بیماری کیسه صفرا
بیماری های کیسه صفرا اغلب توسط سنگ های صفرای ایجاد می شوند که می توانند جریان صفرا از طریق مجاری صفراوی را مسدود کنند و باعث التهاب و درد شوند. اکثر بیماری های کیسه صفرا با جراحی و برداشتن کیسه صفرا درمان می شوند.
بیماری کیسه صفرا چیست؟
بیماری کیسه صفرا به هر شرایطی اطلاق می شود که بر سلامت کیسه صفرا تاثیر بگذارد. کیسه صفرا عضو کوچکی در دستگاه گوارش است. مقداری از صفرای تولید شده توسط کبد را ذخیره می کند و آن را به روده کوچک می فرستد تا به تجزیه غذا در آنجا کمک کند. این کار را از طریق یک سری لوله به نام مجاری صفراوی انجام می دهد.
بیماری کیسه صفرا می تواند در خود کیسه صفرا یا در مجاری صفراوی متصل به آن شروع شود. هر گونه عفونت یا انسداد در این مجاری می تواند بر کیسه صفرا اثر بگذارد. از آنجایی که مجاری صفراوی کیسه صفرا را با سایر اندام های دستگاه گوارش شما متصل می کند، بیماری کیسه صفرا می تواند اندام های دیگر را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
چه شرایطی بر کیسه صفرا تاثیر می گذارد؟
بیماری های کیسه صفرا عبارتند از:
-
سنگ کیسه صفرا (کوله لیتیازیس):
سنگ های صفراوی شایع ترین علت مشکلات کیسه صفرا هستند، اما همیشه باعث ایجاد مشکل نمی شوند. سنگ های صفراوی زمانی ایجاد می شوند که محصولات صفراوی اضافی در کیسه صفرا – معمولا کلسترول – به صورت توده هایی انباشته می شوند که می توانند به رشد و تجمع ادامه دهند. شما می توانید سنگ های صفراوی بدون علائم داشته باشید و هرگز از وجود آنها مطلع نشوید. اما اگر جریان صفرا را در کیسه صفرا یا مجاری صفراوی مسدود کنند، می توانند مشکلاتی ایجاد کنند.
-
کوله سیستیت (التهاب):
کوله سیستیت شایع ترین علامت بیماری کیسه صفرا است و خود می تواند مشکلاتی ایجاد کند. کوله سیستیت (التهاب) می تواند نشانه عفونت یا انسداد کیسه صفرا، انسداد عملکردی یا به ندرت سرطان باشد. این اغلب به دلیل سنگ های صفراوی ایجاد می شود که جریان صفرا را مسدود می کند. التهاب مزمن می تواند باعث ایجاد اسکار در بافت کیسه صفرا و در نهایت قانقاریا و حتی سوراخ شدن (پارگی) شود.
-
دیسکینزی صفراوی:
دیسکینزی صفراوی که اختلال عملکرد کیسه صفرا نیز نامیده می شود، یک مشکل حرکتی است. این بدان معناست که این مشکل در توانایی کیسه صفرا شما برای انتقال صفرا به داخل مجاری صفراوی است. این مشکل حرکتی-عملکردی اثراتی مشابه سنگ کیسه صفرا یا سایر انسدادها در کیسه صفرا یا مجاری صفراوی دارد. این باعث می شود که صفرا در کیسه صفرا ذخیره و منجر به التهاب مزمن شود. اما در این مورد، این مشکل مکانیکی است که عضلات یا اعصاب را درگیر می کند.
-
قانقاریا:
قانقاریا کیسه صفرا یکی از عوارض جدی تر کوله سیستیت مزمن است. تورم و اتساع مداوم کیسه صفرا در اثر التهاب مزمن می تواند در نهایت منجر به مرگ بافت شود. بافت های مرده در معرض خطر ترکیدن یا پاره شدن هستند. سوراخ شدن دیواره کیسه صفرا می تواند بقیه حفره شکمی را در معرض خطر عفونت (پریتونیت) قرار دهد. این یکی از دلایلی است که چرا باید کوله سیستیت را جدی گرفت.
-
سرطان کیسه صفرا:
سرطان کیسه صفرا یا مجاری صفراوی نادر اما جدی است. از آنجایی که علائم سرطان کیسه صفرا اغلب تا مراحل پیشرفته بیماری ظاهر نمی شود، پزشک هر گونه خطر بالقوه سرطان کیسه صفرا را درمان می کند. بیشتر پولیپ های کیسه صفرا (تومورها) بی ضرر هستند. اما اگر پولیپ بزرگتر از حد متوسط باشد، ممکن است پزشک برای اطمینان توصیه به جراحی و برداشتن آن کند.
