بازیابی تخمک IVF

روش IVF (بازیابی تخمک):

بازیابی تخمک یک روش جراحی است که برای خارج کردن تخمک (تخم‌ها) از تخمدان‌ های یک زن تحت فریز تخمک یا لقاح آزمایشگاهی (IVF) انجام می‌شود. جراحی کلمه بزرگ و ترسناکی است، اما این روش به روشی کم تهاجمی انجام می شود. به این معنی که معمولاً جای زخم، بخیه ندارد و زمان بهبودی کوتاهی دارد. روش IVF تقریباً 10 تا 12 روز پس از شروع داروهای تحریک کننده مبتنی بر هورمون که برای ایجاد تخمک های متعدد در تخمدان ها مصرف می شود، انجام می شود.

این روش معمولاً تنها 10-15 دقیقه از تجویز بیهوشی تا اتمام عمل بازیابی تخمک طول می کشد. بازیابی تخمک معمولاً به دلیل نوع بیهوشی مورد استفاده (MAC) و ماهیت کم تهاجمی، جراحی بسیار کم است (می توان آن را خونگیری از دیواره واژن در نظر گرفت). به دلیل ماهیت نسبتاً خفیف جراحی در مقایسه با سایر روش‌ های پزشکی، خطرات برای خود عمل بازیابی تخمک نسبتاً کم است. با این حال، برخی از خطرات شامل خونریزی، عفونت، و همچنین آسیب به روده و یا مثانه وجود دارد.

پس از روش بازیابی تخمک، تخمک ها به آزمایشگاه جنین شناسی منتقل می شوند. جایی که آنها یا منجمد، بارور شده و به مدت 3-7 روز در داخل آزمایشگاه رشد داده می شوند، یا در یک مورد نسبتاً نادر، برای لقاح و رشد در دستگاه INVOcell قرار میگیرند.

در صورت انجام IVF، انتقال جنین مرحله بعدی پس از بازیابی تخمک است.

فرآیند بازیابی تخمک و جدول زمانی:

فرآیند بازیابی تخمک اغلب با شروع داروهای تحریک کننده برای درمان IVF یا انجماد تخمک به حرکت در می آید. این داروها معمولاً در روزهای 2 تا 4 سیکل قاعدگی طبیعی زنان شروع می شوند و تقریباً ده روز مصرف می شوند. در مورد زنی که سیکل منظم یا هیچ سیکلی ندارد، معمولاً می‌توان این فرآیند را در هر زمانی پس از یک قرار اولیه برای اندازه‌گیری سطح هورمون، فولیکولی و آندومتر شروع کرد.

زمان بازیابی تخمک IVF:

زمان دقیق مصرف داروها و بنابراین روز بازیابی تخمک بر اساس رشد فولیکولی و تخمک است. رشد فولیکولی در هر جلسه مانیتورینگ اندازه گیری می شود که از سونوگرافی و آزمایش خون برای اندازه گیری تعدادی از عوامل کلیدی از جمله اندازه فولیکول، پوشش آندومتر و سطح هورمون استفاده می شود.

خود بازیابی تخمک همیشه 35 ساعت پس از تزریق اولین واکسن (لوپرون یا HCG) است که بلوغ نهایی تخمک ها را تحریک می کند و باعث شروع تخمک گذاری می شود. البته، با انجماد تخمک یا لقاح آزمایشگاهی، مهم است که تخمک ها قبل از تخمک گذاری واقعی خارج شوند.

در زمان تخمک گذاری، یک فولیکول پاره می شود و تخمک را از کیسه فولیکولی خارج می کند. پس از آن تخمک از طریق لوله فالوپ به سمت رحم حرکت می کند. زمان بازیابی تخمک ها برای جذب تخمک ها کمی قبل از شروع این حرکت و در نقطه ای که برای لقاح آماده هستند اما هنوز در فولیکول های خود هستند و به راحتی می توان آنها را پیدا کرد، می باشد.

همچنین درک این نکته مهم است که بسته به رشد فولیکولی که در بررسی های مانیتورینگ مشاهده می‌شود، می‌توان «روز محرک» را به بالا یا عقب انداخت. اگر به عقب برود، FSH و داروی آنتاگونیست (آنتاگون: با نام تجاری Cetrotide، Ganirelix) را تا زمانی که فولیکول ها به اندازه مناسب برای محرک برسند، به سادگی ادامه میابند. به همین دلیل، حفظ یک ذهنیت انعطاف پذیر در طول مرحله تحریک IVF مهم است.

