Celiac Disease

بیماری سلیاک که گاهی اوقات به آن سلیاک اسپرو یا آنتروپاتی حساس به گلوتن نیز گفته می شود، یک واکنش ایمنی به خوردن گلوتن است، پروتئینی که در گندم، جو و چاودار یافت می شود.

اگر به بیماری سلیاک مبتلا هستید، خوردن گلوتن باعث ایجاد پاسخ ایمنی در روده کوچک می شود. به مرور زمان، این واکنش به پوشش روده کوچک آسیب می رساند و از جذب برخی از مواد مغذی جلوگیری می کند (سوء جذب). آسیب روده اغب باعث اسهال، خستگی، کاهش وزن، نفخ و کم خونی می شود و می تواند منجر به عوارض جدی شود.

در کودکان، سوء جذب علاوه بر ایجاد علائمی که در بزرگسالان مشاهده می شود، می تواند بر رشد و تکامل تاثیر بگذارد. هیچ درمانی برای بیماری سلیاک وجود ندارد – اما برای اکثر افراد، پیروی از یک رژیم غذایی سخت بدون گلوتن می تواند به مدیریت علائم و تسریع روند بهبود روده کمک کند.

علائم بیماری سلیاک (Celiac Disease):

نشانه ها و علائم بیماری سلیاک می تواند بسیار متنوع باشد و در بزرگسالان با کودکان متفاوت است. علائم و نشانه های گوارشی برای بزرگسالان عبارتند از:

• اسهال
• خستگی
• کاهش وزن
• درد شکمی
• حالت تهوع و استفراغ
• یبوست

با این حال، بیش از نیمی از بزرگسالان مبتلا به بیماری سلیاک علائم و نشانه های غیر مرتبط به سیستم گوارش دارند، از جمله:

• کم خونی، معمولا کم خونی فقر آهن
• از دست دادن تراکم استخوان (استئوپورز) یا نرمی استخوان (استئومالاسی)
• بثورات پوستی خارش دار و تاول دار (درماتیت هرپتی فرم)
• زخم های دهان
• سردرد و خستگی
• آسیب سیستم عصبی، از جمله بی حسی و گزگز در پاها و دست ها، مشکلات احتمالی تعادل، و اختلال شناختی
• درد مفاصل
• کاهش عملکرد طحال (هیپو اسپلنیسم)

کودکان:

احتمال بروز علائم گوارشی در کودکان بیشتر از بزرگسالان است، از جمله:

• حالت تهوع و استفراغ
• اسهال مزمن
• شکم متورم
• یبوست
• گاز
• مدفوع رنگ پریده و بدبو

ناتوانی در جذب مواد مغذی ممکن است باعث بروز علائم زیر شود:

• عدم رشد نوزادان
• آسیب به مینای دندان
• کم خونی
• کاهش وزن
• تحریک پذیری
• قد کوتاه
• بلوغ تاخیری
• علائم عصبی، از جمله اختلال کمبود توجه / بیش فعالی (ADHD)، اختلال یادگیری، سردرد، عدم هماهنگی عضلات و تشنج

درماتیت هرپتی فرم:

عدم تحمل گلوتن می تواند باعث این بیماری پوستی خارش دار و تاول زا شود. بثورات معمولا در آرنج، زانو، تنه، پوست سر و باسن بروز می کند. این وضعیت اغلب با تغییراتی در پوشش روده کوچک مشابه بیماری سلیاک همراه است. اما نوع پوستی ممکن است علائم گوارشی ایجاد نکند.

پزشکان درماتیت هرپتی فرم را با یک رژیم غذایی بدون گلوتن یا دارو یا هر دو درمان می کنند. در واقع بثورات را کنترل می نمایند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر اسهال یا مشکلات گوارشی دارید که بیش از دو هفته طول کشیده است، برای تشخیص علت حتما به پزشک مراجعه کنید. اگر کودک رنگ پریده، تحریک پذیر است یا رشد کافی ندارد یا دارای مدفوع بزرگ و بد بو است، به پزشک متخصص کودکان مراجعه کنید.

قبل از اینکه رژیم بدون گلوتن را شروع کنید به پزشک مراجعه کنید. اگر قبل از انجام آزمایش برای بیماری سلیاک، مصرف گلوتن خود را قطع یا حتی کاهش دهید، می تواند نتایج آزمایش را تغییر دهد.

بیماری سلیاک معمولا در خانواده ها ایجاد می شود. اگر فردی در خانواده شما به این عارضه مبتلا است، از پزشک خود بپرسید که آیا باید سایر افراد مورد آزمایش قرار بگیرند یا نه.

علل بیماری سلیاک Celiac Disease:

ژن­ ها همراه با مواد غذایی حاوی گلوتن و برخی فاکتورهای دیگر می توانند در ایجاد بیماری سلیاک نقش داشته باشند، اما علت دقیق آن مشخص نیست. شیوه های تغذیه نوزاد، عفونت های دستگاه گوارش و باکتری های روده نیز ممکن است در این امر نقش داشته باشند. گاهی اوقات بیماری سلیاک پس از جراحی، بارداری، زایمان، عفونت ویروسی یا استرس عاطفی شدید فعال می شود.

