کم کاری تیروئید چیست؟
کم کاری تیروئید (تیروئید کم کار)، شرایطی است که در آن غده تیروئید فرد به اندازه کافی هورمون های حیاتی خاص را تولید نمیکند. کم کاری تیروئید ممکن است در مراحل اولیه علائم قابل توجهی ایجاد نکند. با گذشت زمان، کم کاری تیروئید درمان نشده، میتواند باعث تعدادی از مشکلات سلامتی مانند چاقی، درد مفاصل، ناباروری و بیماری قلبی شود. تست های دقیق عملکرد تیروئید برای تشخیص کم کاری تیروئید در دسترس هستند. درمان با هورمون تیروئید مصنوعی معمولاً زمانی ساده، ایمن و مؤثر است که فرد و پزشکش دوز مناسب را برای او پیدا کند.
علائم کم کاری تیروئید چیست؟
علائم و نشانه های کم کاری تیروئید بسته به شدت کمبود هورمون متفاوت است. مشکلات به کندی و اغلب در طی چند سال ایجاد میشوند. در ابتدا، ممکن است فرد به سختی متوجه علائم کم کاری تیروئید، مانند خستگی و افزایش وزن شود، یا ممکن است آنها را به افزایش سن نسبت دهد. اما همانطور که متابولیسم به کندی پیش میرود، ممکن است مشکلات آشکارتری ایجاد کند.
علائم و نشانه های کم کاری تیروئید ممکن است شامل موراد زیر باشد:
- خستگی
- افزایش حساسیت به سرما
- خشکی پوست
- افزایش وزن
- یبوست
- صورت پف کرده
- گرفتگی صدا
- ضعف ماهیچه ها
- افزایش سطح کلسترول خون
- درد‌های ماهیچه ای، نرمی و سفتی ماهیچه ها
- درد، نرمی و تورم در مفاصل
- دوره های قاعدگی سنگین تر یا نامنظم
- مو‌های نازک
- ضربان قلب آرام
- افسردگی
- اختلال در حافظه
- بزرگ شدن غده تیروئید (گواتر)
آیا کم کاری تیروئید در نوزادان هم اتفاق می افتد؟
اگرچه کم کاری تیروئید اغلب زنان میانسال و مسن را تحت تاثیر قرار میدهد. اما هر کسی، از جمله نوزادان، میتواند به این بیماری مبتلا شود. در ابتدا، نوزادانی که بدون غده تیروئید یا با غده ای که به درستی کار نمیکند متولد می شوند، ممکن است علائم و نشانه های کمی داشته باشند.
هنگامی که نوزادان دچار مشکلات کم کاری تیروئید هستند، این مشکلات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- زرد شدن پوست و سفیدی چشم (یرقان). در بیشتر موارد، این زمانی اتفاق می افتد که کبد نوزاد نمی تواند ماده ای به نام بیلی روبین را متابولیزه کند، که معمولاً وقتی بدن گلبول های قرمز قدیمی یا آسیب دیده را بازیافت میکند، تشکیل میشود.
- زبان بزرگ و بیرون زده
- سختی در نفس کشیدن
- گریه خشن
- فتق نافی
با پیشرفت بیماری، شیرخواران در تغذیه مشکل دارند و ممکن است رشد و تکامل طبیعی نداشته باشند. آنها همچنین ممکن است موارد زیر را نیز داشته باشند:
- یبوست
- تون عضلانی ضعیف
- خواب آلودگی بیش از حد
هنگامی که کم کاری تیروئید در نوزادان درمان نمی شود، حتی موارد خفیف، میتواند منجر به عقب ماندگی شدید جسمی و ذهنی شود.
آیا کم کاری تیروئید در کودکان و نوجوانان هم اتفاق می افتد؟
به طور کلی، کودکان و نوجوانانی که به کم کاری تیروئید مبتلا میشوند علائم و نشانه های مشابه بزرگسالان را دارند. اما ممکن است این موارد را نیز تجربه کنند:
- رشد ضعیف و در نتیجه کوتاهی قد
- تاخیر در رشد دندان‌های دائمی
- بلوغ تاخیری
- رشد ذهنی ضعیف
چه عواملی باعث ایجاد تیروئید کم کار میشوند؟
هنگامی که تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نمیکند، تعادل واکنش های شیمیایی در بدن میتواند به هم بخورد. دلایل مختلفی میتواند وجود داشته باشد، از جمله بیماری خود ایمنی، درمان پرکاری تیروئید، پرتودرمانی، جراحی تیروئید و برخی داروها.