روش بازیابی تخمک:

آماده سازی برای روش:

بیشتر «بایدها» و «نبایدها» که به بهبود تعداد و کیفیت تخمک‌ های بازیابی شده کمک می‌ کنند، باید بیش از 30 تا 90 روز قبل از بازیابی تخمک انجام شوند.

واقعاً کاری که سه ماه قبل انجام می شود بیشترین تأثیر را در موفقیت فرد دارد. بدن سالم یک بدن بارور است: طب سوزنی، رژیم غذایی باروری پرچرب و ویتامین ها مهم هستند. با این حال، بازیابی تخمک یک عمل جراحی است و مهم است که توصیه های پزشک به درستی دنبال شود.

برخی از توصیه های رایج برای انجام این عمل عبارتند از:

• استفاده از لباس راحت
• امکان حضور به مرکز انجام عمل، معمولا یک ساعت قبل از بازیابی تخمک
• معمولاً توصیه می شود که خانواده یا یک دوست نزدیک فرد را برای بازیابی تخمک همراهی کند.

برخی از نکات مهم شامل موارد زیر می باشد:

• فرد باید بعد از روز عمل چیزی نخورد یا ننوشد.
• در روز انجام عمل بازیابی تخمک از عطرها یا دیگر مشتقات غیر از دئودورانت استفاده نکند.

روش جراحی:

روش بازیابی تخمک با تجویز آرام بخش داخل وریدی سبک توسط متخصص بیهوشی آغاز می شود. در طول بازیابی تخمک، متخصصان بیهوشی از MAC (مراقبت از بیهوشی نظارت شده یا بی حسی) بر خلاف بیهوشی عمومی استفاده می کنند. در حالی که بیهوشی عمومی نیاز به انتوبه شدن با لوله داخل تراشه دارد تا بتوان در حین جراحی نفس کشید، MAC آرامبخشی عمیق بدون لوله و با زمان بهبودی بسیار سریع‌تری را ارائه می‌دهد.

بعد از اثر آرامبخش، جراح از سونوگرافی با یک پروب برای تعیین محل فولیکول های تخمدان استفاده می کند. سپس جراح سوزن متصل به کاتتر را از طریق دیواره واژن هدایت می کند و با استفاده از سوزن توخالی کوچک با قابلیت مکش مایع را از فولیکول های حاوی تخمک های پیشرفته تخلیه می کند.

مایع فولیکولی حاوی تخمک ها با استفاده از مکش سبک کشیده می شود و در لوله های آزمایشی که با نام و شناسه بیمار برچسب گذاری شدند جمع آوری می شود.

پس از جمع‌آوری، تخمک‌ ها بلافاصله به آزمایشگاه IVF منتقل می‌ شوند، جایی که یکی از جنین‌ شناسان تخمک‌ ها را شناسایی و جدا میکند و در محیطی قرار می‌دهد که برای چند ساعت قبل از انجماد یا لقاح به رشد خود ادامه دهد.

زمان واقعی مورد نیاز برای پیدا کردن و بازیابی تخمک ها تنها حدود 5-15 دقیقه است. در این روش هیچ برش یا بخیه ای وجود ندارد.

بازیابی تخمک:

عمل بازیابی تخمک نیاز بدون عارضه می باشد. اما می توان انتظار داشت که پس از بازیابی تخمک مقداری درد از جمله نفخ، درد خفیف در ناحیه واژن، گرفتگی خفیف شکم یا مقداری لکه بینی وجود داشته باشد و چند روز طول بکشد. مسکن‌ های بدون نسخه مانند: تیلنول یا ایبوپروفن به فرد در رفع این علائم کمک می‌کند. بیشتر زنان تا روز بعد احساس می کنند که به حالت عادی خود باز می گردند.

زنانی که از داروهای باروری تزریقی استفاده می کنند در معرض خطر ابتلا به سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS) هستند که باعث تورم و دردناک شدن تخمدان ها می شود.

OHSS خفیف می تواند شامل درد شکمی، حالت تهوع، استفراغ و اسهال شود. همچنین حساسیت در نزدیکی تخمدان ها باشد. در صورت مشکوک بودن به OHSS، توصیه می شود از یک رژیم غذایی حاوی پروتئین کتو با 150-200 گرم پروتئین همراه با طب سوزنی پیروی شود. علائم OHSS معمولا پس از چند روز تا یک هفته فروکش می کند. اما اگر علائم شدید باشد، ممکن است به مراقبت پزشکی نیاز باشد. OHSS معمولاً در عرض یک هفته پس از تزریق اتفاق می افتد.

