کم‌کاری تیروئید چیست؟
کم کاری تیروئید (تیروئید کم کار)، شرایطی است که در آن غده تیروئید فرد به اندازه کافی هورمون های حیاتی خاص را تولید نمی‌کند.
کم‌کاری تیروئید ممکن است در مراحل اولیه علائم قابل توجهی ایجاد نکند. با گذشت زمان، کم‌کاری تیروئید درمان نشده، می‌تواند باعث تعدادی از مشکلات سلامتی مانند چاقی، درد مفاصل، ناباروری و بیماری قلبی شود.
تست‌های دقیق عملکرد تیروئید برای تشخیص کم‌کاری تیروئید در دسترس هستند. درمان با هورمون تیروئید مصنوعی معمولاً زمانی ساده، ایمن و مؤثر است که فرد و پزشکش دوز مناسب را برای او پیدا کند.
علائم کم‌کاری تیروئید چیست؟
علائم و نشانه‌های کم کاری تیروئید بسته به شدت کمبود هورمون متفاوت است. مشکلات به کندی و اغلب در طی چند سال ایجاد می‌شوند.
در ابتدا، ممکن است فرد به سختی متوجه علائم کم کاری تیروئید، مانند خستگی و افزایش وزن شود، یا ممکن است آن‌ها را به افزایش سن نسبت دهد. اما همانطور‌که متابولیسم به کندی پیش می‌رود، ممکن است مشکلات آشکارتری ایجاد کند.
علائم و نشانه‌های کم‌کاری تیروئید ممکن است شامل موراد زیر باشد :
- خستگی
- افزایش حساسیت به سرما
- خشکی پوست
- افزایش وزن
- یبوست
- صورت پف کرده
- گرفتگی صدا
- ضعف ماهیچه‌ها
- افزایش سطح کلسترول خون
- درد‌های ماهیچه‌ای، نرمی و سفتی ماهیچه‌ها
- درد، نرمی و تورم در مفاصل
- دوره‌های قاعدگی سنگین‌تر یا نامنظم
- مو‌های نازک
- ضربان قلب آرام
- افسردگی
- اختلال در حافظه
- بزرگ شدن غده تیروئید (گواتر)
آیا کم‌کاری تیروئید در نوزادان هم اتفاق می‌افتد؟
اگرچه کم کاری تیروئید اغلب زنان میانسال و مسن را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما هر‌کسی، از جمله نوزادان، می‌تواند به این بیماری مبتلا شود.
در ابتدا، نوزادانی که بدون غده تیروئید یا با غده ای که به درستی کار نمی‌کند متولد می شوند، ممکن است علائم و نشانه‌های کمی داشته باشند. هنگامی‌که نوزادان دچار مشکلات کم‌کاری تیروئید هستند، این مشکلات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- زرد شدن پوست و سفیدی چشم (یرقان). در بیشتر موارد، این زمانی اتفاق می‌افتد که کبد نوزاد نمی‌تواند ماده‌ای به نام بیلی‌روبین را متابولیزه کند، که معمولاً وقتی بدن گلبول‌های قرمز قدیمی یا آسیب‌دیده را بازیافت می‌کند، تشکیل می‌شود.
- زبان بزرگ و بیرون زده
- سختی در نفس کشیدن
- گریه خشن
- فتق نافی
با پیشرفت بیماری، شیرخواران در تغذیه مشکل دارند و ممکن است رشد و تکامل طبیعی نداشته باشند. آن‌ها همچنین ممکن است موارد زیر را نیز داشته باشند :
- یبوست
- تون عضلانی ضعیف
- خواب آلودگی بیش از حد
هنگامی‌که کم‌کاری تیروئید در نوزادان درمان نمی‌شود، حتی موارد خفیف، می‌تواند منجر به عقب ماندگی شدید جسمی و ذهنی شود.
آیا کم‌کاری تیروئید در کودکان و نوجوانان هم اتفاق می‌افتد؟
به طور کلی، کودکان و نوجوانانی که به کم‌کاری تیروئید مبتلا می‌شوند علائم و نشانه های مشابه بزرگسالان را دارند، اما ممکن است این موارد را نیز تجربه کنند:
- رشد ضعیف و در نتیجه کوتاهی قد
- تاخیر در رشد دندان‌های دائمی
- بلوغ تاخیری
- رشد ذهنی ضعیف
چه عواملی باعث ایجاد تیروئید کم کار می‌شوند؟
هنگامی که تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نمی‌کند، تعادل واکنش‌های شیمیایی در بدن می‌تواند به‌هم بخورد.
دلایل مختلفی می‌تواند وجود داشته باشد، از جمله بیماری خود ایمنی، درمان پرکاری تیروئید، پرتودرمانی، جراحی تیروئید و برخی داروها.
تیروئید چیست؟
تیروئید، یک غده پروانه ای شکل کوچک است که در قسمت جلوی گردن، درست زیر سیب آدام، قرار دارد. هورمون‌های تولید شده توسط غده تیروئید – تری یدوتیرونین (T3) و تیروکسین (T4) – تأثیر زیادی بر سلامت فرد دارند و بر تمام جنبه‌های متابولیسم فرد تأثیر می‌گذارند.
همچنین ، این هورمون‌ها بر کنترل عملکردهای حیاتی مانند دمای بدن و ضربان قلب تأثیر می‌گذارند.
کم‌کاری تیروئید زمانی رخ می‌دهد که غده تیروئید نتواند به اندازه کافی هورمون تولید کند. کم‌کاری تیروئید ممکن است به دلیل تعدادی از عوامل، از جمله موارد زیر باشد:
-
بیماری خود‌ایمن:
شایع‌ترین علت کم‌کاری تیروئید یک اختلال خود ایمنی است که به نام تیروئیدیت هاشیموتو شناخته می‌شود. اختلالات خودایمنی زمانی اتفاق می‌افتند که سیستم ایمنی بدن آنتی‌بادی‌هایی تولید می‌کند که به بافت‌های فرد حمله می‌کنند. گاهی اوقات این فرآیند غده تیروئید را درگیر می‌کند.
دانشمندان مطمئن نیستند که چرا این اتفاق می‌افتد، اما احتمالا ترکیبی از عوامل، مانند ژن‌های فرد و یک محرک محیطی است. با این حال، این آنتی بادی ها بر توانایی تیروئید برای تولید هورمون تأثیر می‌گذارند.
-
پاسخ بیش از حد به درمان پرکاری تیروئید:
افرادی که بیش از حد هورمون تیروئید تولید می‌کنند (پرکاری تیروئید) اغلب با ید رادیواکتیو یا داروهای ضد تیروئید درمان می شوند. هدف از این درمان ها بازگرداندن عملکرد تیروئید به حالت عادی است. اما گاهی اوقات، اصلاح پرکاری تیروئید می تواند منجر به کاهش بیش از حد تولید هورمون تیروئید شود، و در نتیجه کم کاری تیروئید دائمی ایجاد شود.
-
جراحی تیروئید :
برداشتن تمام یا بخش بزرگی از غده تیروئید می‌تواند تولید هورمون را کاهش داده یا متوقف کند. در این صورت، فرد باید تا آخر عمر هورمون تیروئید مصرف کند.
-
رادیوتراپی :
امواجی که برای درمان سرطان‌های سر و گردن استفاده می‌شود، می‌تواند بر روی غده تیروئید اثر گذاشته و ممکن است منجر به کم‌کاری تیروئید نیز شود.
-
داروها :
تعدادی از داروها می‌توانند به کم‌کاری تیروئید کمک کنند. یکی از این داروها لیتیوم است که برای درمان برخی اختلالات روانپزشکی استفاده می‌شود.
در موارد کمتر، کم‌کاری تیروئید ممکن است ناشی از یکی از موارد زیر باشد:
-
بیماری مادرزادی :
برخی از نوزادان با غده تیروئید معیوب یا بدون غده تیروئید متولد می‌شوند. در بیشتر موارد، غده تیروئید به دلایل نامعلومی به طور طبیعی رشد نکرده است، اما برخی از کودکان یک نوع ارثی از این اختلال را دارند. اغلب، نوزادان مبتلا به کم کاری مادرزادی تیروئید در بدو تولد طبیعی به نظر می‌رسند. این یکی از دلایلی است که اکثر کشور‌ها اکنون به غربالگری تیروئید نوزاد نیاز دارند.
- اختلال در هیپوفیز :
یک علت نادر کم‌کاری تیروئید، نقص در عملکرد غده هیپوفیز برای تولید هورمون TSH است-که معمولا به دلیل وجود توموری در غده هیپوفیز می‌باشد.
-
بارداری :
بعضی از خانم‌ها در حین یا پس از بارداری دچار تیروئید کم‌کار می‌شوند، که اغلب به دلیل این است که زنان باردار آنتی‌بادی هایی را در مقابل غده تیروئید خود تولید می‌کنند. اگر کم‌کاری تیروئید دز زنان باردار درمان نشود، سبب افزایش خطر سقط، زایمان زودرس و پره‌اکلامپسی (شرایطی که باعث بالا رفتن فشار خون در سه ماهه آخر از بارداری خانم‌ها می‌شود) می‌شود. همچنین، کم‌کاری تیروئید می‌تواند بر روی جنین در حال رشد اثر بگذارد.