-
کلانژیوپاتی:
به هر بیماری کیسه صفراوی کلانژیوپاتی گفته می شود. کلانژیوپاتی معمولا با التهاب مجاری صفرا (کلانژیوسیت) شروع می شود، که می تواند حاصل عفونتی موقت، انسداد یا اختلال خودایمن پیشرونده مانند کلانژیت صفراوی اولیه باشد. کلانژیت مزمن می تواند منجر به زخم و باریک شدن مجاری صفراوی (تنگی صفراوی) شود. این می تواند باعث شود که صفرا به کیسه صفرا و کبد شما برگردد.
میزان شیوع بیماری کیسه صفرا؟
سنگ های کیسه صفرا 15 درصد از جمعیت را تحت تاثیر قرار می دهد، اما تنها 20 درصد از کسانی که سنگ کیسه صفرا دارند، عوارض یا علائمی خواهند داشت. بیماری کیسه صفرا که با سنگ کیسه صفرا همراه نیست شیوع بسیار کمتری دارد.
بیماری کیسه صفرا چه کسانی را تحت تاثیر قرار می دهد؟
در صورت داشتن سنگ کیسه صفرا، احتمال ابتلا به بیماری کیسه صفرا وجود دارد. فاکتورهای خطر عبارتند از:
-
رژیم غذایی با کلسترول بالا:
سنگ های کیسه صفرای کلسترولی، که از کلسترول مازاد در کیسه صفرا ساخته می شوند، شایع ترین نوع سنگ های کیسه صفراوی هستند.
-
اضافه وزن و چاقی:
اضافه وزن باعث می شود بدن کلسترول بیشتری تولید کند – به ویژه اگر شاخص توده بدنی (BMI) بیش از 30 باشد.
-
سن بیشتر از 60 سال:
سنگ های کیسه صفرا در افراد بالاتر از 60 سال شایع تر هستند، احتمالا به این دلیل که زمان بیشتری برای تجمع محصولات صفراوی مازاد داشته اند.
-
جنسیت زن:
زنان بیش از دو برابر مردان در معرض ابتلا به سنگ کیسه صفرا هستند. استروژن اضافی به خصوص در دوران بارداری کلسترول را افزایش می دهد و تخلیه کیسه صفرا را کند می کند.
-
سابقه خانوادگی بیماری کیسه صفرا:
حدود 25% از بیماری های کیسه صفرا ممکن است ارثی باشد. دانشمندان بیش از 12 ژن که ممکن است در این زمینه دخیل باشند را شناسایی کرده اند.
-
اقوام بومی امریکا یا مکزیکی- امریکایی:
این اقوام و نژادها 30 تا 70 درصد احتمال ابتلا به سنگ کیسه صفرا را دارند که احتمالا ناشی از عوامل غذایی و ژنتیکی است.
-
دیابت:
افراد مبتلا به دیابت دو تا سه برابر بیشتر در معرض ابتلا به سنگ کیسه صفرا هستند که احتمالا به دلیل سطوح بالاتر اسیدهای چرب است.
-
بیماری کرون:
افراد مبتلا به بیماری کرون به دلیل کاهش توانایی آنها در جذب نمک های صفراوی که به تجزیه کلسترول در کیسه صفرا کمک می کند، دو برابر بیشتر در معرض ابتلا به سنگ های صفراوی هستند.
-
سیروز کبدی:
این بیماری کبدی در مراحل آخر می تواند جریان صفرا را از کبد به کیسه صفرا کند نماید و باعث تجمع آن شود.
-
بیماری داسی شکل:
این بیماری باعث تجمع بیلی روبین در کیسه صفرا می شود که منجر به ایجاد سنگ های صفراوی رنگدانه ای می شود که شیوع کمتری دارند.
-
تغذیه کامل تزریقی:
افرادی که به دلایل پزشکی باید به صورت داخل وریدی تغذیه شوند، به دلیل عدم فعالیت سیستم گوارش، در معرض خطر تجمع صفرا در کیسه صفرا هستند.
-
داروهای کاهش دهنده کلسترول:
این داروها کلسترول خون را کاهش می دهند اما باعث تجمع آن در کیسه صفرا می شوند.
بیماری کیسه صفرا چطور بر بدن اثر می گذارد؟
زمانی که کیسه صفرا نتواند کار خود را انجام دهد، صفرا نمی تواند برای کمک به هضم به روده کوچک جریان یابد و در عوض در خون جمع می شود. از آنجایی که صفرا در روده کوچک برای تجزیه چربی ها مهم است، ممکن است مشکلات گوارشی، به ویژه هضم غذاهای چرب ایجاد شود. از آنجایی که صفرا حامل سمومی است که کبد آنها را از بدن تصفیه کرده است، صفرای تجمع یافته در خون باعث بیماری می شود. کیسه صفرای بیمار می تواند به شدت دردناک باشد.
اکثر بیماری های کیسه صفرا را می توان با جراحی، یا با برداشتن سنگ کیسه صفرا یا برداشتن کل کیسه صفرا، درمان کرد. جراحان مجاری صفراوی را هدایت می کنند تا مستقیما از کبد به روده کوچک وارد شود. به این ترتیب فرایندهای گوارشی می توانند به طور طبیعی ادامه پیدا کنند و شما می توانید بدون کیسه صفرا به خوبی زندگی کنید. اما اگر بیماری کیسه صفرا به موقع درمان نشود، عوارض بیماری کیسه صفرا در سایر قسمت های بدن می تواند طولانی تر باشد.
عوارض بیماری کیسه صفرا چیست؟
بیماری کیسه صفرا می تواند مجاری صفراوی، کبد یا پانکراس را تحت تاثیر قرار دهد.
کلانژیت:
بیماری کیسه صفرا می تواند باعث التهاب، عفونت / و یا انسداد مجاری صفراوی شود، به خصوص اگر سنگ کیسه صفرا از کیسه صفرا به مجاری صفراوی منتقل شود. وقوع یکی از این وقایع می تواند سایر موارد را به دنبال داشته باشد یعنی برای مثال سنگ کیسه صفرا می تواند باعث التهاب و یا انسداد شود یا انسداد و التهاب می توانند منجر به ایجاد سنگ کیسه صفرا شوند. با گذشت زمان، این می تواند باعث اسکار و باریک شدن مجاری صفراوی شود که باعث مشکلات طولانی مدت در جریان صفرا می شود.
سیروز:
هنگامی که صفرا در نتیجه مشکلات کیسه صفرا یا مشکلات مجرای صفراوی یا هر دو به کبد شما برمیگردد، باعث التهاب و در نهایت زخم شدن کبد (سیروز) می شود. این به عملکرد کبد شما آسیب طولانی مدت وارد می کند. سیروز باعث بروز عوارض در سایر اندام های بدن می شود.
پانکراتیت:
سنگ کیسه صفرا که از کیسه صفرا به مجاری صفراوی و مجرای پانکراس حرکت می کند می تواند باعث انسداد شود که به مجرای پانکراس و پانکراس باز می گردد. این یک علت شایع پانکراتیت، التهاب پانکراس است. پانکراتیت شدید یا طولانی مدت می تواند آسیب طولانی مدت به پانکراس وارد کند.
علائم و نشانه های بیماری کیسه صفرا چیست؟
علائم و نشانه های بیماری کیسه صفرا به دو دسته مختلف تقسیم می شود:
کولیک صفراوی:
کولیک صفراوی نوعی از درد احشایی است که با بیماری کیسه صفرا همراه است. این معمولا اولین علامت چیزی است که در کیسه صفرا اتفاق می افتد. نام کولیک صفراوی به این معنی است که مجاری صفراوی درگیر هستند، و معمولا اگر مستقیم درگیر نباشند به طور غیر مستقیم و از طریق واسطه درگیر می شوند. انسداد در کیسه صفراوی یا مجاری صفراوی باعث ایجاد فشار در هر دو می شود. معمولا سنگ کیسه صفرا باعث انسداد می شود. اما تورم ناشی از عفونت، تنگی صفرا یا مشکل در عملکرد تخلیه کیسه صفرا نیز ممکن است باعث ایجاد فشار شود. درد متناسب با فشار است.
ممکن است به صورت یک درد مبهم شروع شود که اغلب همراه با انقباضات کیسه صفرا بعد از غذا می باشد. شما این درد را در سمت راست بالای شکم خود در زیر قفسه سینه سمت راست جایی که کیسه صفرا قرار دارد احساس خواهید کرد. همچنین ممکن است آن را در وسط شکم خود احساس کنید، یا ممکن است به تیغه شانه راست گسترش یابد. تجربه تهوع و استفراغ همراه با درد صفراوی معمولی است. یک دوره ی درد معمولا چند ساعت طول می کشد و به طور متناوب رخ می دهد نه هر روز. این نشان دهنده یک انسداد جزئی یا گاه به گاه است که ممکن است زمانی رخ دهد که کیسه صفرا منقبض می شود و زمانی که شل می شود این درد کاهش می یابد.
