچه ها ذخیره می شود، به قند ساده (مونوساکارید) گلوکز تبدیل می شود و در صورت نیاز وارد جریان خون می گردد. هنگامی که سطح قند خون افزایش می یابد، مازاد آن برای ذخیره به گلیکوژن تبدیل می شود. گلوکز منبع اصلی انرژی بدن برای متابولیسم سلولی است.
بیماری آندرسن
بیماری آندرسن با فعالیت ناکافی آنزیم شاخه ساز گلیکوژن یا GBE (که به طور طبیعی باعث افزایش تعداد نقاط شاخه در طی تشکیل گلیکوژن می شود) شناخته می شود. در اکثر موارد، کمبود فعالیت GBE باعث تجمع عمومی گلیکوژنی که از لحاظ ساختاری غیرطبیعی است (برای مثال با زنجیره های طویل بدون شاخه) در بافت های مختلف بدن می شود. این رسوب در بافت های کبد، ماهیچه، سلول های عصبی، قلب، روده، پوست و غیره دیده میشود. نام دیگر بیماری آندرسن آمیلوپکتینوز است. زیرا گلیکوژن غیرطبیعی از نظر ساختار شبیه به کربوهیدرات پیچیده دیگری است به نام آمیلوپکتین شناخته می شود.
چندین جهش خاص ژن GBE در افراد مبتلا به بیماری آندرسن شناسایی شده است. از جمله افراد مبتلا به بیماری کبدی غیرپیشرونده، و نوزادان تازه متولد شده با شکل عصبی-عضلانی شدید. به تحقیقات بیشتری نیاز است تا بدانیم آیا جهش های خاصی ممکن است با انواع خاصی از این بیماری ارتباط داشته باشند یا نه.
بیماری آندرسن به عنوان یک صفت مغلوب اتوزومال به ارث می رسد.
صفات انسان از جمله بیماری های ژنتیکی کلاسیک حاصل برهمکنش دو ژن هستند، که یکی از مادر و یکی از پدر دریافت می شود.
اختلالات ژنتیکی مغلوب زمانی رخ می دهند که فرد دو کپی از یک ژن غیرطبیعی از یک صفت (یکی از هر والد) دریافت می کند. اگر فرد یک ژن طبیعی و یک ژن بیماری را دریافت کند، شخص حامل بیماری است اما معمولا علائم و نشانه های نشان نمی دهد. احتمال اینکه هر دو والد حامل (ناقل) ژن معیوب باشند و شانس تولد کودک بیمار در هر بارداری 25% است. احتمال داشتن کودکی ناقل مشابه والدین در هر بارداری 50 درصد است. شانس کودک برای دریافت ژن های طبیعی از هر دو والد و داشتن ژن های طبیعی برای آن صفت خاص 25 درصد است. خطر ابتلا برای زن و مرد یکسان است.
همه افراد حامل 4-5 ژن غیرطبیعی هستند. والدینی که خویشاوند نزدیک هستند نسبت به والدینی که نسبت فامیلی ندارند شانس بیشتری برای داشتن ژن غیرطبیعی یکسان دارند. بر همین اساس این خطر داشتن کودکانی با اختلال ژنتیکی مغلوب را افزایش می دهد.
تشخیص بیماری آندرسن:
بیماری آندرسن معمولا بعد از تولد در دوران نوزادی یا کودکی (یا در برخی موارد در بزرگسالی) شناسایی میشود. تشخیص معمولا بر اساس ارزیابی بالینی، شناسایی یافته های فیزیکی مشخص، سابقه خانوادگی و شخصی بیمار و نتایج انواع آزمایشات تخصصی است. برداشت (بیوپسی) و بررسی و آزمایش میکروسکوپی نمونه های کوچک از بافت های مشخص (برای مثال کبد، ماهیچه ها، قلب، پوست، عصب محیطی) ممکن است رسوب غیرطبیعی مواد شبه آمیلوپکتین را نشان دهد.
با این حال، انجام آزمایش برای تایید تشخیص بیماری آندرسن نیازمند تعیین کمبود GBE فعال (سنجش آنزیم غیرمستقیم) در بافت های مختلف بدن است. این بافت ها میتوانند شامل کبد، عضله، سلول های خاص پوست (فیبروبلاست های مرده)، گلبول های سفید خون (لوکوسیت ها)، سلول های قرمز خون (اریتروسیت ها)، سلول های عصبی باشند.
نتایج بیماری آندرسن (GSD IV)
گزارشات نشان می دهند که برای افراد مبتلا به پلی گلوکوزان بزرگسالان، بیوپسی عصب محیطی یا ارزیابی لوکوسیت ها برای تشخیص ضروری است. چون کمبود فعالیت GBE به این بافت ها محدود می شود. علاوه بر این، کمبود جزئی GBE (برای مثال در اریتروسیت ها، لوکوسیت ها، فیبروبلاست ها) ممکن است در افرادی که حامل یک کپی از ژن پیشرفته برای بیماری آندرسن هستند (ناقل هتروزیگوت) شناسایی شود.
در برخی موارد، ممکن است پیشنهاد شود که قبل از تولد بیماری آندرسن با استفاده از تست های اختصاصی شناسایی شود. این شامل مطالعاتی است که ممکن است کاهش فعالیت GBE در سلول های جنینی خاص که از طریق مایع آمنیوسنتز یا نمونه برداری از پرزهای جفتی (CVS) به دست آمدند، شناسایی کند. در طول آمنیوسنتز، نمونه ای از مایعی که جنین در حال رشد را احاطه کرده است، برداشته و آنالیز می شود. در حالی که CVS شامل برداشتن نمونه های بافت از بخشی از جفت است. علاوه بر این در صورت وجود، آنالیز جهش DNA ممکن است در موارد خاصی مورد استفاده قرار گیرد.
درمان های استاندارد برای بیماری آندرسن (GSD IV):
درمان بیماری آندرسن با توجه به علائم خاصی است که در هر فرد ظاهر می شود. چنین درمانی ممکن است به تلاش های هماهنگ تیمی از متخصصان پزشکی مانند متخصصان اطفال یا متخصصین داخلی، پزشکانی که اختلالات دستگاه گوارش را تشخیص و درمان می کنند، متخصصان مغز و اعصاب، متخصصان قلب و عروق، متخصصان تغذیه و یا سایر متخصصان نیاز داشته باشد.
درمان های اختصاصی بر اساس علائم و درمان های پشتیان هستند. این درمان ها ممکن است شامل مدیریت طولانی مدت سیروز و اختلال عملکرد کبد، بیماری عصبی-عضلانی، و یا اختلال عملکرد قلب باشند. درمان معمولا نیاز به اقدامات رژیمی برای حفظ سطح طبیعی گلوکز در خون (نورموگلیسمی) و تامین مصرف کافی مواد مغذی به منظور بهبود عملکرد کبد و قدرت عضلانی دارد. برای مواردی که کاردیومیوپاتی وجود دارد، مدیریت بیماری توصیه شده ممکن است شامل استفاده از برخی داروها، مانند درمان نارسایی قلبی و بهبود برون ده قلبی، مداخله جراحی و یا سایر اقدامات باشد.
افراد مبتلا به نارسایی کبد پیشرونده
در افراد مبتلا به نارسایی کبدی پیشرونده، پیوند کبد می شود و ممکن است در برخی موارد موثر باشد. بر اساس گزارش های موجود پس از پیوند، برخی از بیماران ممکن است به تجمع تدریجی گلیکوژن غیرطبیعی در سایر اندام ها مانند قلب مبتلا شوند که منجر به عوارض بالقوه تهدیدکننده زندگی می شود. با این حال، گزارش ها نشان می دهد که اکثر بیماران عوارض عصبی-عضلانی یا قلبی نداشتند (یعنی در طول دوره های پیگیری تا 13 سال).
علاوه بر این، در برخی از این بیماران، تجمع گلیکوژن در قلب و عضله اسکلتی پس از پیوند کاهش یافته است. با این حال، کارشناسان بیان می کنند که اثربخشی طولانی مدت پیوند کبد و تاثیر آن بر سایر سیستم های اندام در افراد مبتلا به آندرسن نامشخص است. بنابراین تحقیقات بیشتری برای تعیین ایمنی و اثربخشی طولانی مدت پیوند کبد و تاثیر آن بر پیشرفت بیماری در بیماری کلاسیک آندرسن مورد نیاز است.
مشاوره ژنتیک برای افراد مبتلا و اعضای خانواده مفید خواهد بود.
مطالب مشابه:
