درمان بیماری سلیاک

بیماری سلیاک

بیماری سلیاک یا آنتروپاتی حساس به گلوتن، بیماری است که در آن سیستم ایمنی بدن هنگام خوردن گلوتن به بافت های خود حمله می کند و به روده (روده باریک) آسیب می رساند. با گذشت زمان، این واکنش به پوشش روده کوچک آسیب رسانده و مانع از جذب (سوء جذب) برخی از مواد مغذی در بدن می شود. این بیماری می تواند علائم مختلفی از جمله اسهال، درد شکم و نفخ ایجاد کند.

بیماری سلیاک ناشی از واکنش نامطلوب به گلوتن است که یک پروتئین رژیمی است که در 3 نوع غلات: گندم، جو و چاودار یافت می شود. گلوتن در هر غذایی که حاوی غلات باشد یافت می شود، از جمله: پاستا، کیک ها، غلات صبحانه، اکثر نان ها، انواع خاصی از سس ها، برخی از غذاهای آماده و علاوه بر این، بیشتر آبجوها با جو تهیه می شوند.

علائم بیماری سلیاک:

علائم و نشانه های بیماری سلیاک می تواند در کودکان و بزرگسالان متفاوت باشد. خوردن غذاهای حاوی گلوتن می تواند باعث ایجاد طیف وسیعی از علائم روده مانند: اسهال، درد شکم، تهوع و استفراغ، نفخ، سوء هاضمه و یبوست شود.

این بیماری همچنین می تواند علائم دیگری ایجاد کند، از جمله:

• سردرد و خستگی (که بیشتر در نتیجه عدم دریافت مواد مغذی کافی از غذا (سوء تغذیه) می باشد.)
• کاهش وزن ناخواسته
• بثورات پوستی خارش دار (dermatitis herpetiformis)
• مشکلات در باردار شدن (ناباروری)
• آسیب سیستم عصبی (نوروپاتی محیطی): برخی از افراد مبتلا به بیماری سلیاک ممکن است دچار مشکلاتی مانند تشنج یا بیماری اعصاب دست و پا (نوروپاتی محیطی) شوند.
• اختلالاتی که بر هماهنگی، تعادل و گفتار تأثیر می گذارد (ataxia).
• زخم‌ های دهان
• بی حسی و گزگز در پاها و دست ها
• درد مفاصل
• کاهش عملکرد طحال (hyposplenism)

کودکان مبتلا به بیماری سلیاک ممکن است به طور طبیعی رشد نکنند و بلوغشان به تاخیر بیفتد.

علت بیماری سلیاک:

بیماری سلیاک یک بیماری خود ایمنی است. به این صورت که سیستم ایمنی (دفاع بدن در برابر عفونت) به اشتباه به بافت سالم حمله می کند. در این بیماری، سیستم ایمنی مواد موجود در گلوتن را به عنوان تهدیدی برای بدن اشتباه می گیرد و به آنها حمله می کند.

همچنین این بیماری به سطح روده کوچک (روده ها) آسیب می رساند و توانایی بدن برای دریافت مواد مغذی از غذا را مختل می کند.

هنوز به درستی مشخص نشده که چه عاملی باعث می‌ شود سیستم ایمنی بدن به این روش عمل کند. اما به نظر میرسد که ترکیبی از ژنتیک و محیط نقش مهمی را در بروز این بیماری ایفا می کند.

شیوه‌ های تغذیه نوزاد، عفونت‌ های دستگاه گوارش و باکتری‌ های روده نیز ممکن است در بروز این بیماری نقش داشته باشند. گاهی اوقات بیماری سلیاک پس از جراحی، بارداری، زایمان، عفونت ویروسی یا استرس عاطفی شدید فعال می شود.

درمان بیماری سلیاک:

هیچ درمانی برای بیماری سلیاک وجود ندارد. اما پیروی از یک رژیم غذایی بدون گلوتن می تواند به کنترل علائم و جلوگیری از عوارض طولانی مدت این بیماری کمک کند. حتی اگر علائم خفیفی وجود دارد همچنان تغییر رژیم غذایی توصیه می شود. زیرا ادامه مصرف گلوتن می تواند منجر به عوارض جدی شود.

عوارض بیماری سلیاک:

عوارض بیماری سلیاک فقط افرادی را که به مصرف گلوتن ادامه می‌دهند یا کسانی که هنوز این بیماری را تشخیص ندادند تحت تأثیر قرار می‌ دهد، که می‌ تواند در موارد خفیف‌ تر یک مشکل رایج باشد.

بیش از نیمی از بزرگسالان مبتلا به بیماری سلیاک علائم و نشانه‌ های غیرمرتبط با سیستم گوارشی دارند و دچار عوارض طولانی مدت این بیماری می شوند که این عوارض عبارتند از:

• ضعیف شدن استخوان ها (پوکی استخوان): سوء جذب کلسیم و ویتامین D می تواند منجر به نرم شدن استخوان (استئومالاسی یا راشیتیسم) در کودکان و کاهش تراکم استخوان (استئوپنی یا پوکی استخوان) در بزرگسالان شود.
• سوء تغذیه: در صورتی اتفاق می افتد که روده کوچک شما نتواند مواد مغذی کافی را جذب کند. سوء تغذیه می تواند منجر به کم خونی و کاهش وزن شود. در کودکان، سوء تغذیه می تواند باعث کندی رشد و کوتاهی قد شود.
• کم خونی (فقر آهن)
• کمبود ویتامین B12 یا کم خونی ناشی از کمبود فولات (B9)
• ناباروری و سقط جنین: که در اثر سوء جذب کلسیم و ویتامین D می تواند اتفاق بیفتد.
• عدم تحمل لاکتوز: آسیب به روده کوچک ممکن است بعد از خوردن یا نوشیدن لبنیات حاوی لاکتوز باعث درد شکم و اسهال شود.

