اختلال هماهنگی رشدی (دیسپراکسی)
دیسپراکسی، که به عنوان اختلال هماهنگی رشدی (DCD) نیز شناخته میشود، یک بیماری عصبی- رشدی مزمن است که از دوران کودکی آغاز می گردد و میتواند طیف وسیعی از مشکلات حرکتی و هماهنگی را ایجاد کند. برخی از این مشکلات ممکن است در سنین پایین قابل توجه باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است تنها با بزرگتر شدن فرزند آشکار شوند. این حالت میتواند بر مهارتهای هماهنگی فرزند تأثیر بگذارد، مثلا میتواند دوچرخهسواری یا ورزش را دشوار کند. همچنین ممکن است بر مهارتهای حرکتی ظریف آنها، مانند نوشتن یا بستن دکمهها، تأثیرگذار باشد. اختلال هماهنگی رشدی به عنوان یک اختلال حرکتی در دسته وسیعتر اختلالات عصبی-رشدی طبقهبندی شدهاست اما قبلاً به عنوان یک اختلال یادگیری ذکر شده بود.
دیسپراکسی در بزرگسالان:
وقتی از اصطلاح «دیسپراکسی» در زمینه اختلال هماهنگی رشدی در دوران کودکی استفاده نشود، معنای وسیعتری پیدا می کند.
متخصصان همچنین ممکن است از اصطلاح «دیسپراکسی» برای توصیف مشکلات حرکتی که بعداً در زندگی به دلیل آسیب به مغز، مانند سکته مغزی یا آسیب مغزی، رخ میدهد، استفاده کنند. متخصصین ممکن است به این مورد، دیسپراکسی اکتسابی نیز بگویند.
تفاوت بین دیسپراکسی و آپراکسی چیست؟
متخصصان گاهی اوقات اصطلاحات “آپراکسی” و “دیسپراکسی” را به جای یکدیگر استفاده میکنند. با این حال، آپراکسی اغلب شدیدتر از دیسپراکسی است. آپراکسی به این معنی است که فرد به طور کامل توانایی انجام کاری را از دست میدهد، حتی اگر دستور را درک کند و تمایل به انجام حرکت داشته باشد. دیسپراکسی به این معنی است که فرد تا حدی توانایی انجام کاری را با دقت از دست میدهد.
آپراکسی همچنین چندین زیرگروه مختلف دارد، از جمله:
- آپراکسی گفتاری دوران کودکی
- آپراکسی حرکتی اندام (ناتوانی در انجام حرکات دقیق با انگشت، بازو یا پا)
- آپراکسی ساختاری (ناتوانی در ترسیم یا کپی کردن نمودارهای ساده یا ساختن شکلهای ساده)
علت اختلال هماهنگی رشدی (دیسپراکسی):
انجام حرکات هماهنگ و مهارتهای حرکتی فرآیندی پیچیده است که اعصاب و بخشهای مختلف مغز را درگیر میکند. هر مشکلی در این فرآیند میتواند به طور بالقوه منجر به مشکلات حرکتی و هماهنگی (دیسپراکسی) شود.
محققان از علت دقیق دیسپراکسی مطمئن نیستند. اما تولد زودرس (قبل از ۳۷ هفته بارداری) و وزن کم هنگام تولد، کودکان را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیسپراکسی قرار میدهد.
دیسپراکسی چه کسانی را تحت تأثیر قرار میدهد؟
اولین علائم دیسپراکسی (اختلال هماهنگی رشدی) در دوران کودکی و در طول دوره رشد شروع میشود. از آنجایی که این حالت یک بیماری مزمن است، دیسپراکسی میتواند تا بزرگسالی نیز ادامه یابد. دیسپراکسی بیشتر مردان را تحت تأثیر قرار میدهد تا زنان.
عوامل خطرزا در فرزندان:
- تولد نارس قبل از هفته ۳۷ بارداری، به خصوص قبل از هفته ۳۲ بارداری
- تولد با وزن بسیار کم
- سابقه خانوادگی اختلال هماهنگی رشدی
شیوع:
این بیماری نسبتاً شایع است و تقریباً 6٪ از کودکان در سن مدرسه را تحت تأثیر قرار میدهد.
علائم:
این حالت میتواند طیف وسیعی از مشکلات را در هماهنگی و مهارتهای حرکتی ایجاد کند. در حالی که اکثر افراد مبتلا به دیسپراکسی علائم این بیماری را تا زمان شروع مدرسه نشان میدهند، برخی از افراد اشکال خفیفی از این بیماری را دارند که تشخیص آنها دشوارتر است.
علائم در نوزادان و کودکان نوپا:
تأخیر در رسیدن به نقاط عطف رشدی مورد انتظار میتواند نشانه اولیه دیسپراکسی در نوزادان و کودکان نوپا باشد. به عنوان مثال، ممکن است غلت زدن، نشستن، خزیدن یا راه رفتن کودک بیشتر از حد انتظار طول بکشد.
نشانههای احتمالی در کودک:
- کودک در بازی با اسباببازیهایی که نیاز به هماهنگی خوبی دارند، مانند چیدن فنجانها، مشکل دارد.
- کودک در یادگیری غذاخوردن با قاشق و چنگال تا حدودی مشکل دارد.
علائم دیسپراکسی در کودکان بزرگتر:
- مشکل در بالا و پایین رفتن از پلهها
- مشکل در تعادل – آنها ممکن است به اشیاء برخورد کنند، مرتباً بیفتند یا دست و پا چلفتی به نظر برسند، مشکل در ورزشها و فعالیتهایی مانند دوچرخهسواری؛ پریدن و گرفتن، پرتاب کردن یا شوت کردن توپ. آنها ممکن است به دلیل عدم هماهنگی از شرکت در فعالیتها اجتناب کنند.
- مشکل در نوشتن، نقاشی/ رنگآمیزی و استفاده از قیچی در مقایسه با سایر کودکان همسن خود.
- مشکل در لباس پوشیدن، بستن دکمهها، مسواک زدن و بستن بند کفش.
- بیقراری – آنها ممکن است مرتباً دستها و پاهای خود را تاب دهند یا حرکت دهند.
فرزند ممکن است هنگام تلاش برای انجام این کارها ناامید شود.کودکان مبتلا به دیسپراکسی همچنین بیشتر احتمال دارد که به دلیل مشکلات و ناامیدی در هماهنگی، تمایلی به ورزش نداشته باشند.
تشخیص و آزمایشها:
اگرچه علائم دیسپراکسی (اختلال هماهنگی رشدی) از سنین پایین وجود دارد، اما به راحتی میتوان آنها را نادیده گرفت، زیرا سرعت رشد کودکان بسیار متفاوت است. به همین دلیل، تشخیص قطعی DCD معمولاً تا زمانی که کودک 5 ساله یا بزرگتر نشود، اتفاق نمیافتد.
دیسپراکسی باید توسط تیمی از متخصصان واجد شرایط برای بررسی معیارهای خاص این بیماری تشخیص دادهشود، که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- متخصص اطفال
- کاردرمانگر یا فیزیوتراپیست
- روانشناس کودک
- متخصص مغز و اعصاب کودکان
هیچ آزمایشی بالینی وجود ندارد که بتواند دیسپراکسی را به طور قطعی تشخیص دهد. در عوض، تیم پزشکی سوالات دقیقی در مورد سابقه پزشکی، رشد و علائم فرزند میپرسند. آنها مهارتهای حرکتی درشت و ظریف، هماهنگی و تعادل کودک را ارزیابی میکنند. آنها همچنین توانایی ذهنی فرزند را ارزیابی میکنند تا ببینند آیا در محدوده مورد انتظار برای سن او قرار دارد یا خیر.
پزشکان همچنین باید سایر علل احتمالی مشکلات حرکتی فرزند، مانند فلج مغزی یا دیستروفی عضلانی را رد کنند.
برای اینکه کودکی مبتلا به دیسپراکسی (اختلال هماهنگی رشدی) تشخیص دادهشود، معمولاً باید تمام معیارهای زیر را داشتهباشد:
- مهارتهای حرکتی او به طور قابل توجهی پایینتر از سطح مورد انتظار است.
- عدم مهارت و هماهنگی حرکتی او بر فعالیتهای روزانه و دستاوردهای او در مدرسه تأثیر میگذارد.
- علائم دیسپراکسی برای اولین بار در مراحل اولیه رشد او بروز پیدا کرده است.
- مشکل او در مهارتهای حرکتی با سایر شرایط پزشکی قابل توضیح به شکل بهتر نیست.
زمان مراجعه به پزشک:
ممکن است فرزند شما برای یادگیری راههایی برای غلبه بر مشکلات مهارتهای حرکتی و هماهنگی در طول زندگی خود به حمایت نیاز داشته باشد. اگر متوجه شدید که فرزندتان در یک کار حرکتی جدید، مانند نوشتن یا یادگیری رانندگی، مشکل دارد، با پزشک و/ یا کاردرمانگر مشورت کنید.
مدیریت و درمان:
هیچ درمانی برای دیسپراکسی وجود ندارد، اما انواع مختلف درمانها، مانند کاردرمانی و فیزیوتراپی، میتوانند به کودکان و بزرگسالان مبتلا به این بیماری کمک کنند تا مهارتهای حرکتی و هماهنگی خود را بهبود بخشند.
از آنجایی که دیسپراکسی به طور متفاوتی بر هر فرد تأثیر میگذارد، کودک بیشترین بهره را از یک برنامه درمانی فردی برای مدیریت مشکلات جسمی و بهبود اعتماد به نفس خود خواهد برد.
یکی از انواع اصلی درمانهایی که پزشکان برای کمک به کودکان مبتلا به دیسپراکسی استفاده میکنند، مداخله وظیفه محور نامیدهمیشود. این موضوع شامل همکاری با کودک برای شناسایی کارهایی که باعث ایجاد مشکل میشوند و یافتن راههایی برای غلبه بر آنها می باشد.
به عنوان مثال، یک کاردرمانگر میتواند با تقسیم حرکات به مراحل کوچکتر، به فرد در بهبود مشکلات در انجام وظایف خاص کمک کند. سپس آنها به کودک یاد میدهند که از این حرکات فردی استفاده کند و آنها را به طور منظم تمرین کند.
همچنین ممکن است کودک از تطبیق وظایف خاص برای آسانتر کردن انجام آنها بهرهمند شود. به عنوان مثال، اضافه کردن گیرههای مخصوص به خودکار و مداد میتواند نگه داشتن آنها را آسانتر کند.
به طورکلی
مهم است به یاد داشته باشید که هیچ دو کودکی که دچار دیسپراکسی (اختلال هماهنگی رشدی) هستند، به یک شکل تحت تأثیر قرار نمیگیرند. بهترین راه برای کسب آگاهی های لازم، صحبت با متخصصانی است که در تشخیص و درمان دیسپراکسی تخصص دارند.
سایر شرایطی که اغلب با دیسپراکسی همراه هستند یا علائم مشترکی دارند عبارتند از:
- اختلال بیشفعالی کمبود توجه (ADHD): حدود نیمی از کودکان مبتلا به دیسپراکسی، به ADHD نیز مبتلا هستند.
- مشکلات زبانی
- دیسگرافیا (اختلال نوشتن)
- شرایط سلامت روان، مانند اضطراب و افسردگی
- اختلال طیف اوتیسم
اگر کودک علائم هر یک از این شرایط را دارد، مهم است که مطمئن شوید که به درستی تشخیص دادهشده و تحت درمان قرارگرفتهاست.
چگونه میتوانم از فرزندم که دیسپراکسی دارد مراقبت کنم؟
یکی از مهمترین کارهایی که میتوانید برای کمک به فرزندتان انجام دهید این است که حامی او باشید، که شامل درک چالشها و آگاه کردن فرزندتان از این است که در هر شرایطی – در خانه، مدرسه و در حین رشد – از او حمایت خواهید کرد.
اگر فرزند شما واجد شرایط آموزش ویژه باشد، با متخصصان همکاری کنید تا یک برنامه آموزش فردی (IEP) تهیه کنید که به فرزندتان در مدرسه کمک کند.
مطالب مشابه:
تاخیر رشدی در کودکان
بی اختیاری ادرار در کودکان
نارکولپسی در کودکان
بیماری باتن
تنبلی چشم (آمبلیوپی)
منبع: my.clevelandclinic