به همین دلیل است که نظارت دقیق در طول چرخه IVF ضروری است. با بررسی منظم رشد فولیکول‌ ها، پزشک می‌تواند دوز دارو را تنظیم کند یا داروهای دیگری را تجویز کند که می‌توانند به جلوگیری از تحریک بیش از حد کمک کنند. اگر به نظر برسد که فرد در معرض خطر بالاتری قرار دارد یا در صورتی که در معرض خطر ابتلا به OHSS باشد، بعداً زمانی که بدن بهبود پیدا کرد ممکن است انتخاب فریز کردن جنین و انجام FET نیز به فرد توصیه شود.

تخمک ها بعد از بازیابی:

بلافاصله پس از بازیابی، تخمک ها توسط جنین شناسانی که در بازیابی تخمک فعالیت می کنند به آزمایشگاه جنین شناسی منتقل می شوند. سپس تیم جنین شناسی تخمک ها را در محیط تغذیه ای که مشابه محیط لوله های فالوپ هستند، شناسایی، شمارش و قرار می دهد. سپس تخمک‌ ها در انکوباتور با نام کامل و شماره پرونده پزشکی قرار میگیرند.

در این مرحله، می‌توان آنها را از طریق انجماد منجمد کرد. پس از سرد شدن، تخمک ‌ها برای نگهداری در مخازن کرایوتاز نیتروژن مایع نگهداری می‌شوند.

اگر جنین‌ را فریز می کنند یا برای انتقال جنین IVF برنامه‌ریزی می‌کنند، توجه به این نکته حائز اهمیت است که تخمک‌ ها تقریباً 4 ساعت پس از بازیابی بارور می‌شوند و دوباره در انکوباتور قرار می‌گیرند. پس از این، تخمک ها به مدت چند روز به طور منظم بررسی می شوند تا زمانی که جنین ها به مرحله شکاف یا بلاستوسیست برسند. در این مرحله آنها منجمد می شوند یا به رحم حامل منتقل می شوند.

مراحل بازیابی تخمک

روز صفر: بازیابی و لقاح تخمک

اولین روز: بررسی لقاح، حدود 14 تا 16 ساعت پس از ICSI، جنین شناس تمام تخمک ها را برای تایید لقاح بررسی می کند.

دومین روز: جنین ها تقسیم می شوند. اکثر آزمایشگاه ها در این روز به جنین نگاه نمی کنند.

روز سوم (معروف به مرحله برش): درجه بندی جنین و انتقال پتانسیل. جنین ها بر اساس تعداد سلول ها به درجه 1 تا 4 درجه بندی می شوند. تعداد سلول ها به تعداد سلول های موجود در جنین هنگام مشاهده زیر میکروسکوپ اشاره دارد. به طور معمول، یک جنین سه روزه سالم بین 6 تا 10 سلول دارد. چندین مطالعه تایید می‌کنند که جنینی با 6 تا 10 سلول بیشتر از جنینی با سلول‌ های کمتر به بلاستوسیست زنده تبدیل می‌شود. درجه جنین به ظاهر سلول های جنین اشاره دارد. در جنین درجه 1، همه سلول ها به یک اندازه هستند و هیچ تکه تکه شدنی در جنین وجود ندارد.

روز چهارم (برش تا تبدیل بلاستوسیست): امروزه اکثر آزمایشگاه ها به جنین نگاه نمی کنند. جنین ها در حال انتقال از مرحله شکاف به مرحله بلاستوسیست هستند.

روز پنجم (معروف به مرحله بلاستوسیست): درجه بندی بلاستوسیست و انتقال یا انجماد. اگر جنین ها تا روز پنجم انجام شوند، دوباره بررسی خواهند شد.

روزهای 6 و 7: اگر جنین تا روز پنجم به مرحله بلاستوسیست نرسد، معمولاً در روز 6 و 7 بررسی می شود. جنین هایی که به بلاستوسیست تبدیل شدند می توانند منتقل شوند یا منجمد شوند. جنین هایی که تا مرحله بلاستوسیست پیشرفت نکردند، قابل دوام نیستند و معمولاً در این مرحله دور انداخته می شوند.