هنگامی که سیستم ایمنی بدن نسبت به گلوتن موجود در غذا بیش از حد واکنش نشان می دهد، این واکنش به برجستگی های ریز مویی (پرزها) که روده کوچک را می پوشاند، آسیب می رساند. پرزها ویتامین ها، مواد معدنی و سایر مواد مغذی را از غذایی که می خورید جذب می کنند. اگر پرزهای شما آسیب دیده باشد، هر چقدر هم که غذا بخورید، نمی توانید مواد مغذی کافی دریافت کنید.

فاکتورهای خطر:

بیماری سلیاک در افرادی که ویژگی های زیر را دارند شایع تر است:

• یکی از اعضای خانواد مبتلا به بیماری سلیاک یا درماتیت هرپتی فرم
• دیابت نوع 1
• سندرم داون یا سندرم ترنر
• بیماری خودایمنی تیروئید
• کولیت میکروسکوپی (کولیت لنفوسیتی یا کلاژنی)
• بیماری آدیسون

عوارض:

بیماری سلیاک درمان نشده می تواند باعث عوارض زیر شود:

• سوء تغذیه: این زمانی رخ می دهد که روده کوچک نتواند به اندازه کافی مواد مغذی جذب کند. سوء تغذیه می تواند باعث کم خونی و کاهش وزن شود. در کودکان، سوء تغذیه می تواند باعث رشد آهسته و قد کوتاه شود.
• ضعف استخوان: سوء جذب کلسیم و ویتامین D می تواند باعث از دست دادن تراکم استخوان (استئوپنی یا استئوپورز) در بزرگسالان شود.
• ناباروری و سقط جنین: سوء جذب کلسیم و ویتامین D می تواند به مشکلات تولید مثل کمک کند.
• عدم تحمل لاکتوز: آسیب به روده کوچک ممکن است بعد از خوردن یا نوشیدن لبنیات حاوی لاکتوز باعث درد شکم و اسهال شود. هنگامی که روده بهبود یافت، ممکن است بتوانید دوباره لبنیات را تحمل کنید.
• سرطان: افراد مبتلا به بیماری سلیاک که رژیم غذایی بدون گلوتن را رعایت نمی کنند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به انواع مختلفی از سرطان، از جمله لنفوم روده و سرطان روده کوچک هستند.
• مشکلات سیستم عصبی: برخی از افراد مبتلا به این بیماری ممکن است دچار مشکلاتی مانند تشنج یا بیماری اعصاب دست و پا (نوروپاتی محیطی) شوند.

بیماری سلیاک غیر پاسخگو:

برخی از افراد مبتلا به بیماری سلیاک به رژیم غذایی بدون گلوتن پاسخ نمی دهند. بیماری سلیاک بدون پاسخ اغلب به دلیل آلودگی رژیم غذایی با گلوتن است. کار با یک متخصص تغذیه می تواند به شما کمک کند تا یاد بگیرید چگونه از مصرف گلوتن اجتناب کنید.

افراد مبتلا به سلیاک Celiac Disease غیر پاسخگو ممکن است:

• باکتری هایی در روده کوچک داشته باشند (رشد بیش از حد باکتری)
• کولیت های میکروسکوپی داشته باشند
• عملکرد پانکراسی ضعیف (نقص عملکرد پانکراس)
• سندرم روده تحریک پذیر
• مشکل در هضم قند موجود در محصولات لبنی (لاکتوز)، قند خوراکی (ساکاروز)، یا نوعی از قند که در میوه ها و عسل یافت می شود (فروکتوز)
• بیماری سلیاک مقاوم به درمان داشته باشند

بیماری سلیاک مقاوم به درمان:

در موارد بسیار نادری، آسیب روده ای (دستگاه گوارش) ناشی از بیماری سلیاک به رژیم غذایی سخت بدون گلوتن پاسخ نمی دهد این نوع به عنوان بیماری سلیاک مقاوم به درمان شناخته می شود. اگر بعد از مصرف شش ماه یا یک سال رژیم غذایی بدون گلوتن هنوز دارای علائم و نشانه ها هستید، شما ممکن است نیاز به انجام آزمایشات بیشتری برای یافتن علت علائم و نشانه ها داشته باشید.

تشخیص بیماری سلیاک Celiac Disease:

بسیاری از افراد مبتلا به سلیاک از بیماری خود اطلاعی ندارند. دو تست خون می تواند به تشخیص آن کمک کند:

• آزمایش سرولوژی: به دنبال آنتی بادی در خون شما است. سطوح بالا برخی از پروتئین های آنتی بادی نشان دهنده واکنش ایمنی به گلوتن است.
• آزمایش ژنتیکی: برای آنتی ژن های لکوسیت انسانی (HLA-DQ2 و HLA-DQ8) می تواند برای رد بیماری سلیاک استفاده شود.

