حقایق جالب دستگاه گوارش
گونه های جانوری سیستم های گوارشی متنوعی دارند که به چهار گروه تقسیم می شوند.
- تک معده ای
- پرندگان
- نشخوارکنندگان
- شبه نشخوارکنندگان.
دستگاه گوارش تک معده شامل یک معده تک محفظه ای است که در آن هضم اتفاق می افتد.
حیوانات دارای سیستم تک معده شامل: انسان، خوک، اسب، سگ، خرگوش و گربه هستند.
فقط پرندگان دارای سیستم گوارشی پرندگان هستند که در مقایسه با سایر سیستم های گوارشی بسیار منحصر به فرد است. نشخوارکنندگان دارای یک معده چهار حفره ای هستند که به شکمبه، رتیکولوم، اوماسوم (omasum) و شیردان تقسیم می شود. نمونه هایی از نشخوارکنندگان شامل گاو، گوسفند، بز، آهو و بز کوهی است.
نشخوارکنندگان کاذب شبیه به نشخوارکنندگان هستند تنها تفاوت آنها این است که معده سه حفره ای یا معده تک معده ای ساده دارند. نمونه هایی از نشخوارکنندگان کاذب عبارتند از: اسب، همستر، خوکچه هندی و خرگوش.
دستگاه گوارش از لحظه ورود غذا به دهان تا دفع آن وظیفه پردازش غذا را بر عهده دارد. این سیستم نقش مهمی در بدن دارد. این سیستم بدن را قادر می‌سازد تا غذا را پردازش کنند، مواد مغذی مورد نیاز را از آن بیرون بکشند و از شر مواد زائد خلاص شوند.
-
هضم غذا اندام های متعددی را درگیر می کند:
دستگاه گوارش از حفره دهان و اندام های مربوط به آن (لب ها، دندان ها، زبان و غدد بزاقی)، مری، معده (در همه گونه ها)، روده کوچک، کبد، روده بزرگ و راست روده و مقعد تشکیل شدند. در انسان، سیستم عصبی روده (ENS)، “مغز دوم” که از تعداد زیادی سلول عصبی تشکیل شده است، عملکرد دستگاه گوارش را تنظیم می کند. به عنوان مثال، هنگامی که افراد مضطرب می شوند، روده رابطه صمیمانه بین مغز و دستگاه گوارش را نشان می دهد. در حالی که هضم برای زندگی حیاتی است، محافظت در برابر خطرات نیز بسیار مهم است.
-
بیش از 100 میلیون نورون در ENS انسان وجود دارد:
ENS حدود 100 میلیون نورون دارد که یک هزارم مغز و تقریباً یک دهم کل نورون های نخاع است. پوشش داخلی دستگاه گوارش شامل سیستم عصبی روده است.
-
گونه ها در سیستم گوارشی خود بسیار متفاوت هستند:
برای برآوردن نیازهای غذایی آنها، چندین سیستم گوارشی در گونه های مختلف جانوری تکامل یافته است. سیستم گوارشی تک معده ای با معده تک حفره ای در انسان و بسیاری از حیوانات دیگر مشاهده می شود. سیستم گوارشی پرندگان به گونه ای توسعه یافته است که شامل سنگدان است که در آن غذا به قطعات کوچکتر تقسیم می شود. این امر عدم جویدن آنها را جبران می کند. عمدتاً نشخوارکنندگان گیاهخوار دارای معده چهار حفره ای هستند که علوفه را تجزیه می کند. در حالی که نشخوارکنندگان کاذب فاقد معده چهار قسمتی هستند، اما سیستم گوارشی مشابهی با نشخوارکنندگان دارند.
-
مهم ترین اندام دستگاه گوارش روده کوچک است:
روده کوچک که از سه قسمت اثنی عشر، ژژونوم و ایلئوم تشکیل شده است، مهمترین جزء دستگاه گوارش است و در هضم و جذب غذا عمل می کند. روده کوچک دو شیره گوارشی از دوازدهه دریافت می کند. صفرا و شیره لوزالمعده که هضم نشاسته، پروتئین ها، کربوهیدرات ها و غیره را تمام می کند. نقش مهم دیگر این است که مولکول های ساده مانند: گلوکز و اسیدهای آمینه را پس از تجزیه غذا جذب می کند.
-
غذا توسط آنزیم های موجود در دستگاه گوارش تجزیه می شود:
فرآیند منظم هضم درشت مغذی های اصلی غذا شامل فعالیت چندین آنزیم گوارشی در انسان و حیوان است. آنزیم های گوارشی از معده، بزاقی و غدد زبانی پروتئین ها را تجزیه می کنند، در حالی که آنزیم های غده پانکراس برون ریز کربوهیدرات ها، پروتئین ها، لیپیدها، RNA و DNA را تجزیه می کنند. غشاهای مجرا و سیتوپلاسم سلول هایی که روده کوچک را می‌پوشانند حاوی آنزیم های اضافی کمک کننده به فرآیند گوارش هستند. اسید هیدروکلریک (HCl) که توسط معده آزاد می شود و صفرا از کبد نیز به آنزیم ها کمک می کند تا به طور موثرتری کار کنند.
-
هضم غذا مستلزم همکاری بین دستگاه گوارش و چندین سیستم اندام دیگر است:
هضم غذا مستلزم کار گروهی بین سیستم گوارش و سیستم های مختلف اندام های دیگر مانند: سیستم عصبی، قلبی عروقی و عضلانی است. برای اینکه مواد مغذی در بدن توزیع شوند، سیستم گوارشی با سیستم گردش خون همکاری نزدیکی دارد که به سرعت هضم نیز کمک می کند. هنگامی که غذا میل می شود، اندام های گوارشی برای انجام وظایف گوارشی خود به خون اضافی نیاز دارند. هنگامی که غذا وارد سیستم گوارشی می شود، تکانه های عصبی به مغز منتقل می شود. در واکنش، مغز اطلاعاتی را به سیستم قلبی عروقی ارسال می کند که باعث افزایش ضربان قلب و گشاد شدن عروق خونی در اندام های گوارشی می شود. غذا با انقباضات موزون ماهیچه های صاف در دیواره های اندام در طول دستگاه گوارش حرکت می کند، از این رو سیستم عضلانی نیز برای هضم مورد نیاز است.
-
فیبر نقش مهمی در سلامت دستگاه گوارش دارد:
فیبر سوختی است که سلول های روده بزرگ برای سالم بودن از آن استفاده می کنند. فیبر رژیمی که در سبزیجات، میوه ها، حبوبات و غلات کامل وجود دارد، با صاف و منظم نگه داشتن اجابت مزاج به حرکات منظم روده کمک می کند. اگرچه فیبر نمی تواند توسط آنزیم های گوارشی حیوانات شکسته شود، اما آب اضافی موجود در مدفوع اسهالی را جذب می کند و به بهبود عملکرد گوارش کمک می کند. افرادی که از رژیم غذایی پرفیبر استفاده می کنند نسبت به افرادی که از رژیم غذایی کم فیبر پیروی می کنند به میزان قابل توجهی کمتر از یبوست و همچنین هموروئید و دیورتیکول کمتری در روده بزرگ دارند. با این حال، فیبر اضافی می تواند باعث مدفوع شل، نفخ و حتی اسهال شود.
-
معده می تواند منبسط شود تا حدود یک لیتر غذا را در خود نگه دارد:
اندازه و شکل معده بر اساس وضعیت بدن و مقدار غذای داخل معده می تواند تغییر کند. یک معده خالی تقریباً 12 اینچ طول و شش اینچ عرض در پهن ترین نقطه خود دارد. زمانی که معده در یک فرد بالغ خالی و آرام باشد، تقریباً 2.5 اونس غذا را در خود جای می دهد. وقتی بزرگ شود، می تواند حدود 1 لیتر غذا را در خود جای دهد. شکمبه بزرگترین محفظه معده در گاوهاست و از کیسه های زیادی تشکیل شده است که بسته به اندازه گاو می تواند تا 25 گالن مواد را در خود جای دهد.
-
غذا برای رسیدن به معده نیازی به جاذبه ندارد:
حرکات لوله گوارشی (Peristalsis) که هنگام مصرف غذا رخ می دهد، انقباض موج مانند و شل شدن ماهیچه های مری است که غذا را در امتداد کانال کوچک وارد معده می کند. این فرآیند به هیچ وجه وابسته به جاذبه نیست. به همین دلیل، فضانوردان نباید نگران غذا خوردن در هنگام شناور بودن در فضا باشند. این توضیح می دهد که چرا ممکن است ما در حالی که وارونه آویزان هستیم غذا بخوریم.