تیروئید چیست؟
تیروئید، یک غده پروانه ای شکل کوچک است که در قسمت جلوی گردن، درست زیر سیب آدام، قرار دارد. هورمون های تولید شده توسط غده تیروئید – تری یدوتیرونین (T3) و تیروکسین (T4) – تأثیر زیادی بر سلامت فرد دارند و بر تمام جنبه های متابولیسم فرد تأثیر میگذارند. همچنین، این هورمون ها بر کنترل عملکردهای حیاتی مانند دمای بدن و ضربان قلب تأثیر میگذارند. کم کاری تیروئید زمانی رخ میدهد که غده تیروئید نتواند به اندازه کافی هورمون تولید کند. کم کاری تیروئید ممکن است به دلیل تعدادی از عوامل، از جمله موارد زیر باشد:
-
بیماری خود‌ایمن:
شایع ترین علت کم کاری تیروئید یک اختلال خود ایمنی است که به نام تیروئیدیت هاشیموتو شناخته میشود. اختلالات خودایمنی زمانی اتفاق می افتند که سیستم ایمنی بدن آنتی بادی هایی تولید میکند که به بافت های فرد حمله میکنند. گاهی اوقات این فرآیند غده تیروئید را درگیر میکند. دانشمندان مطمئن نیستند که چرا این اتفاق می افتد. اما احتمالا ترکیبی از عوامل، مانند ژن های فرد و یک محرک محیطی است. با این حال، این آنتی بادی ها بر توانایی تیروئید برای تولید هورمون تأثیر میگذارند.
-
پاسخ بیش از حد به درمان پرکاری تیروئید:
افرادی که بیش از حد هورمون تیروئید تولید میکنند (پرکاری تیروئید) اغلب با ید رادیواکتیو یا داروهای ضد تیروئید درمان می شوند. هدف از این درمان ها بازگرداندن عملکرد تیروئید به حالت عادی است. اما گاهی اوقات، اصلاح پرکاری تیروئید می تواند منجر به کاهش بیش از حد تولید هورمون تیروئید شود، و در نتیجه کم کاری تیروئید دائمی ایجاد شود.
-
جراحی تیروئید:
برداشتن تمام یا بخش بزرگی از غده تیروئید میتواند تولید هورمون را کاهش داده یا متوقف کند. در این صورت، فرد باید تا آخر عمر هورمون تیروئید مصرف کند.
-
رادیوتراپی:
امواجی که برای درمان سرطان های سر و گردن استفاده میشود، میتواند بر روی غده تیروئید اثر گذاشته و ممکن است منجر به کم کاری تیروئید نیز شود.
-
داروها:
تعدادی از داروها میتوانند به کم کاری تیروئید کمک کنند. یکی از این داروها لیتیوم است که برای درمان برخی اختلالات روانپزشکی استفاده میشود.
در موارد کمتر، کم کاری تیروئید ممکن است ناشی از یکی از موارد زیر باشد:
-
بیماری مادرزادی:
برخی از نوزادان با غده تیروئید معیوب یا بدون غده تیروئید متولد میشوند. در بیشتر موارد، غده تیروئید به دلایل نامعلومی به طور طبیعی رشد نکرده است. اما برخی از کودکان یک نوع ارثی از این اختلال را دارند. اغلب، نوزادان مبتلا به کم کاری مادرزادی تیروئید در بدو تولد طبیعی به نظر میرسند. این یکی از دلایلی است که اکثر کشور‌ها اکنون به غربالگری تیروئید نوزاد نیاز دارند.
-
اختلال در هیپوفیز:
یک علت نادر کم کاری تیروئید، نقص در عملکرد غده هیپوفیز برای تولید هورمون TSH است که معمولا به دلیل وجود توموری در غده هیپوفیز میباشد.
-
بارداری:
بعضی از خانم ها در حین یا پس از بارداری دچار تیروئید کم کار می شوند، که اغلب به دلیل این است که زنان باردار آنتی بادی هایی را در مقابل غده تیروئید خود تولید میکنند. اگر کم کاری تیروئید در زنان باردار درمان نشود، سبب افزایش خطر سقط، زایمان زودرس و پره‌اکلامپسی (شرایطی که باعث بالا رفتن فشار خون در سه ماهه آخر از بارداری خانم ها میشود) میگردد. همچنین، کم کاری تیروئید میتواند بر روی جنین در حال رشد اثر بگذارد.
