عدم تعادل هورمونی

عدم تعادل هورمونی زمانی اتفاق می‌افتد که یک یا چند هورمون کم یا زیاد باشد. این یک اصطلاح گسترده است که می تواند نشان دهنده بسیاری از شرایط مختلف مرتبط با هورمون باشد.

هورمون:

هورمون ها مواد شیمیایی هستند که عملکردهای مختلف بدن را با انتقال پیام از طریق خون به اندام ها، پوست، ماهیچه ها و سایر بافت ها هماهنگ می کنند. همچنین هورمون ها برای زندگی و سلامتی ضروری هستند. محققان تاکنون بیش از 50 هورمون را در بدن انسان شناسایی کرده اند.

هورمون ها و بیشتر بافت هایی (عمدتاً غدد) که آنها را ایجاد و آزاد می کنند، سیستم غدد درون ریز را تشکیل می دهند. این هورمون ها فرآیندهای مختلف بدن از جمله: متابولیسم، هموستاز، رشد، قند خون، فشار خون، عملکرد جنسی، بارداری (تولیدمثل)، چرخه خواب و بیداری، استرس و سطح خلق و خو را کنترل می کنند.

هورمون ها سیگنال های قدرتمندی هستند. برای بدن داشتن حتی اندکی بیش از حد یا خیلی کم از بسیاری از هورمون ها می تواند تغییرات عمده ای در بدن ایجاد کند و منجر به شرایط خاصی شود که نیاز به درمان دارند.

برخی از عدم تعادل های هورمونی می توانند موقتی و برخی دیگر مزمن (طولانی مدت) باشند. علاوه بر این، برخی از عدم تعادل های هورمونی نیاز به درمان دارند تا بتوان از نظر جسمی سالم ماند. در حالی که برخی دیگر ممکن است بر سلامت بدن تأثیری نگذارند اما می توانند بر کیفیت زندگی تأثیر منفی بگذارند.

عدم تعادل هورمونی باعث چه شرایطی می شود؟

هورمون ها برای تنظیم بیشتر فرآیندهای اصلی بدن ضروری هستند. بنابراین عدم تعادل هورمونی می تواند بر بسیاری از عملکردهای بدن تأثیر بگذارد. همچنین عدم تعادل در انسولین، استروئیدها، هورمون های رشد و آدرنالین می تواند بر مردان و زنان تأثیر بگذارد.

ده ها وضعیت پزشکی ناشی از مشکلات هورمونی است. برای اکثر هورمون ها، داشتن بیش از حد یا خیلی کم از آنها باعث علائم و مشکلاتی در سلامت فرد می شود. در حالی که بسیاری از این عدم تعادل ها نیاز به درمان دارند، برخی می توانند موقتی باشند و ممکن است خود به خود از بین بروند.

برخی از شایع ترین شرایط مرتبط با هورمون عبارتند از:

قاعدگی (قاعدگی نامنظم): چندین هورمون در چرخه قاعدگی نقش دارند. به همین دلیل، عدم تعادل در هر یک یا چند تا از آن هورمون ها می تواند باعث پریودهای نامنظم شود. شرایط خاص مرتبط با هورمون مانند: سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) و آمنوره (amenorrhea) است که باعث پریودهای نامنظم می شوند.

ناباروری: عدم تعادل هورمونی علت اصلی ناباروری در زنان است. شرایط مرتبط با هورمون مانند: PCOS و عدم تخمک گذاری می تواند باعث ناباروری شود. همچنین مردان ممکن است دچار عدم تعادل هورمونی مانند: سطوح پایین تستوسترون (هیپوگنادیسم) که بر باروری تأثیر می‌گذارد، شوند.

آکنه: آکنه می تواند به دلیل تولید بیش از حد چربی در غدد چربی پوست ایجاد شود. این روغن اضافی می تواند منافذ را مسدود کند و باکتری هایی را که پوست را بیشتر ملتهب می کنند جذب کند. آکنه در درجه اول به دلیل مسدود شدن منافذ ایجاد می شود. در حالی که عوامل زیادی در ایجاد آکنه نقش دارند، نوسانات هورمونی، به ویژه در دوران بلوغ، عامل مهمی است. غدد چربی، از جمله غدد موجود در پوست صورت، زمانی که هورمون ها در دوران بلوغ فعال می شوند، تحریک می شوند.