کوله سیستیت حاد:
انسداد مداوم، عفونت یا تومور در کیسه صفرا می تواند باعث التهاب حاد شود که شبیه به حالت شدیدتر کولیک صفراوی است. تهوع و استفراغ ممکن است با تب و لرز همراه باشد. درد پایدارتر است و ممکن است آنقدر شدید باشد که شما را به اورژانس برساند. ممکن است در طول انقباضات کیسه صفرا مانند وضعیت بعد از غذا، ضربان قلب تند یا افت ناگهانی فشار خون داشته باشید. با شروع تجمع صفراوی مسدود شده در خون ممکن است علائم قابل مشاهده ای مانند یرقان، ادرار تیره رنگ و مدفوع کم رنگ داشته باشید.
کوله سیستیت مزمن:
علائم کوله سیستیت مزمن اغلب خفیف تر از نوع حاد است و ممکن است برای مدتی مورد توجه قرار نگیرد. ممکن است تنها به مشکلات گوارشی مانند اسهال، نفخ و اتساع شکم، گاز مزمن یا تهوع بعد از غذا خوردن توجه کنید. این علائم دلایل احتمالی زیادی دارند که لزوما به کیسه صفرا اشاره نمی کنند. در مورد سرطان کیسه صفرا، ممکن است التهاب مزمن همراه با زردی خفیف، اما بدون درد باشد. ماهیت مبهم این علائم بدون سطوح دردِ نگران کننده، می تواند باعث شود که کوله سیستیت مزمن تشخیص داده نشود و باعث آسیب طولانی مدت شود.
علل بیماری کیسه صفرا:
سنگ کیسه صفرا شایع ترین علت مشکلات کیسه صفرا است، اما آنها همیشه باعث ایجاد مشکل نمی شوند. هنگامی این سنگ ها باعث ایجاد مشکل می شوند که جریان صفرا را در کیسه صفرا یا مجاری صفراوی یا هر دو مسدود می کنند. در موارد کمتر رایج، صفرا ممکن است به خاطر تخلیه آهسته کیسه صفرا یا به دلیل شرایطی که مجاری صفراوی را بسیار تنگ و باریک می کنند، به عقب برگردد. برگشت صفرا شایع ترین علت التهاب کیسه صفرا (کوله سیستیت) است، اما برخی اوقات یک عفونت جداگانه عامل ایجاد آن است. التهاب کیسه صفرا را ملتهب می کند و به داخل آن فشار وارد می کند. این همچنین می تواند باعث شود صفرا تحت اثر یک مشکل ثانویه به عقب برگردد.
نحوی تشخیص بیماری کیسه صفرا:
مانند همیشه، پزشک با سابقه پزشکی و بررسی علائم شروع می کند. آنها با مشاهده هر گونه تغییر در ضربان قلب، فشار خون یا دمای بدن، مانند تب، علائم حیاتی را بررسی می کنند. سپس پزشک معاینه فیزیکی انجام می دهد و به دنبال علائم زردی و تورم در شکم می گردند. آنها ممکن است بخشی از شکم که کیسه صفرا در آن قرار دارد، لمس کنند. اگر پزشک بتواند کیسه صفرا را احساس کند، این که لمس ناحیه کیسه صفرا دردناک است یا خیر ممکن است به تمایز بین التهاب حاد مرتبط با سنگ کیسه صفرا و التهاب مزمن مرتبط با سرطان کمک کند. پزشکان بعد از این مراحل، درخواست آزمایش خون و آزمایش تصویربرداری می دهد.
برای تشخیص بیماری کیسه صفرا از چه آزمایشاتی استفاده می شود؟
-
شمارش کامل خون:
این آزمایش سطوح بالای گلبول های سفید خون را بررسی می کند که نشان دهنده عفونت یا التهاب است.
-
تست های عملکرد کبد:
آزمایش خون می تواند به تشخیص انسداد در مجاری صفراوی کمک کند.
-
تست های عملکرد پانکراس:
این آزمایش های خون می تواند به تشخیص انسداد مجرای پانکراس کمک کند.
-
سونوگرافی شکم:
آزمایش تصویربرداری غیرتهاجمی می تواند التهاب، انسداد یا رشد در کیسه صفرا یا مجاری را نشان دهد.
-
اسکن HIDA:
این تست تصویربرداری که اسکن کوله سینتی گرافی نیز نامیده می شود، عملکرد تخلیه کیسه صفرا به روده کوچک و جریان صفرا را از طریق مجاری صفرای اندازه گیری می کند.
-
کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپی (ERCP):
این تست تصویربرداری آندوسکوپی ترکیبی از فناوری تصویربرداری با اشعه X و اندوسکوپی است. در طول معاینه، آندوسکوپ از طریق گلو وارد شکم می شود، جایی که می تواند اندام های شما را ببیند. تصاویر فلوروسکوپی به تجسم مجاری صفراوی کمک می کند. اگر آزمایش نشان دهنده انسداد باشد، پزشک ممکن است بتواند از طریق اندوسکوپ ابزارهای کوچکی وارد کند و انسداد را درمان کند.
-
سونوگرافی اندوسکوپی (EUS):
این تست تصویربرداری اندوسکوپی ترکیبی از تکنولوژی سونوگرافی و اندوسکوپی است. در طی معاینه یک اندوسکوپ خاص که در نوک آن تکنولوژی سونوگرافی وجود دارد از طریق گلو وارد شکم می شود، جایی که پزشک می تواند اندام های داخلی شما را ببیند. تصاویر اندوسونوگرافیک از طریق تکنولوژی اولتراسوند (سونوگرافی) به تصویر کشیدن مجاری صفراوی، پانکراس، کیسه صفرا و کبد کمک می کنند. اگر تست ناهنجاری را تشخیص دهد پزشک ممکن است تست ها یا روش های مختلفی برای درمان تجویز کند.
نحوی درمان بیماری های کیسه صفرا:
- داروی مسکن: دوره های حاد کولیک صفراوی یا حملات کیسه صفرا اغلب نیازمند تجویز داروهای ضد درد است. پزشک بر اساس سابقه پزشکی و علائم می تواند در انتخاب داروی ضد درد مناسب به شما کمک کند.
- آنتی بیوتیک ها: اگر عفونت دارید، پزشک برای درمان آن آنتی بیوتیک تجویز می کند.
- مداخلات اندوسکوپیک: پزشک ممکن است برای درمان مشکلات جزئی کیسه صفرا قبل از متوسل شدن به عمل جراحی، با استفاده از اندوسکوپ مشکل را برطرف کند. معاینه ERCP و یا EUS می تواند انسدادها، تومورها و سنگ های که ممکن است باعث ایجاد مشکل شده اند را برطرف کند. در طی معاینه پزشک ممکن است بتواند، با استفاده از ابزاری که در انتهای اندوسکوپ قرار دارد، سنگ های کیسه صفرا را از بین ببرد، برای باز کردن مجاری صفراوی استنت بگذارد و برای بیوپسی مقداری نمونه بافت بردارد.
- جراحی: تنها راه حل دائمی و موثر برای بیماری کیسه صفرای پایدار، جراحی و برداشتن کیسه صفرا (کوله سیستکتومی) است. این یک درمان رایج است و شما می توانید بدون کیسه صفرا به خوبی زندگی کنید. اکثر افراد می توانند کیسه صفرا خود را از طریق جراحی لاپاراسکوپی خارج کنند. کوله سیستکتومی لاپاراسکوپی تنها به چند برش کوچک نیاز دارد. موارد پیچیده تر عفونت یا سرطان کیسه صفرا ممکن است نیاز به جراحی باز داشته باشد.
چطور می توان خطر ابتلا به بیماری کیسه صفرا را کاهش داد؟
کنترل همه عوامل خطر در اختیار شما نیست، اما می توانید با حفظ یک رژیم غذایی و سبک زندگی سالم، سلامت کیسه صفرای خود را افزایش دهید. رژیم غذایی مدرن غربی سرشار از چربی و کلسترول و کم فیبر است. از آنجایی که فیبر به پاکسازی چربی های اضافی از بدن کمک می کند، سعی کنید غذاهای فراوری شده چرب را کاهش دهید و از گیاهان غنی از فیبر بیشتر استفاده کنید. ورزش منظم همچنین می تواند با افزایش تحرک شما – کمک به انقباضات منظم اندام های گوارشی- به کاهش خطر کمک کند.
مطالب مشابه:
