کم خونی در بارداری

بدن فرد طی دوران بارداری دچار تغییرات قابل توجهی می شود و خون بیشتری برای حمایت از رشد جنین تولید می شود و مقدار خون در بدن شما حدود 20 تا 30 درصد افزایش می یابد، که موجب افزایش نیاز تامین آهن و ویتامین های مورد نیاز بدن برای ساخت هموگلوبین می شود. اگر فرد آهن کافی یا برخی مواد مغذی دیگر دریافت نکند، ممکن است تولید گلبول های قرمز مورد نیاز برای تولید خون بیشتر با اشکال مواجه شود.

به این ترتیب در زمان بارداری ممکن است فرد دچار کم خونی شود. در این صورت خون مادر باردار گلبول های قرمز کافی برای حمل اکسیژن به بافت های خود و جنین را نخواهد داشت.

داشتن کم خونی خفیف در دوران بارداری طبیعی است. . از طرفی ممکن است به دلیل کمبود آهن یا ویتامین یا دلایل دیگر فرد به کم خونی شدیدتری دچار شود و کم خونی شدیدتر می تواند کودک شما را در معرض خطر بیشتری برای کم خونی در مراحل بعدی نوزادی قرار دهد. علاوه بر این، کم خونی قابل توجه در دو سه ماهه اول بارداری می تواند فرد را در معرض خطر بیشتری برای زایمان زودرس یا تولد نوزاد کم وزن قرار دهد.

شایع ترین علل کم خونی در دوران بارداری، کمبود آهن و کمبود اسید فولات است.

به صورت کلی کم خونی می تواند موجب ایجاد احساس خستگی و ضعف در فرد شود. درصورت شدید بودن کم خونی و عدم درمان، می تواند خطر عوارض جدی مانند زایمان زودرس را افزایش دهد.

همچنین کم خونی با افزایش خطر از دست دادن خون در حین زایمان و دشوارتر کردن مبارزه با عفونت ها مرتبط است.

انواع کم خونی در دوران بارداری

• کم خونی ناشی از نارسایی کمبود آهن
• کم خونی ناشی از کمبود فولات
• کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12

دلایل ایجاد انواع کم خونی چیست؟

کم خونی ناشی از فقر آهن:

کمبود آهن شایع ترین علت کم خونی در بارداری است و حدود 95 درصد از موارد کم خونی در دوران بارداری، از نوع کم خونی فقر آهن است. این نوع کم خونی زمانی رخ می دهد که بدن فرد آهن کافی برای تولید مقادیر کافی هموگلوبین نداشته باشد. هموگلوبین پروتئینی در گلبول های قرمز است که اکسیژن را از ریه ها به سایر ارگان های بدن حمل می کند.

در کم خونی ناشی از فقر آهن، خون نمی تواند اکسیژن کافی را به بافت های سراسر بدن برساند.

کم خونی ناشی از کمبود فولات:

فولات نوعی ویتامین B است که به طور طبیعی در برخی مواد غذایی مانند سبزیجات دارای برگ سبز یافت می شود. بدن برای تولید سلول های جدید از جمله گلبول های قرمز سالم به فولات نیاز دارد.

در دوران بارداری، مادران باردار به فولات اضافی نیاز دارند. اما گاهی اوقات این ویتامین به اندازه کافی از رژیم غذایی دریافت نمی شود. وقتی این اتفاق می‌ افتد، بدن نمی ‌تواند به اندازه کافی گلبول قرمز طبیعی برای انتقال اکسیژن به بافت ‌های سراسر بدن بسازد. مکمل های ساخته شده توسط انسان از فولات اسید فولیک نامیده می شوند.

کمبود فولات می تواند مستقیماً به ایجاد انواع خاصی از نقایص مادرزادی، مانند ناهنجاری های لوله عصبی (اسپینا بیفیدا) و وزن کم به هنگام تولد کمک کند.

کمبود ویتامین B12:

بدن برای تشکیل گلبول های قرمز سالم به ویتامین B12 نیاز دارد. هنگامی که مادر باردار ویتامین B12 کافی را از رژیم غذایی خود دریافت نمی کند درنتیجه این امر بدن قادر به تولید گلبول های قرمز سالم کافی نیست. مادران بارداری که گوشت، مرغ، محصولات لبنی و تخم مرغ نمی خورند بیشتر در معرض خطر ابتلا به کمبود ویتامین B12 هستند که کمبود این ویتامین ممکن است به نقایص مادرزادی مانند ناهنجاری های لوله عصبی منجر شود و همچنین ممکن است منجر به زایمان زودرس شود.

از طرفی از دست دادن خون در حین زایمان و بعد از آن نیز می تواند منجر به کم خونی شود.