آکنه هورمونی (آکنه بزرگسالان): آکنه هورمونی زمانی ایجاد می شود که تغییرات هورمونی میزان چربی تولید شده پوست را افزایش دهد. این امر به ویژه در دوران بارداری، یائسگی و افرادی که از تستوسترون درمانی استفاده می کنند رایج است. هورمون های تستوسترون، استروژن و پروژسترون می توانند بر غدد چربی در پوست افراد تأثیر بگذارند.

برخی از راه هایی که این هورمون ها می توانند بر آکنه تأثیر بگذارند عبارتند از:

• تستوسترون به تنظیم تولید سبوم (روغن) کمک می کند. مقادیر بیش از حد به طور بالقوه می تواند منافذ را مسدود کند و در نتیجه آکنه ایجاد کند.
• افزایش سطح پروژسترون احتمالاً در بروز آکنه مرتبط با بارداری نقش دارد، اگرچه پزشکان دقیقاً از چگونگی آن مطمئن نیستند.
• زنان ممکن است آکنه پس از یائسگی را تجربه کنند، که ممکن است به دلیل تغییرات در سطح استروژن و پروژسترون باشد.
• علاوه بر این، زنانی که سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) دارند بیشتر احتمال دارد آکنه شدید و مداوم را تجربه کنند. همچنین پزشکان معتقدند که قرار گرفتن در معرض هورمون‌ های آندروژن، مانند: تستوسترون و مقاومت به هورمون‌ های انسولین ممکن است خطر آکنه را افزایش دهد.

دیابت: در ایالات متحده، شایع ترین بیماری غدد درون ریز (مربوط به هورمون) دیابت است. در دیابت، لوزالمعده به اندازه کافی هورمون انسولین نمی سازد یا بدن از آن به درستی استفاده نمی کند. انواع مختلفی از دیابت وجود دارد. شایع ترین آنها دیابت نوع 2، دیابت نوع 1 و دیابت بارداری هستند. دیابت نیاز به درمان دارد.

بیماری تیروئید: دو نوع اصلی بیماری تیروئید کم کاری تیروئید (سطح پایین هورمون تیروئید) و پرکاری تیروئید (سطح بالا هورمون تیروئید) است. هر شرایطی دلایل احتمالی متعددی دارد. بیماری تیروئید نیاز به درمان دارد.

چاقی: بسیاری از هورمون‌ ها می‌ توانند بر نحوه سیگنال بدن که به غذا نیاز دارد و نحوه استفاده بدن از انرژی تأثیر بگذارد، بنابراین عدم تعادل برخی هورمون‌ ها می‌ تواند منجر به افزایش وزن به شکل ذخیره‌ سازی چربی شود. به عنوان مثال: کورتیزول اضافی (هورمون) و هورمون های تیروئید کم (کم کاری تیروئید) می تواند به چاقی کمک کند.

همچنین برخی دیگر عبارتند از:

• هورمون های تیروئید برای تنظیم متابولیسم بدن یا سرعت سوزاندن انرژی عمل می کنند. هورمون های تیروئید بسیار کم می توانند متابولیسم را کاهش داده و منجر به افزایش وزن شوند.
• کاهش سطح استروژن می تواند منجر به افزایش وزن در یائسگی شود.
• عدم تعادل هورمونی به دلیل PCOS می تواند منجر به افزایش وزن شود.
• بیش از 80 درصد از افراد مبتلا به بیماری کوشینگ افزایش وزن را به عنوان یک علامت گزارش می دهند. این اختلال باعث می شود بدن مقادیر زیادی کورتیزول تولید کند.

علائم و نشانه های عدم تعادل هورمونی:

نشانه های عدم تعادل هورمونی می تواند بسته به غده ای که تحت تاثیر قرار گرفته و اینکه فرد مرد یا زن است متفاوت باشد.

علائم در زنان:

در زنان، علائم عبارتند از: نوسانات خلقی، یبوست یا اسهال، سیکل قاعدگی نامنظم، ناباروری، درد در ناحیه شکم یا کمر در دوران قاعدگی، میل جنسی کم، بیخوابی، افزایش وزن یا کاهش وزن بی دلیل، استخوان های شکننده، هیرسوتیسم یا رشد بیش از حد مو زائد و بثورات روی پوست.

علائم در مردان:

هنگامی که یک مرد سطح تستوسترون پایینی دارد، علائم آن معمولاً شامل موارد زیر است: کاهش میل جنسی، اختلال نعوظ (ED)، از دست دادن توده عضلانی، نازک شدن مو و کاهش رشد مو و حساسیت در ناحیه قفسه سینه.

آزمایش بررسی عدم تعادل هورمونی:

این آزمایش تا حد زیادی به اینکه چه شرایطی باعث ایجاد بیماری شده است، بستگی دارد. برخی از آزمایشاتی که ممکن است پزشک تجویز کند عبارتند از:

آزمایش خون: پزشکان می توانند هورمون های خاصی مانند: استروژن، تستوسترون یا هورمون تیروئید را با آزمایش خون بررسی کنند.

تصویربرداری: پزشکان از تصویربرداری مانند: اولتراسوند، اشعه ایکس یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) برای شناسایی کیست ها یا تومورهایی که می توانند باعث تولید مقادیر بیش از حد هورمون در بدن شوند، تصویربرداری می کنند.

آزمایش ادرار: پزشکان از آزمایش ادرار برای اندازه گیری سطح هورمون های مربوط به چرخه قاعدگی، مانند: هورمون محرک فولیکول (FSH) استفاده می کنند.

علت عدم تعادل هورمونی:

همه افراد دوره های طبیعی عدم تعادل هورمونی یا نوسانات را در مقاطع خاصی از زندگی خود تجربه خواهند کرد. اما عدم تعادل هورمونی نیز زمانی رخ می دهد که غدد درون ریز به درستی کار نمی کنند.

غدد درون ریز سلول های تخصصی هستند که هورمون ها را تولید، ذخیره و در خون آزاد می کنند. چندین غدد درون ریز در سراسر بدن قرار دارند که اندام های مختلف را کنترل می کنند، از جمله:

• غدد فوق کلیوی
• غدد جنسی (بیضه و تخمدان)
• غده پینه آل (pineal gland) یا غده صنوبری
• غده هیپوفیز
• غده هیپوتالاموس
• تیروئید و غدد پاراتیروئید
• جزایر پانکراس

چندین بیماری می تواند بر غدد درون ریز تأثیر بگذارد. برخی عادات سبک زندگی و عوامل محیطی نیز می توانند در عدم تعادل هورمونی نقش داشته باشند.

درمان عدم تعادل هورمونی:

درمان عدم تعادل هورمونی به عامل ایجاد آن بستگی دارد. اگر سطح هورمونی کمتر از حد طبیعی است، درمان اصلی درمان جایگزینی هورمون است. بسته به اینکه کدام هورمون دچار کمبود است، ممکن است استفاده از داروهای خوراکی (قرص) یا داروهای تزریقی تجویز شود.

به عنوان مثال، اگر سطح هورمون تیروئید پایین باشد (یعنی فرد کم کاری تیروئید داشته باشد)، پزشک می تواند قرص های هورمون تیروئید مصنوعی را تجویز کند. اگر کمبود هورمون رشد وجود داشته باشد، احتمالاً باید از هورمون رشد مصنوعی تزریق (شات) استفاده شود.

اگر سطح هورمونی بالاتر از حد طبیعی باشد، بسته به علت، گزینه های درمانی زیادی وجود دارد. گزینه ها شامل دارو، جراحی، پرتودرمانی یا ترکیبی از هر یک از این موارد است. به عنوان مثال، اگر فرد یک پرولاکتینوما، یک تومور خوش خیم (غیر سرطانی) داشته باشد که باعث افزایش پرولاکتین (هورمون) می شود، ممکن است پزشک دارویی برای کوچک کردن تومور تجویز کند یا ممکن است برای برداشتن آن نیاز به جراحی داشته باشد.

به طور کلی گزینه های درمانی برای زنان مبتلا به عدم تعادل هورمونی عبارتند از:

هورمون یا پیشگیری از بارداری: برای کسانی که سعی در باردار شدن ندارند، داروهای حاوی استروژن و پروژسترون می توانند به تنظیم چرخه های قاعدگی نامنظم و کاهش علائم کمک کنند. کنترل بارداری به صورت قرص، حلقه، شات یا دستگاه داخل رحمی (IUD) در دسترس است.

استروژن واژن: افرادی که خشکی واژن مرتبط با تغییرات سطح استروژن را تجربه می کنند می توانند کرم های حاوی استروژن را مستقیماً روی بافت های واژن بمالند تا علائم را کاهش دهند. آنها همچنین می توانند از قرص ها و حلقه های استروژن برای از بین بردن خشکی واژن استفاده کنند.

داروهای جایگزین هورمونی: داروهایی برای کاهش موقت علائم شدید مرتبط با یائسگی، مانند: گرگرفتگی یا تعریق شبانه در دسترس هستند.

Eflornithine (Vaniqa): این کرم تجویزی ممکن است رشد موهای زائد صورت را در زنان کم کند.

داروهای ضد آندروژن: داروهایی که هورمون مردانه آندروژن را مسدود می‌کنند، می‌ توانند به محدود کردن آکنه شدید و رشد یا ریزش بیش از حد مو کمک کنند.

کلومیفن (کلومید) و لتروزول (فمارا): این داروها به تحریک تخمک گذاری در افراد مبتلا به PCOS که در تلاش برای باردار شدن هستند، کمک می کند. پزشکان همچنین ممکن است به افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک و ناباروری از تزریق گنادوتروپین برای کمک به افزایش شانس بارداری استفاده کنند.

روش کمک باروری لقاح آزمایشگاهی (IVF) ممکن است برای کمک به حاملگی افراد مبتلا به عوارض PCOS استفاده شود.

گزینه های درمانی برای مردان مبتلا به عدم تعادل هورمونی عبارتند از:

داروهای تستوسترون ژل‌ ها و چسب‌ های حاوی تستوسترون می‌ توانند به کاهش علائم هیپوگنادیسم و سایر بیماری‌ هایی که باعث کاهش سطح تستوسترون می‌ شوند، مانند: تاخیر در بلوغ یا توقف بلوغ کمک کنند.

سایر درمان ها:

گزینه های درمانی برای عدم تعادل هورمونی عبارتند از:

متفورمین: متفورمین دارویی برای PCOS و دیابت است، که می‌تواند به کاهش سطح آندروژن و قند خون کمک کند.

لووتیروکسین: داروهای حاوی لووتیروکسین، مانند: Synthroid و Levothroid، می توانند به بهبود علائم کم کاری تیروئید کمک کنند.

به طور کلی هورمون ها مواد شیمیایی پیچیده و قدرتمندی هستند. اگر یک یا چند مورد از آنها از حد تعادل خارج شود، می تواند علائم خاصی ایجاد کند که باعث شود فرد احساس کند کنترل بدن خود را در دست ندارد. اگر علائم جدید و مداوم وجود داشته باشد، مهم است که با پزشک صحبت کرد. پزشکان می‌توانند آزمایش‌هایی را برای بررسی اینکه آیا عدم تعادل هورمونی یا شرایط دیگری علت آن است، درخواست کنند. هر چه زودتر به دنبال کمک و درمان بود، زودتر می توان دوباره تعادل را بدست آورد.

مطالب مشابه:

هورمون های جنسی زنانه

تست هورمون آنتی مولرین (AMH)

آزمایش هورمون تستوسترون

آزمایش FSH (آزمایش هورمونی)

بلوغ زودرس: علت و درمان

منابع: my.clevelandclinic ، medicalnewstoday