-
کمبود ید :
مقدار کمی از ید معدنی- که در غذاهای دریایی، جلبک دریایی، گیاهانی که در خاک غنی از ید و نمک یددار رشد می کنند یافت می‌شود- برای تولید هورمون‌های تیروئیدی ضروری است. مقدار بسیار کم ید می‌تواند منجر به کم‌کاری تیروئید شود و ید بیش از حد نیز می‌تواند کم‌کاری تیروئید را در افرادی که اخیرا این بیماری را داشته‌اند، بدتر کند. در برخی از نقاط جهان، کمبود ید رایج است، اما افزودن ید به نمک خوراکی عملاً این مشکل را در ایالات متحده از بین برده است.
فاکتور‌های خطر ابتلا به کم‌کاری تیروئید چیست؟
اگرچه هر فردی می‌تواند مبتلا به کم‌کاری تیروئید شود، اما اگر فرد شرایط زیر را داشته باشد، خطر بیشتری او را تهدید می‌کند:
- خانم باشد
- بالای 60 سال باشد
- دارای سابقه خانوادگی بیمار تیروئیدی باشد
- دارای بیماری خود‌ایمن باشد، مانند دیابت نوع 1 یا بیماری سلیاک
- با ید رادیواکتیو یا داروهای ضد تیروئید درمان شده باشد
- تابش به گردن یا بالای قفسه سینه دریافت کرده باشد
- جراحی تیروئید (تیروئیدکتومی جزئی) داشته است
- در شش ماه گذشته باردار یا بچه دار شده باشد
مشکلاتی که در اثر کم‌کاری تیروئید به وجود می‌آیند، چیست؟
کم‌کاری تیروئید درمان نشده، می‌تواند سبب ایجاد مشکلاتی در سلامت فرد شود که شامل موارد زیر است:
- گواتر. : تحریک مداوم تیروئید برای ترشح هورمون‌های بیشتر ممکن است باعث بزرگ‌تر شدن این غده شود- شرایطی که به عنوان گواتر شناخته می‌شود. اگرچه معمولا این شرایط باعث ناراحتی در قسمت گلو می‌شود، اما گواتر می‌تواند بر روی ظاهر فرد نیز تاثیر گذاشته و در بلعیدن و تنفس نیز مداخله و مشکل ایجاد کند.
- مشکلات قلبی : کم‌کاری تیروئید ممکن است با افزایش خطر بیماری‌های قلبی و ایست قلبی مرتبط باشد، به این دلیل که سطوح بالای LDL می‌تواند در افراد با تیروئید کم‌کار رخ دهد.
- مسائل مربوط به سلامت روان : افسردگی ممکن است در شروع کم‌کاری تیروئید رخ داده و ممکن است در طول زمان شدیدتر نیز شود. کم کاری تیروئید می‌تواند باعث آهسته تر کردن عملکرد ذهن شود.
- نوروپاتی محیطی : کم‌کاری طولانی مدت و کنترل نشده می‌تواند باعث آسیب به اعصاب محیطی فرد شود. این‌ها اعصابی هستند که اطلاعات را از مغز و طناب عصبی به دیگر قسمت‌های بدن، برای مثال دست‌ها و پاها، حمل می‌کنند.
نوروپاتی محیطی ممکن است باعث درد، بی حسی و گزگز در نواحی آسیب دیده شود.
- Myxedema: این وضعیت نادر و تهدید کننده زندگی نتیجه کم کاری تیروئید طولانی مدت و تشخیص داده‌نشده است. علائم و نشانه‌های آن عبارتند از عدم تحمل شدید سرما و خواب آلودگی و به دنبال آن بی‌حالی و بیهوشی عمیق.
کمایMyxedema ممکن است در اثر داروهای آرام بخش، عفونت یا استرس های دیگر روی بدن فرد ایجاد شود.
- ناباروری : سطوح پایین هورمون تیروئیدی می‌تواند در تخمک‌گذاری اختلال ایجاد کند که باروری را مختل می‌کند. علاوه بر این، برخی از علل کم‌کاری تیروئید – مانند اختلال خود ایمنی نیز می‌تواند باروری را مختل کند.
- نقایص هنگام تولد : نوزادان متولد شده از زنان مبتلا به بیماری تیروئید درمان نشده ممکن است در مقایسه با نوزادانی که از مادران سالم به دنیا می‌آیند، در معرض خطر بیشتری برای نقایص مادرزادی باشند. این کودکان همچنین بیشتر در معرض مشکلات جدی فکری و رشدی هستند.
نوزادان با کم کاری تیروئید درمان نشده در معرض خطر تولد با مشکلات جدی فیزیکی و ذهنی می‌باشند. اما اگر این شرایط در ماه‌های اول زندگی تشخیص داده شوند، شانس رشد طبیعی زیاد می‌شود.
تشخیص تیروئید کم‌کار چگونه است؟
به طور کلی، اگر فرد احساس خستگی فزاینده، خشکی پوست، یبوست و افزایش وزن یا مشکلات قبلی تیروئید یا گواتر داشته باشد، ممکن است پزشک آزمایشاتی را برای کم‌کاری تیروئید تجویز کند.
آزمایش‌های خون برای تشخیص کم‌کاری تیروئید چیست؟
تشخیص کم‌کاری تیروئید بر اساس علائم فرد ، نتایج آزمایش‌های خون که سطح TSH را اندازه گیری می‌کند، و برخی اوقات سطح هورمون تیروکسین است.
سطح پایین تیروکسین و سطح بالای TSH نشان دهنده کم کاری تیروئید است. این به این دلیل است که هیپوفیز فرد TSH بیشتری تولید کرده تا غده تیروئید را تحریک کند تا هورمون تیروئید بیشتری تولید کند.
پزشکان می‌توانند اختلالات تیروئید را بسیار زودتر از قبل تشخیص دهند اغلب پیش از اینکه فرد علائم را تجربه کند. از آنجایی که آزمایش TSH بهترین آزمایش غربالگری است، پزشک احتمالاً ابتدا TSH را بررسی می‌کند و در صورت نیاز، آزمایش هورمون تیروئید را انجام می‌دهد.
آزمایش‌های TSH نقش مهمی در مدیریت کم‌کاری تیروئید ایفا می‌کنند. این آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کنند که دوز مناسب درمان را تجویز کند.
علاوه بر این، آزمایش‌های TSH برای کمک به تشخیص بیماری به نام کم‌کاری تیروئید تحت بالینی، که معمولاً هیچ علامت یا علامت ظاهری ایجاد نمی‌کند، استفاده می‌شود.
در این شرایط، سطوح خونی تری‌یدوتیرونین و تیروکسین طبیعی است، اما TSH بالاتر از سطح طبیعی است.
عوامل خاصی وجود دارد که می‌تواند بر آزمایش خون جهت مشکلات تیروئید تأثیر بگذارند.
یکی از داروهای رقیق کننده خون به نام هپارین است. دیگری بیوتین است، ویتامینی که به عنوان یک مکمل مستقل یا به عنوان بخشی از یک مولتی ویتامین مصرف می شود.
قبل از انجام آزمایش خون، فرد باید پزشک خود را در مورد هر گونه دارو یا مکملی که مصرف می‌کند مطلع کند.
درمان کم‌کاری تیروئید
درمان کم‌کاری تیروئید شامل مصرف روزانه هورمون مصنوعی تیروئید” لووتیروکسین” است. این داروی خوراکی سطح کافی هورمون را بازیابی کرده و علائم و نشانه های کم‌کاری تیروئید را معکوس می‌کند.
پس از شروع درمان فرد احساس بهتری دارد. درمان سبب کاهش سطح کلسترول و کاهش وزن اضافه می‌شود. درمان با لووتیروکسین معمولا طولانی مدت است، اما دوز آن ممکن است بسته به میزان TSH تغییر کند.
تعیین دوز مناسب لووتیروکسن ممکن است زمان ببرد!
برای تعیین دوز مناسب لووتیروکسین در ابتدا، پزشک معمولا سطح TSH فرد را پس از شش تا هشت هفته بررسی می‌کند. پس از آن، سطح خون به طور کلی شش ماه بعد بررسی می‌شود. مقادیر بیش از حد این هورمون می‌تواند عوارض جانبی ایجاد کند، مانند:
- افزایش اشتها
- بی‌خوابی
- تپش قلب
- لرزش
اگر فرد به بیماری عروق کرونر یا کم کاری شدید تیروئید مبتلا باشد، پزشک ممکن است درمان را با مقدار کمتری از دارو شروع کند و به تدریج دوز را افزایش دهد. جایگزینی پیشرونده هورمون به قلب اجازه می دهد تا با افزایش متابولیسم سازگار شود.
جذب مناسب لووتیروکسین :
داروهای خاص، مکمل‌ها و حتی برخی غذا‌ها ممکن است بر روی توانایی جذب لووتیروکسن تاثیر بگذارند. باید با پزشک معالج در خصوص مصرف محصولات دارای سویا یا دارای فیبر بالا و یا هر داروی مصرفی دیگر ، از جمله موارد زیر، صحبت کرد.
- مکمل های آهن یا مولتی‌ویتامین‌های حاوی آهن
- آلومینیوم هیدروکسید، که در برخی ضد‌اسید‌ها دیده می‌شود
- مکمل‌های کلسیم
لووتیروکسین بهتر است هر روز با معده خالی و در یک زمان مشخص مصرف شود.
در حالت ایده آل، شما این هورمون را در صبح مصرف می کنید و یک ساعت قبل از خوردن غذا یا مصرف سایر داروها صبر می‌کنید. اگر آن را قبل از خواب مصرف می کنید، چهار ساعت پس از آخرین وعده غذایی یا میان وعده خود صبر کنید.
منابع :