مهم است که قبل از استفاده از یک رژیم غذایی بدون گلوتن برای بیماری سلیاک آزمایش شوید. حذف گلوتن از رژیم غذایی ممکن است نتایج آزمایش خون را طبیعی جلوه دهد.

اگر نتایج این آزمایشات نشان دهنده بیماری سلیاک باشد، پزشک احتمالا یکی از آزمایشات زیر را تجویز خواهد کرد:

• آندوسکوپی: این آزمایش از یک لوله بلند با یک دوربین کوچک استفاده می کند که در دهان شما قرار می گیرد و از گلوی شما عبور می کند (آندوسکوپی فوقانی). دوربین به پزشک امکان می دهد روده را مشاهده کند و نمونه بافت کوچکی (بیوپسی) را برای بررسی آسیب به پرزها بگیرد.
• آندوسکوپی کپسولی: این آزمایش از یک دوربین بی سیم کوچک برای عکس برداری از کل روده کوچک شما استفاده می کند. دوربین داخل یک کپسول به اندازه کپسول ویتامین قرار می گیرد. که شما آن را می بلعید. همانطور که کپسول در دستگاه گوارش حرکت می کند، دوربین هزاران عکس می گیرد که به یک ضبط کننده منتقل می شود.

اگر پزشک مشکوک به درماتیت هرپتی فرم باشد، ممکن است نمونه کوچکی از بافت پوست را برای بررسی زیر میکروسکوپ بگیرد (بیوپسی پوست).

درمان بیماری سلیاک (Celiac Disease):

رژیم غذایی سخت و بدون گلوتن مادام العمر تنها راه مدیریت بیماری سلیاک است. علاوه بر گندم، غذاهای حاوی گلوتن عبارتند از:

• جو
• بلغور
• دوروم
• فرینا
• آرد گراهام
• مالت
• چاودار
• آرد سمولینا
• تریتیکاله (چاودم)

یک متخصص تغذیه که با افراد مبتلا به بیماری سلیاک کار می کند می تواند به شما در برنامه ریزی یک رژیم غذایی سالم بدون گلوتن کمک کند. حتی مقادیر کمی از گلوتن در رژیم غذایی می تواند مضر باشد، حتی اگر علائم یا علائمی ایجاد نکند.

گلوتن می تواند در غذاها، داروها و محصولات غیرخوراکی پنهان شود، از جمله:

• نشاسته غذایی اصلاح شده، نگهدارنده ها و تثبیت کننده های غذایی
• داروهای تجویزی و بدون نسخه
• مکمل های ویتامین و مواد معدنی
• مکمل های گیاهی و تغذیه ای
• محصولات رژ لب
• خمیر دندان و دهانشویه
• ویفرها
• پاکت و چسب تمبر
• خمیر بازی

حذف گلوتن از رژیم غذایی به تدریج التهاب روده کوچک را کاهش می دهد و باعث می شود احساس بهتری داشته باشید و در نهایت بهبود پیدا می کنید. کودکان زودتر از بزرگسالان بهبود می یابند.

ویتامین و مکمل های معدنی:

اگر کم خونی و کمبود مواد معدنی شدید دارید، پزشک یا متخصص تغذیه ممکن است پیشنهاد دهد که مکمل مصرف کنید، از جمله:

• مس
• فولات
• آهن
• ویتامین B12
• ویتامین D
• ویتامین K
• روی

ویتامین ها و مکمل ها معمولا به صورت قرص مصرف می شوند. اگر دستگاه گوارش شما دارای مشکل جذب ویتامین هاست، پزشک ممکن است ویتامین های تزریقی را تجویز کند.

داروها برای کنترل التهاب روده:

اگر روده کوچک به شدت آسیب دیده است یا دچار بیماری سلیاک مقاوم به درمان هستید، پزشک ممکن است برای کنترل التهاب استروئیدها را تجویز کند. استروئیدها می توانند شدت علائم را کاهش دهند.

داروهای دیگر مانند آزاتیوپرین یا بودزوناید ممکن است مورد استفاده قرار گیرند.

درمان درماتیت هرپتی فرم:

اگر دارای راشهای پوستی هستید، پزشک ممکن است برای یک ماه مصرف داروی مانند داپسون همچنین رژیم غذای بدون گلوتن را توصیه کند. اگر داپسون مصرف می کنید برای بررسی عوارض جانبی آن باید به طور منظم آزمایش خون بدهید.

بیماری سلیاک Celiac Disease مقاوم به درمان:

اگر به بیماری سلیاک مقاوم به درمان مبتلا هستید، روده کوچک شما درمان نخواهد شد. بنابراین به احتمال زیاد باید در یک مرکز تخصصی مورد ارزیابی قرار بگیرید. بیماری سلیاک مقاوم به درمان می تواند کاملا جدی باشد و تا کنون هیچ درمانی برای آن وجود ندارد.

مطالب مشابه:

بیماری های گوارشی

شایع ترین بیماری های گوارشی

روش های تشخیص اختلالات گوارشی

بیماری کرون

شایع ترین علائم بیماری سلیاک