عوامل خطر کم خونی در بارداری

همه مادران باردار در معرض خطر کم خونی هستند که به دلیل نیاز بیش از حد بدن فرد باردار به آهن و اسید فولیک است. اما درموارد زیر این خطر  افزایش می یابد:

• بارداری چند قلو(بیش از یک فرزند)
• داشتن دو بارداری نزدیک به هم
• استفراغ زیاد به دلیل تهوع صبحگاهی
• بارداری در سنین نوجوانی
• عدم مصرف غذاهای غنی از آهن
• ابتلا به کم خونی پیش از بارداری

شایع ترین علائم کم خونی در دوران بارداری

• رنگ پریدگی پوست، لب ها و ناخن ها
• احساس خستگی یا ضعف
• سرگیجه
• تنگی نفس
• تپش قلب
• مشکل در تمرکز

در مراحل اولیه کم خونی، ممکن است علائم واضحی نداشته باشید و بسیاری از علائم همانند علائمی هستند که ممکن است به صورت عادی حتی اگر به کم خونی مبتلا نباشید در دوران بارداری تجربه شود، بنابراین برای بررسی کم خونی حتما آزمایش خون انجام دهید.

خطرات کم خونی در بارداری

کم خونی فقر آهن شدید یا کم خونی درمان نشده در دوران بارداری می تواند خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش دهد:

• نوزاد نارس یا کم وزن
• انتقال خون (در صورت از دست دادن مقدار قابل توجهی خون در حین زایمان)
• افسردگی پس از زایمان
• نوزاد مبتلا به کم خونی
• کودکی با تاخیر در رشد

کمبود فولات درمان نشده می تواند خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش دهد:

• نوزاد نارس یا کم وزن
• نوزاد با نقص مادرزادی جدی ستون فقرات یا مغز (نقص لوله عصبی)

کمبود ویتامین B12 درمان نشده نیز می تواند خطر تولد نوزادی با نقص لوله عصبی را افزایش دهد.

آزمایشات کم خونی

• آزمایش هموگلوبین

 این مقدار هموگلوبین را اندازه گیری می کند. پروتئینی غنی از آهن در گلبول های قرمز خون که اکسیژن را از ریه ها به بافت های بدن می رساند.

• آزمایش هماتوکریت

این آزمایش درصد گلبول های قرمز خون را در یک نمونه خون اندازه گیری می کند.

اگر سطح هموگلوبین یا هماتوکریت کمتر از حد طبیعی باشد، ممکن است کم خونی فقر آهن داشته باشید. پزشک شما ممکن است سایر آزمایشات خون را درخواست کند تا مشخص شود آیا کمبود آهن دارید یا کم خونی شما علت دیگری دارد.

حتی اگر در ابتدای بارداری کم خونی نداشته باشید، پزشک به احتمال زیاد توصیه می کند که آزمایش خون دیگری برای بررسی کم خونی در سه ماهه دوم یا سوم انجام دهید.

درمان کم خونی

اگر در دوران بارداری دچار کم خونی هستید، ممکن است نیاز به مصرف مکمل آهن و یا مکمل اسید فولیک علاوه بر ویتامین های دوران بارداری خود داشته باشید. همچنین ممکن است پزشک به شما توصیه کند که غذاهای حاوی آهن و اسید فولیک زیاد را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.

علاوه بر این، از شما خواسته می شود که پس از یک دوره زمانی خاص آزمایش خون دیگری انجام دهید تا پزشکتان بررسی کند که سطح هموگلوبین و هماتوکریت شما در حال بهبود است.

برای درمان کمبود ویتامین B12، پزشک ممکن است مصرف مکمل ویتامین B12 را توصیه کند.

پزشک همچنین ممکن است توصیه کند که غذاهای حیوانی بیشتری از جمله گوشت، تخم مرغ و محصولات لبنی را در رژیم غذایی خود بگنجانید.

پیشگیری از کم خونی

اگر باردار هستید یا قصد باردار شدن دارید، تغذیه خوب بهترین راه برای جلوگیری از ابتلا به کم خونی است.

خوردن غذاهای سرشار از آهن (مانند سبزیجات با برگ سبز، گوشت قرمز، غلات غنی شده، تخم مرغ و بادام زمینی) می تواند به حفظ آهن مورد نیاز بدن برای عملکرد صحیح کمک کند.

پزشکان متخصص زنان و زایمان برای اطمینان از اینکه آهن و اسید فولیک کافی دارید، ویتامین ها و مکمل ها را نیز تجویز می کند.

همچنین مطمئن شوید که روزانه حداقل 27 میلی گرم آهن دریافت می کنید. اگر در دوران بارداری دچار کم خونی شدید، معمولاً با مصرف مکمل های آهن می توان آن را درمان کرد.

مطالب مشابه:

سندرم نوزاد خاکستری

پلی سیتمی ورا

زمان مناسب انجام آزمایش قند بارداری

آزمایش NIPT

غربالگری سه ماهه دوم

منابع: webmd ، hematology