-
کمبود ید:
مقدار کمی از ید معدنی- که در غذاهای دریایی، جلبک دریایی، گیاهانی که در خاک غنی از ید و نمک یددار رشد می کنند یافت میشود. برای تولید هورمون های تیروئیدی ضروری است. مقدار بسیار کم ید میتواند منجر به کم کاری تیروئید شود و ید بیش از حد نیز میتواند کم کاری تیروئید را در افرادی که اخیرا این بیماری را داشتند، بدتر کند. در برخی از نقاط جهان، کمبود ید رایج است. اما افزودن ید به نمک خوراکی عملاً این مشکل را در ایالات متحده از بین برده است.
فاکتور‌های خطر ابتلا به کم کاری تیروئید چیست؟
اگرچه هر فردی میتواند مبتلا به کم کاری تیروئید شود، اما اگر فرد شرایط زیر را داشته باشد، خطر بیشتری او را تهدید میکند:
- خانم باشد.
- بالای 60 سال باشد.
- دارای سابقه خانوادگی بیمار تیروئیدی باشد.
- دارای بیماری خود‌ایمن باشد، مانند دیابت نوع 1 یا بیماری سلیاک.
- با ید رادیواکتیو یا داروهای ضد تیروئید درمان شده باشد.
- تابش به گردن یا بالای قفسه سینه دریافت کرده باشد.
- جراحی تیروئید (تیروئیدکتومی جزئی) داشته است.
- در شش ماه گذشته باردار یا بچه دار شده باشد.
مشکلاتی که در اثر کم کاری تیروئید به وجود می آیند، چیست؟
کم کاری تیروئید درمان نشده، میتواند سبب ایجاد مشکلاتی در سلامت فرد شود که شامل موارد زیر است:
- گواتر: تحریک مداوم تیروئید برای ترشح هورمون های بیشتر ممکن است باعث بزرگتر شدن این غده شود- شرایطی که به عنوان گواتر شناخته میشود. اگرچه معمولا این شرایط باعث ناراحتی در قسمت گلو میشود، اما گواتر میتواند بر روی ظاهر فرد نیز تاثیر گذاشته و در بلعیدن و تنفس نیز مداخله و مشکل ایجاد کند.
- مشکلات قلبی: کم کاری تیروئید ممکن است با افزایش خطر بیماری های قلبی و ایست قلبی مرتبط باشد، به این دلیل که سطوح بالای LDL میتواند در افراد با تیروئید کم کار رخ دهد.
- مسائل مربوط به سلامت روان: افسردگی ممکن است در شروع کم کاری تیروئید رخ داده و ممکن است در طول زمان شدیدتر نیز شود. کم کاری تیروئید میتواند باعث آهسته تر کردن عملکرد ذهن شود.
- نوروپاتی محیطی: کم کاری طولانی مدت و کنترل نشده میتواند باعث آسیب به اعصاب محیطی فرد شود. اینها اعصابی هستند که اطلاعات را از مغز و طناب عصبی به دیگر قسمت های بدن، برای مثال دست ها و پاها، حمل میکنند.
نوروپاتی محیطی ممکن است باعث درد، بی حسی و گزگز در نواحی آسیب دیده شود.
- Myxedema: این وضعیت نادر و تهدید کننده زندگی نتیجه کم کاری تیروئید طولانی مدت و تشخیص داده نشده است. علائم و نشانه های آن عبارتند از عدم تحمل شدید سرما و خواب آلودگی و به دنبال آن بی حالی و بیهوشی عمیق.
کمای Myxedema ممکن است در اثر داروهای آرام بخش، عفونت یا استرس های دیگر روی بدن فرد ایجاد شود.
- ناباروری: سطوح پایین هورمون تیروئیدی میتواند در تخمک گذاری اختلال ایجاد کند که باروری را مختل میکند. علاوه بر این، برخی از علل کم کاری تیروئید – مانند اختلال خود ایمنی نیز میتواند باروری را مختل کند.
- نقایص هنگام تولد: نوزادان متولد شده از زنان مبتلا به بیماری تیروئید درمان نشده ممکن است در مقایسه با نوزادانی که از مادران سالم به دنیا می آیند، در معرض خطر بیشتری برای نقایص مادرزادی باشند. این کودکان همچنین بیشتر در معرض مشکلات جدی فکری و رشدی هستند.
نوزادان با کم کاری تیروئید درمان نشده در معرض خطر تولد با مشکلات جدی فیزیکی و ذهنی می باشند. اما اگر این شرایط در ماه های اول زندگی تشخیص داده شوند، شانس رشد طبیعی زیاد میشود.
تشخیص تیروئید کم کار چگونه است؟
به طور کلی، اگر فرد احساس خستگی فزاینده، خشکی پوست، یبوست و افزایش وزن یا مشکلات قبلی تیروئید یا گواتر داشته باشد، ممکن است پزشک آزمایشاتی را برای کم کاری تیروئید تجویز کند.
آزمایش های خون برای تشخیص کم کاری تیروئید چیست؟
تشخیص کم کاری تیروئید بر اساس علائم فرد، نتایج آزمایش های خون که سطح TSH را اندازه گیری میکند، و برخی اوقات سطح هورمون تیروکسین است. سطح پایین تیروکسین و سطح بالای TSH نشان دهنده کم کاری تیروئید است. این به این دلیل است که هیپوفیز فرد TSH بیشتری تولید کرده تا غده تیروئید را تحریک کند تا هورمون تیروئید بیشتری تولید کند. پزشکان می توانند اختلالات تیروئید را بسیار زودتر از قبل تشخیص دهند. اغلب پیش از اینکه فرد علائم را تجربه کند. از آنجایی که آزمایش TSH بهترین آزمایش غربالگری است، پزشک احتمالاً ابتدا TSH را بررسی میکند و در صورت نیاز، آزمایش هورمون تیروئید را انجام میدهد.
آزمایش های TSH نقش مهمی در مدیریت کم کاری تیروئید ایفا میکنند. این آزمایش ها به پزشک کمک میکنند که دوز مناسب درمان را تجویز کند. علاوه بر این، آزمایش های TSH برای کمک به تشخیص بیماری به نام کم کاری تیروئید تحت بالینی، که معمولاً هیچ علامت یا علامت ظاهری ایجاد نمیکند، استفاده میشود. در این شرایط، سطوح خونی تری یدوتیرونین و تیروکسین طبیعی است. اما TSH بالاتر از سطح طبیعی است. عوامل خاصی وجود دارد که میتواند بر آزمایش خون جهت مشکلات تیروئید تأثیر بگذارند.
یکی از داروهای رقیق کننده خون به نام هپارین است. دیگری بیوتین است. ویتامینی که به عنوان یک مکمل مستقل یا به عنوان بخشی از یک مولتی ویتامین مصرف می شود. قبل از انجام آزمایش خون، فرد باید پزشک خود را در مورد هر گونه دارو یا مکملی که مصرف میکند مطلع کند.
درمان کم کاری تیروئید
درمان کم کاری تیروئید شامل مصرف روزانه هورمون مصنوعی تیروئید” لووتیروکسین” است. این داروی خوراکی سطح کافی هورمون را بازیابی کرده و علائم و نشانه های کم کاری تیروئید را معکوس میکند. پس از شروع درمان فرد احساس بهتری دارد. درمان سبب کاهش سطح کلسترول و کاهش وزن اضافه میشود. درمان با لووتیروکسین معمولا طولانی مدت است. اما دوز آن ممکن است بسته به میزان TSH تغییر کند.
تعیین دوز مناسب لووتیروکسن ممکن است زمان ببرد!
برای تعیین دوز مناسب لووتیروکسین در ابتدا، پزشک معمولا سطح TSH فرد را پس از شش تا هشت هفته بررسی میکند. پس از آن، سطح خون به طور کلی شش ماه بعد بررسی میشود. مقادیر بیش از حد این هورمون میتواند عوارض جانبی ایجاد کند، مانند:
- افزایش اشتها
- بی خوابی
- تپش قلب
- لرزش
اگر فرد به بیماری عروق کرونر یا کم کاری شدید تیروئید مبتلا باشد، پزشک ممکن است درمان را با مقدار کمتری از دارو شروع کند و به تدریج دوز را افزایش دهد. جایگزینی پیشرونده هورمون به قلب اجازه می دهد تا با افزایش متابولیسم سازگار شود.
جذب مناسب لووتیروکسین:
داروهای خاص، مکمل ها و حتی برخی غذا‌ها ممکن است بر روی توانایی جذب لووتیروکسن تاثیر بگذارند. باید با پزشک معالج در خصوص مصرف محصولات دارای سویا یا دارای فیبر بالا و یا هر داروی مصرفی دیگر، از جمله موارد زیر، صحبت کرد.
- مکمل های آهن یا مولتی ویتامین های حاوی آهن
- آلومینیوم هیدروکسید، که در برخی ضد‌اسید‌ها دیده میشود
- مکمل‌های کلسیم
لووتیروکسین بهتر است هر روز با معده خالی و در یک زمان مشخص مصرف شود.
در حالت ایده آل، شما این هورمون را در صبح مصرف می کنید و یک ساعت قبل از مصرف غذا یا مصرف سایر داروها صبر میکنید. اگر آن را قبل از خواب مصرف می کنید، چهار ساعت پس از آخرین وعده غذایی یا میان وعده خود صبر کنید.
منابع: Mayoclinic