مرحله بعد از بازیابی تخمک:

آنچه پس از بازیابی تخمک رخ می دهد به چند مورد بستگی دارد:

• آیا فریز تخمک انجام می دهند یا IVF؟
• آیا در حال برنامه ریزی برای انتقال تازه یا منجمد هستند؟

اگر انجماد تخمک را انجام دهند، این فرآیند تا زمانی که بعداً تصمیم به ذوب، لقاح و انتقال جنین‌ های حاصل از تخمک‌ های منجمد بگیرند، کامل می‌شود.

در صورتی که قصد انجام انتقال جنین را داشته باشند، تصمیم گیری برای انتقال جنین به مرحله کلیواژ یا بلاستوسیست معمولاً پس از مشاهده تعداد جنین های بارور شده انجام می شود. اگر 4 یا بیشتر تخمک بارور شده وجود داشته باشد (در حال حاضر جنین) معمولا توصیه می شود جنین ها را به بلاستوسیست ببرند. اگر کمتر باشد، معمولاً توصیه می شود برای یک روز انتقال یا فریز فراهم شوند. معمولاً روز بعد از بازیابی با فرد تماس میگیرند و به او اطلاع میدهند که چه تعداد بارور شدند.

اما اگر قصد بلاستوسیست جنین های خود را داشته باشند، تا روز 5 با او تماس نخواهند گرفت.

اگر فرد قصد یک انتقال جنین تازه داشته باشد، احتمالاً توصیه می شود یک روز پس از بازیابی تخمک شروع به مصرف استروژن و پروژسترون خواهد کرد تا به آماده سازی پوشش رحم برای لانه گزینی جنین کمک کند. اگر برای انتقال جنین منجمد برنامه ریزی می کنند، احتمالاً توصیه می شود تا شروع چرخه بعدی استراحت کنند. در آن استروژن و پروژسترون برای آماده سازی رحم برای لانه گزینی مصرف کنند.

میانگین تعداد تخمک های بازیابی شده بر اساس سن:

بازیابی تخمک از فردی به فرد دیگر و چرخه ای به چرخه دیگر برای همان فرد متفاوت است. اما متخصصان به طور کلی 10 تا 15 تخمک بالغ را به عنوان تعداد بهینه تخمک می دانند. محققان با بررسی هایی که انجام دادند دریافتند که ارتباط قوی بین تعداد تخمک های بازیابی شده در یک چرخه IVF و میزان تولد زنده وجود دارد.

کیفیت همیشه مهمتر از کمیت است و IVF برای موفقیت فقط به یک جنین طبیعی نیاز دارد. اما نتایج بیمار زمانی بهبود می یابد که تعداد معقولی تخمک معمولا بین 10-15 تخمک بالغ بازیابی شود.

زنان جوان زیر 35 سال نسبت به زنان مسن تر تمایل به تولید تخمک بیشتری دارند. زنانی که به تحریک تخمدان پاسخ بهتری می دهند نسبت به زنانی که پاسخ کم دارند، تخمک بیشتری تولید می کنند. زنانی که 20 یا بیشتر تخمک تولید می کنند، معمولاً زنان جوانی هستند که مشکل باروری ندارند.

خطرات و عوارض جانبی بازیابی تخمک:

هیچ دو زنی شبیه هم نیستند. بنابراین هر کدام ممکن است علائم متفاوتی پس از بازیابی را تجربه کنند.

عوارض جانبی عمده بازیابی تخمک عبارتند از: یبوست، نفخ و گرفتگی، حساسیت سینه، ترشح، عفونت و OHSS. خطرات مرتبط با بیهوشی معمولاً بسیار کم است.

• یبوست:

یکی از شایع ترین عوارض جانبی که خانم ها بعد از جراحی تخمک گذاری گزارش می کنند، یبوست است.

• نفخ و گرفتگی:

از آنجایی که تخمدان ها پس از انتقال جنین بزرگ می شوند، پس از بازگشت به خانه احساس گرفتگی خفیف تا متوسط غیر معمول نیست. هورمون ها نیز می توانند نفخ ایجاد کنند. افزایش مصرف پروتئین می تواند بسیار مفید باشد.

• حساسیت سینه:

تغییر سریع سطح هورمون می تواند سینه های دردناک یا حساسی را ایجاد کند، مشابه آنچه برخی از زنان در طول PMS تجربه می کنند. توصیه می شود پس از عمل، حتما از یک سوتین حمایتی استفاده کنند تا از وارد شدن فشار غیر ضروری به سینه جلوگیری شود. همچنین می توانند در صورت لزوم از داروهای ضد درد OTC استفاده کنند.

• ترشحات واژن:

ترشح به مقدار کم غیر معمول نیست. از آنجایی که دهانه رحم قبل از بازیابی تخمک سواب گرفته می شود، ممکن است مقداری ترشح باقی بماند که بعدا دفع شود. در حالی که اغلب واضح است، بیماران ممکن است ترشحات خونی را نیز تجربه کنند. مهم است که بعد از عمل جراحی فشاری در حین استفاده از توالت یا از طریق بلند کردن وسایل سنگین یا فعالیت زیاد به خود وارد نکنند.

• عفونت:

در طول هر عمل جراحی، عفونت همیشه یک خطر است. استفاده از سوزن آسپیراسیون برای جمع آوری تخمک ها به طور بالقوه می تواند باعث خونریزی، عفونت یا آسیب به روده، مثانه یا رگ خونی شود.

• سندرم تحریک بیش از حد تخمدان:

علائم می تواند از علائم خفیف شکم درد خفیف تا متوسط، نفخ شکم یا افزایش اندازه کمر، تهوع، استفراغ، اسهال و حساسیت در نزدیکی تخمدان ها تا علائم شدید مانند افزایش وزن سریع، درد شدید شکم، تهوع و استفراغ مداوم و شدید، لخته شدن خون، کاهش ادرار، تنگی نفس و شکم سفت یا بزرگ شده متفاوت باشد. در صورت بروز علائم شدید لازم است در اسرع وقت به پزشک مراجعه شود. چرا که ممکن است نیاز به درمان وجود داشته باشد. همانطور که قبلا ذکر شد، طب سوزنی و افزایش مصرف پروتئین می تواند تا حد زیادی علائم OHSS را کاهش دهد.

بهبود نتایج بازیابی تخمک:

رشد تخمک 90 روز طول می کشد و IVF تنها مرحله نهایی رشد تولید تخمک را هدف قرار می دهد که بعد از گذشت 10-14 روز انجام می شود. برای بهبود نتایج بازیابی تخمک، زنان باید مطمئن باشند که تمام تلاش خود را برای بهبود کیفیت تخمک‌ های خود برای 90 روز کامل قبل از بازیابی انجام می‌ دهند.

عامل اصلی تاثیرگذار بر موفقیت IVF کیفیت تخمک است و موضوعی است که فرد قدرت تغییر آن را دارد. به طور کلی به زنان توصیه می‌شود که رژیم غذایی با چربی بالا، پروتئین متوسط، کم کربوهیدرات (AKA ketogenic) مصرف کنند، مکمل‌ های با کیفیت مصرف کنند که می‌تواند کیفیت تخمک را بهبود بخشد. همچنین در صورت لزوم داروهای تجویزی برای کاهش التهاب، بهبود لانه‌گزینی و تنظیم سیستم ایمنی بدن توصیه می شود. از اثرات کوآنزیم Q10 نشان داد که پاسخ تخمدانی را در زنان جوان‌ تر با ذخیره تخمدان کم افزایش می‌ دهد. به طور مشابه، طب سوزنی می تواند مفید باشد.

به طور کلی روش بازیابی تخمک یکی از مهمترین مراحل در فرآیند IVF است. این روش، همراه با مراحل منتهی به IVF و بعد از آن بازیابی تخمک، را به موثرترین درمان باروری تبدیل می کند. زیرا راه خود را برای رفع تعدادی از مسائل کلیدی باروری انجام می دهد.

بازیابی تخمک یک روش نسبتاً ساده با خطرات کمی است. در طول بازیابی تخمک، یک پزشک (معمولاً یک متخصص غدد تولید مثل) از یک سوزن توخالی برای تخلیه فولیکول‌ های مایع خود استفاده می‌کند (بازیابی تخمک می‌تواند به راحتی شبیه خونگیری از دیواره واژن باشد) که حاوی تخمک‌ های زن است. پس از بازیابی تخمک، زن معمولاً برای انتقال جنین حاضر می شود.

مطالب مشابه:

لتروزول (Femara) برای باروری

کلومید برای باروری

طب سوزنی و ماساژ برای باروری

ویتامین D و باروری

نحوه افزایش تحرک اسپرم

منبع: cnyfertility