عوارضی که کمتر شایع و جدی‌ تر هستند شامل برخی از انواع سرطان‌ ها (افراد مبتلا به بیماری سلیاک که رژیم غذایی بدون گلوتن را رعایت نمی کنند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به انواع مختلفی از سرطان، از جمله لنفوم روده و سرطان روده کوچک هستند.) همچنین مشکلاتی که بر بارداری تأثیر می‌گذارند، مانند وزن کم نوزاد هنگام تولد، می باشند.

_ افرادی که بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند:

طبق موارد گزارش شده ابتلا به این بیماری در زنان بیشتر از مردان است و این بیماری می تواند در هر سنی ایجاد شود.

افراد مبتلا به برخی بیماری ها، از جمله دیابت نوع 1، بیماری خودایمنی تیروئید، سندرم داون و سندرم ترنر، کولیت میکروسکوپی (کولیت لنفوسیتی یا کلاژنی) و بیماری آدیسون (اختلال در غدد فوق کلیه) در معرض افزایش خطر ابتلا به بیماری سلیاک هستند.

بستگان درجه یک (والدین، برادران، خواهران و فرزندان) افراد مبتلا به بیماری سلیاک نیز بیشتر در معرض افزایش ابتلا به این بیماری هستند. به طور کلی افراد مبتلا به بیماری سلیاک، 2 برابر بیشتر در خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر و 4 برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان روده کوچک هستند.

تشخیص بیماری سلیاک:

با انجام آزمایش که معمولاً فقط برای افرادی توصیه می شود که علائم دارند یا در معرض ابتلا به بیماری سلیاک هستند، مانند کسانی که سابقه خانوادگی این بیماری را دارند.

درماتیت هرپتی فرمیس (dermatitis herpetiformis)

عدم تحمل گلوتن می تواند باعث این بیماری پوستی شود که سبب خارش و تاول پوست می شود. بثورات معمولاً در آرنج، زانو، تنه، پوست سر و باسن بروز می‌کند. این وضعیت اغلب با تغییراتی در پوشش روده کوچک مشابه بیماری سلیاک همراه است. اما وضعیت پوست ممکن است علائم گوارشی ایجاد نکند.

پزشکان این بیماری (dermatitis herpetiformis) را با یک رژیم غذایی بدون گلوتن یا دارو یا هر دو برای کنترل بثورات درمان می کنند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر اسهال یا ناراحتی گوارشی بیش از دو هفته طول بکشد باید به پزشک مراجعه شود.

 اگر کودک رنگ پریده، تحریک پذیر باشد و یا به صورت طبیعی رشد نکند، لازم است به پزشک کودکان مراجعه شود.

قبل از شروع رژیم غذایی بدون گلوتن حتما باید با پزشک مشورت کرد. اگر قبل از انجام آزمایش برای بیماری سلیاک، مصرف گلوتن قطع شده یا حتی کاهش یافته باشد، نتایج آزمایش می تواند تغییر کند.

بیماری سلیاک مقاوم به رژیم غذایی بدون گلوتن:

برخی از افراد مبتلا به بیماری سلیاک به رژیم غذایی بدون گلوتن پاسخ نمی دهند. این بیماری اغلب به دلیل آلودگی رژیم غذایی با گلوتن است. مشورت با یک متخصص تغذیه می تواند کمک کند تا چگونه از مصرف گلوتن اجتناب کرد.

مواردی که افراد مبتلا به بیماری سلیاک مقاوم به رژیم غذایی بدون گلوتن ممکن است داشته باشند عبارتند از:

_ باکتری در روده کوچک (رشد بیش از حد باکتری)

_ کولیت میکروسکوپی

_ عملکرد ضعیف لوزالمعده (نارسایی پانکراس)

_ سندرم روده تحریک‌ پذیر

_ مشکل در هضم قند موجود در محصولات لبنی (لاکتوز)، قند سفره (ساکارز) یا نوعی قند موجود در عسل و میوه ها (فروکتوز).

بیماری سلیاک مقاوم به درمان:

در موارد نادر، آسیب روده ای ناشی از بیماری سلیاک به رژیم غذایی سخت بدون گلوتن پاسخ نمی دهد. این بیماری به عنوان بیماری سلیاک مقاوم شناخته می شود. اگر پس از پیروی از یک رژیم غذایی بدون گلوتن به مدت شش ماه تا یک سال همچنان علائم و نشانه‌ های بیماری وجود داشته باشد، ممکن است برای یافتن علت علائم به آزمایشات بیشتری نیاز باشد.

مطاب مشابه:

افزایش شیوع بیماری های گوارشی

شایع ترین بیماری های گوارشی

بیماری های گوارشی

خونریزی دستگاه گوارشی

عفونت نوروویروس و بیماری کرون

منابع: celiac ، mayoclinic ، nhs