دیالیز 

دیالیز اولین بار در دهه 1940 با موفقیت مورد استفاده قرار گرفت و از دهه 1970 به یک درمان استاندارد برای نارسایی کلیه تبدیل شد. از آن زمان به بعد، به میلیون ها بیمار توسط این درمان ها کمک شده اند.

کلیه های یک فرد سالم روزانه حدود 120 تا 150 لیتر خون را فیلتر می کنند. اگر کلیه ها به درستی کار نکنند، مواد زائد در خون جمع می شوند. در نهایت، این می تواند منجر به کما و مرگ شود.

علت ممکن است یک بیماری مزمن یا طولانی مدت یا یک مشکل حاد مانند: آسیب یا بیماری کوتاه مدتی باشد که بر کلیه ها تأثیر می گذارد.

دیالیز یک روش مصنوعی برای انجام این فرآیند است، که از رسیدن مواد زاید موجود در خون به سطوح خطرناک جلوگیری می کند. همچنین می تواند سموم یا داروها را از خون در شرایط اضطراری حذف کند.

این روش جایگزین کار طبیعی کلیه ها می شود، بنابراین به عنوان درمان جایگزینی کلیه (RRT) نیز شناخته می شود.

کلیه های سالم سطح آب و مواد معدنی بدن را تنظیم می کنند و مواد زائد را دفع می کنند.

کلیه ها نیز محصولات خاصی را ترشح می کنند که در متابولیسم مهم هستند، اما دیالیز نمی تواند این کار را انجام دهد.

فردی که 85 تا 90 درصد از عملکرد کلیه خود را از دست داده است، کاندیدای احتمالی این روش خواهد بود. تصور می شود که حدود 14 درصد از جمعیت ایالات متحده به بیماری مزمن کلیوی (CKD) مبتلا هستند.

این روش را می توان در بیمارستان، مرکز دیالیز یا در منزل انجام داد. شما و پزشکتان بر اساس شرایط پزشکی و خواسته هایتان تصمیم خواهید گرفت که کدام نوع دیالیز و کدام مکان بهترین است.

دیالیز برای دو موقعیت مختلف مفید است:

• آسیب حاد کلیه (AKI):

یک دوره ناگهانی نارسایی کلیه یا آسیب کلیه که در عرض چند ساعت یا چند روز اتفاق می افتد. AKI  معمولاً در یک بیمارستان با مایعات داخل وریدی درمان می شود. در موارد شدید، دیالیز نیز ممکن است برای مدت کوتاهی مورد نیاز باشد تا زمانی که کلیه ها بهتر شوند.

• نارسایی کلیه:

زمانی که 10 تا 15 درصد از عملکرد کلیه باقی می ماند که با نرخ تخمینی فیلتراسیون گلومرولی (eGFR) کمتر از 15 میلی لیتر در دقیقه اندازه گیری می شود. در این مرحله، کلیه های شما دیگر نمی توانند شما را بدون کمک اضافی زنده نگه دارند. این بیماری به عنوان بیماری کلیوی مرحله نهایی (ESKD) نیز شناخته می شود. با نارسایی کلیه، دیالیز تنها قادر به انجام برخی از کارهای کلیه های سالم است، اما درمان بیماری کلیوی نیست. با ESKD، تا پایان عمر یا تا زمانی که بتوانید پیوند کلیه انجام دهید، به دیالیز نیاز خواهید داشت.

روش کار دیالیز:

این روش برخی از وظایفی را انجام می دهد که کلیه ها معمولاً برای حفظ تعادل بدن انجام می دهد، مانند:

• حذف مواد زائد و مایعات اضافی در بدن برای جلوگیری از تجمع آنها در بدن
• حفظ سطح ایمن مواد معدنی در خون، مانند پتاسیم، سدیم، کلسیم و بی کربنات
• کمک به تنظیم فشار خون

انواع:

همودیالیز (HD):

در همودیالیز، از دیالیز (دستگاه فیلتر) برای حذف مواد زائد و مایعات اضافی از خون استفاده می شود و سپس خون تصفیه شده به بدن برمی گردد. قبل از شروع همودیالیز، یک جراحی جزئی برای ایجاد یک محل دسترسی عروقی (که در یکی از رگ‌های خونی شما باز می‌شود)، معمولاً در بازو مورد نیاز است. این راه دسترسی برای داشتن یک راه آسان برای دریافت خون از بدن، از طریق دیالیز، و بازگشت به بدن مهم است. همودیالیز را می توان در مرکز دیالیز یا در منزل انجام داد. درمان معمولاً حدود چهار ساعت طول می کشد و سه بار در هفته انجام می شود. برخی از افراد ممکن است بر اساس نیازهای خاص خود به زمان بیشتری برای درمان نیاز داشته باشند.

دیالیز صفاقی (PD):

در دیالیز صفاقی، خون شما به جای استفاده از دستگاه دیالیز در داخل بدن شما فیلتر می شود. برای این نوع دیالیز، پوشش داخلی شکم یا ناحیه شکم (که صفاق نیز نام دارد) به عنوان فیلتر استفاده می شود. قبل از شروع دیالیز صفاقی، یک جراحی جزئی برای قرار دادن کاتتر (لوله نرم) در شکم شما لازم است.

در طول هر درمان، ناحیه شکم شما به آرامی از طریق کاتتر با دیالیز (مایع پاک کننده ساخته شده از مخلوط آب، نمک و سایر مواد افزودنی) پر می شود. همانطور که خون شما به طور طبیعی در این ناحیه جریان دارد، مایعات و مواد زائد اضافی توسط ماده دیالیز (تقریباً مانند آهنربا) از رگ‌های خونی خارج شده و به ناحیه شکم کشیده می‌شوند. پس از چند ساعت، مخلوط مایع با استفاده از همان کاتتر و کیسه ای که در ابتدای درمان استفاده می شد از شکم شما تخلیه می شود. در صورتی که لوازم مورد نیاز برای انجام درمان را داشته باشید، تقریباً در هر مکانی می توان دیالیز صفاقی را انجام داد.

دو مورد از رایج ترین انواع دیالیز صفاقی عبارتند از:

• دیالیز صفاقی سرپایی مداوم (CAPD)
• دیالیز صفاقی خودکار (APD)

لوازم و تجهیزات مورد نیاز، مدت زمان هر درمان و تعداد درمان ها در روز باتوجه به نوع PD که استفاده می کنید و وضعیت پزشکی شما متفاوت است.

اثربخشی:

دیالیز یک گزینه درمانی بسیار موثر برای پاکسازی مواد زائد و مایعات اضافی از خون شما است. با این حال، به طور کامل جایگزین تمام عملکردهای کلیه نمی شود، بنابراین درمانی برای بیماری کلیوی یا نارسایی کلیه در نظر گرفته نمی شود.

همه انواع این روش به یک اندازه موثر هستند، اما وضعیت پزشکی و ترجیحات شخصی شما ممکن است با یک روش درمانی بهتر از سایرین مطابقت داشته باشد. شما و پزشکتان در این مورد بحث خواهید کرد و تصمیم خواهید گرفت که کدام نوع دیالیز و کدام مکان بهترین است. همچنین ممکن است صحبت با سایر افرادی که تحت دیالیز زندگی می کنند برای یادگیری از تجربیات آنها مفید باشد.

مراحل زیر می تواند به افزایش اثربخشی درمان های دیالیز شما کمک کند:

• درمان های خود را طبق برنامه تجویز پزشک تکمیل کنید.
• برنامه غذایی سفارشی خود را که توسط متخصص تغذیه کلیه توصیه شده است دنبال کنید.
• برای تقویت قدرت و سلامت قلب تا حد امکان فعالیت بدنی بیشتری داشته باشید.
• با ارائه دهنده دیالیز و داروساز خود در مورد هر گونه دارو، مکمل یا محصولات گیاهی که مصرف می کنید یا در نظر دارید شروع کنید صحبت کنید.
• با تیم دیالیز خود در مورد هر گونه نگرانی یا عوارض جانبی که ممکن است داشته باشید صحبت کنید

اثرات جانبی:

هر دو نوع دیالیز عوارض جانبی دارند. همچنین تشخیص قطعی اینکه آیا یک علامت به دلیل دیالیز است یا نارسایی کلیه که بدن را نیز تحت تأثیر قرار می دهد، می تواند دشوار باشد. برخی از شایع ترین عوارض جانبی که افراد گزارش می کنند، عبارتند از:

همودیالیز (HD):

• انسداد در محل دسترسی عروقی شما (نقطه ورودی)
• گرفتگی عضلات
• فشار خون پایین
• ضعف، سرگیجه یا حالت تهوع
• خونریزی

دیالیز صفاقی (PD):

• فتق (ضعف عضله شکم که اغلب به صورت توده یا ناحیه متورم ظاهر می شود.)
• افزایش وزن

هم HD و هم PD:

• عفونت پوست، خون و یا صفاق (ناحیه شکم):  اگر درمان نشود، می‌تواند باعث سپسیس شود (یک وضعیت تهدید کننده زندگی که منجر به نارسایی چند عضوی می‌شود).
• خستگی (احساس خستگی): این می تواند هر کسی را تحت تاثیر قرار دهد، اما معمولا برای افرادی که برای مدت طولانی تحت دیالیز بوده اند، شایع تر است. اغلب به سختی می توان با اطمینان گفت که آیا این یک عارضه جانبی دیالیز است یا نشانه بیماری طولانی مدت کلیوی.
• خارش: خارش پوست که افراد مبتلا به بیماری کلیوی ممکن است آن را تجربه کنند، به خصوص در مراحل پیشرفته تر CKD و افرادی که دیالیز می شوند. مانند: خستگی، اغلب به سختی می توان با اطمینان گفت که آیا این یک عارضه جانبی دیالیز است یا نشانه بیماری طولانی مدت کلیوی.

واکنش هر فرد به دیالیز متفاوت است و سطح خطر شما برای هر عارضه جانبی با دیگران متفاوت است. اگر در مورد هر یک از این خطرات نگرانی دارید، با پزشک و تیم دیالیز خود در مورد راه هایی که می توانید خطر خود را کاهش دهید صحبت کنید. اگرچه این عوارض جانبی ممکن است ترسناک به نظر برسند، اما باید آنها را با خطرات ناشی از ادامه زندگی با نارسایی کلیه درمان نشده مقایسه کرد.

مطالب مشابه:

تست‌های عملکرد کلیه (KFT)

پروتئینوری

گلوکز در کلیه پلی کیستیک

نارسایی کلیه: علائم و درمان

پیوند کلیه به کودکان

منبع: kidney