-
کبد، لوزالمعده و کیسه صفرا نقش مهمی در سیستم گوارش دارند:
کبد و لوزالمعده مایعاتی را ایجاد می کنند که کیم (chymus) زمانی که وارد روده کوچک می شود با آنها مواجه می شود. لوزالمعده آنزیم هایی را در روده کوچک ترشح می کند که پروتئین، کربوهیدرات و چربی ها را تجزیه می کند، در حالی که کبد صفرا را تولید می کند که در کیسه صفرا ذخیره می شود و متعاقباً برای تجزیه چربی ها به روده کوچک رها می شود. علاوه بر این، لوزالمعده ماده شیمیایی به نام بی کربنات ترشح می کند که اسید معده را که از آن خارج می شود خنثی می کند.
-
غذا در مدت 2 تا 3 ثانیه از مری به معده می رسد:
غذا فقط پس از اینکه وارد دهان شد و پس از عبور از مری، وارد معده نمی شود. در عوض، به آرامی توسط حرکات موجی عضلاتی که دیواره‌های آن را می‌پوشانند، وارد مری می‌شود که دو یا سه ثانیه طول می‌کشد.
-
فرآیند گوارش از دهان شروع می شود:
در اکثر حیوانات، دستگاه گوارش فوقانی با دهان شروع می شود که دارای ساختارهای مختلفی است که مراحل اولیه هضم را آغاز می کند. آنها شامل زبان، دندان ها و غدد بزاقی هستند. بزاق یک شیره گوارشی است که توسط غدد بزاقی تولید می‌شود و به غذا کمک می‌کند راحت‌تر از مری و معده عبور کند. علاوه بر این، بزاق حاوی آنزیمی است که شروع به تجزیه نشاسته های غذایی می کند. سیستم گوارشی پرندگان متفاوت است، زیرا پرندگان دندانی برای جویدن ندارند، در عوض هضم آنها از پروونتریکولوس که اولین قسمت معده دو حفره ای پرنده است شروع می شود.
-
هر قسمت از دستگاه گوارش مستعد ابتلا به انواع بیماری هاست:
هر بخش از دستگاه گوارش در برابر انواع بیماری ها آسیب پذیر است که بسیاری از آنها مادرزادی هستند. بیماری های دهان می تواند توسط باکتری های بیماری زا، ویروس ها، قارچ ها و به عنوان عارضه جانبی برخی داروها ایجاد شود. همچنین بیماری های زبان و بیماری های غدد بزاقی نمونه هایی از بیماری های دهان مانند؛ ژنژیویت (gingivitis)، ژنژیووستوماتیت (gingivostomatitis) و کاندیدیازیس. بیماری های مری مانند: تشکیل حلقه های شاتزکی وجود دارد که می تواند مری را باریک کرده و بلع را دشوار کند. آنها همچنین قادر به مسدود کردن کامل مری هستند.
بیماری های معده، مانند گاستروپارزی، گاستریت و زخم معده، اغلب بیماری های مزمن هستند. ولولوس که یک حلقه روده ای است که مزانتری را که به آن متصل است می پیچد و محصور می کند، همچنین می تواند روده کوچک را مسدود کند. در موارد شدید، این ممکن است منجر به ایسکمی مزانتریک شود. دیورتیکولیت یک بیماری مکرر روده است. دیورتیکول ها کیسه های کوچکی هستند که می توانند در داخل دیواره روده ایجاد شوند و در صورت ملتهب شدن می توانند باعث دیورتیکولیت شوند. اگر یک دیورتیکول التهابی پاره شود و عفونت ایجاد شود، این وضعیت ممکن است مشکلاتی ایجاد کند.
-
غذاهای اسیدی می توانند بر دستگاه گوارش تأثیر بگذارند:
مرکبات از جمله لیمو، لیموترش، پرتقال و گریپ فروت و همچنین سس گوجه فرنگی اسیدی هستند و می توانند مخاط معده را تحریک کرده و منجر به مشکلات گوارشی شوند. بسیاری از افراد نمی دانند که نوشابه های گازدار نیز حاوی اسید هستند. اگر معده تحریک شده است توصیه می شود از مصرف هر چیز اسیدی خودداری شود. حیواناتی که در معرض اسیدها قرار می گیرند اغلب علائم را در عرض 90 دقیقه تجربه می کنند که می تواند تا 12 ساعت باقی بماند. علائم ممکن است شامل: بی نظمی، میدریازیس، خواب آلودگی، تغییرات رفتاری (مانند افزایش نظافت و بازی) و حتی توهم باشد.
-
هضم در بدن انسان بر اساس رژیم غذایی متفاوت است:
تقریباً 6 تا 8 ساعت طول می کشد تا غذا بعد از خوردن در معده و روده کوچک حرکت کند. هضم یک وعده غذایی با محتوای چربی بالا تقریباً 6 ساعت طول می کشد. اما یک وعده غذایی با محتوای کربوهیدرات بالا فقط 2 ساعت طول می کشد تا هضم شود. هر چه پروتئین یا چربی در رژیم غذایی بیشتر باشد، هضم آن بیشتر طول می کشد. هضم کربوهیدرات های اساسی مانند: برنج ساده، ماکارونی یا قندهای ساده 30 تا 60 دقیقه طول می کشد. برای اطمینان از سبک زندگی و وزن سالم و جلوگیری از مشکلات گوارشی باید از مصرف یک رژیم غذایی متعادل اطمینان حاصل کرد.
-
هورمون های مختلف نقش حیاتی در هضم دارند:
هورمون ها بسیاری از آنزیم های گوارشی آزاد شده در معده و روده را در طول هضم و جذب تنظیم می کنند. برای مثال، در پاسخ به مصرف وعده‌های غذایی، هورمون گاسترین باعث تولید اسید معده می‌شود. هورمون سوماتوستاتین از تولید اسید معده جلوگیری می کند. فعالیت های فیزیولوژیکی اصلی هورمون سکرتین شامل تحریک مایع پانکراس و ترشح بی کربنات است.
-
سیستم گوارش برای تقویت سیستم ایمنی مهم است:
70 درصد سلول های ایمنی در روده قرار دارند. پوشش دستگاه گوارش، که حاوی سلول های ایمنی است، به فیلتر کردن مواد مغذی و جلوگیری از ورود سموم به جریان خون کمک می کند. مصرف ویتامین ها، مصرف یک رژیم غذایی متعادل، ورزش و مصرف آب فراوان همگی می توانند به تقویت سیستم ایمنی و گوارشی کمک کنند.
-
کبد بزرگترین عضو دستگاه گوارش است:
کبد یک غده کمکی گوارشی است که به متابولیسم بدن کمک می کند. این دومین عضو بزرگ بدن (پس از پوست) است. کبد اهداف مختلفی را انجام می دهد که برخی از آنها برای هضم غذا بسیار مهم هستند. کبد می تواند پروتئین ها را سنتز کند، انواع متابولیت ها را سم زدایی کند و مواد بیوشیمیایی مورد نیاز برای هضم را ایجاد کند. میزان ذخیره گلیکوژن را کنترل می کند و می تواند گلیکوژن را از گلوکز تولید کند (گلیکوژنز). اسیدهای آمینه خاصی می توانند در کبد به گلوکز تبدیل شوند. هضم کربوهیدرات ها بخش عمده ای از فرآیندهای گوارشی آن است. علاوه بر این، سنتز و تجزیه پروتئین ها را تحت کنترل نگه می دارد.
-
یکی از اجزای ضروری سیستم گوارشی بدن دیافراگم است:
دستگاه گوارش بدن به شدت به دیافراگم متکی است. حفره سینه که اکثر اندام های گوارشی را در خود جای داده است، توسط دیافراگم عضلانی از حفره شکمی تقسیم می شود. دیافراگم و اثنی عشر صعودی توسط عضله تعلیق به هم می پیوندند. اتصال این عضله به خمش اثنی عشر زاویه وسیع تری را برای جریان آسان تر مواد هضم ایجاد می کند که تصور می شود به سیستم گوارش کمک می کند. علاوه بر این، دیافراگم به کبد متصل می شود و در محل در معرض آن قرار می گیرد. یک سوراخ در دیافراگم در سطح T10 به مری اجازه می دهد تا وارد شکم شود.
دستگاه گوارش از بسیاری از اندام ها و سیستم های اندامی تشکیل شده است که برای اطمینان از دریافت، هضم، تجزیه، جذب و جذب طبیعی غذا و همچنین دفع مواد زائد از بدن با یکدیگر همکاری می کنند. علاوه بر این، حفظ یک سبک زندگی سالم با تغذیه خوب، مصرف یک رژیم غذایی خوب و مصرف آب کافی در هر روز به منظور حفظ سیستم گوارشی در حالت عادی بسیار مهم است.
مطالب مشابه:
