نارسایی جفت: علل و درمان
جفت:
جفت عضوی بسیار پیچیده است که در دوران بارداری در رحم رشد می کند. این ارتباط بین مادر و جنین است که وظیفه تامین اکسیژن و مواد مغذی برای نوزاد در حال رشد را در حین دفع مواد زائد برعهده دارد. برای اینکه جفت به اندازه کافی رشد کند، به مقادیر زیادی انرژی و اکسیژن نیاز دارد. بنابراین، هر گونه محدودیت در مواد مغذی ممکن است بر رشد جنین در رحم تأثیر بگذارد که به عنوان محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR) نیز شناخته می شود.
نارسایی جفت:
نارسایی جفت (که به آن اختلال عملکرد جفت یا نارسایی عروق رحمی جفت نیز میگویند) یک عارضه ناشایع اما جدی بارداری است. به شرایط پزشکی اشاره دارد که در آن اکسیژن و مواد مغذی در دوران بارداری از طریق جفت به اندازه کافی به جنین منتقل نمی شود. در نارسایی جفت، بازسازی عروق جفت (به عنوان مثال، تبدیل شریان های رحمی مارپیچی کوچک به عروق بزرگ جفت به منظور تامین خون کافی جفت) تحت تاثیر قرار می گیرد. در نتیجه، عملکرد جفت به تدریج بدتر می شود. این فرآیند بر جریان خون جفت تأثیر می گذارد و منجر به هیپوکسمی جنین یا سطوح پایین اکسیژن در خون و محدودیت رشد جنین می شود. تشخیص زودهنگام این مشکل برای سلامت مادر و نوزاد بسیار مهم است.
شیوع نارسایی جفت:
نارسایی جفت به طور معمول حدود 10٪ از تمام بارداری ها را تحت تاثیر قرار می دهد. این یک عارضه جدی است که به طور بالقوه می تواند باعث زایمان زودرس (یعنی زایمانی که قبل از هفته 37 بارداری شروع می شود)، پره اکلامپسی (یعنی فشار خون بالا در دوران بارداری همراه با علائم آسیب در سایر اندام ها مانند: کبد و کلیه ها) ، IUGR و مرده زایی (یعنی مرگ داخل رحمی جنین) شود.
عملکردهای حیاتی جفت:
جفت یک اندام بیولوژیکی بسیار پیچیده است. در جایی که تخمک بارور شده به دیواره رحم می چسبد، شکل می گیرد و رشد می کند.
بند ناف از جفت تا ناف کودک رشد می کند و این اجازه را می دهد تا خون از مادر به نوزاد برسد و دوباره برگردد. خون مادر و خون نوزاد از طریق جفت فیلتر می شود. اما در واقع هرگز با هم مخلوط نمی شوند.
وظایف اصلی جفت عبارتند از:
- وارد کردن اکسیژن به جریان خون کودک
- دور کردن دی اکسید کربن
- انتقال مواد مغذی به نوزاد
- انتقال مواد زائد برای دفع توسط بدن مادر
جفت نقش مهمی در تولید هورمون نیز دارد. همچنین از جنین در برابر باکتری ها و عفونت های مضر محافظت می کند.
جفت سالم در طول بارداری به رشد خود ادامه می دهد. انجمن بارداری آمریکا تخمین می زند که جفت در زمان تولد 1 تا 2 پوند وزن دارد.
جفت در طول زایمان برداشته می شود.
علل نارسایی جفت:
نارسایی جفت با مشکلات جریان خون مرتبط است. در حالی که اختلالات خونی و عروقی مادر می تواند باعث آن شود، داروها و عادات سبک زندگی نیز محرک های احتمالی هستند.
علل زمینه ای نارسایی جفت معمولاً در نتیجه اختلال در پرفیوژن یا خون رسانی جفت است. هر گونه محدودیت در جریان خون جفت می تواند منجر به هیپوکسمی شود، که پروتئین های دخیل در لخته شدن خون (یعنی عوامل انعقادی) را فعال می‌کند و باعث رسوب فیبرین (پروتئین موجود در گردش خون مسئول کنترل خونریزی) در جفت می شود. در آن شرایط، انتقال مواد مغذی به جنین در حال رشد به حداقل می رسد.
علاوه بر این، کاهش سطح جفت که در دیواره های رحم ادغام می شود نیز می تواند با نارسایی جفت همراه باشد. در جداشدن جفت، (یعنی جدا شدن زودهنگام جفت از رحم قبل از زایمان) که سطح جفت به طور قابل توجهی کاهش می یابد، می تواند عوارض جدی بارداری را به دنبال داشته باشد. خونریزی یا خونریزی بیش از حد و تغذیه ناکافی نوزاد از عوارض شایع جداشدگی جفت است.
شایع ترین شرایط مرتبط با نارسایی جفت عبارتند از:
- دیابت
- فشار خون بالا
- اختلالات لخته شدن خون
- کم خونی
- برخی داروها (به ویژه رقیق کننده های خون)
- سیگار
- سوء مصرف مواد مخدر (به ویژه کوکائین، هروئین و متامفتامین)
اگر جفت به درستی به دیواره رحم نچسبد یا جفت از آن جدا شود (جفت شدن جفت) ممکن است نارسایی جفت رخ دهد.
علائم نارسایی جفت:
هیچ علائمی مرتبط با نارسایی جفت وجود ندارد. با این حال، سرنخ های خاصی می تواند به تشخیص زودهنگام منجر شود. مادر ممکن است متوجه شود که اندازه رحم او کوچکتر از بارداری های قبلی است. همچنین ممکن است جنین کمتر از حد انتظار حرکت کند.
اگر کودک به درستی رشد نکند، شکم مادر کوچک می شود و حرکات کودک زیاد احساس نمی شود. خونریزی واژینال یا انقباضات زایمان زودرس ممکن است با جدا شدن جفت رخ دهد.
عوامل خطر نارسایی جفت:
بسیاری از عوامل خطرزای مادری مرتبط با نارسایی جفت وجود دارد. شدیدترین عوامل خطر عبارتند از: پره اکلامپسی یا سایر اختلالات فشار خون مادر (به عنوان مثال، فشار خون مزمن، اکلامپسی، فشار خون بارداری). سیگار، مصرف الکل و استفاده تفریحی از مواد مخدر (مانند کوکائین یا هروئین) در دوران بارداری عوامل خطر را تشکیل می دهند. اولیه بودن (یعنی زایمان برای اولین بار)، سن بالای مادر (بیش از 35 سال) و سابقه زایمان نوزاد IUGR، همگی با نارسایی جفت مرتبط هستند. در نهایت، برخی از داروها، مانند: داروهای ضد نئوپلاستیک، داروهای مورد استفاده برای درمان سرطان، (مانند: کریزوتینیب، سونیتینیب، دوکسوروبیسین)، یا داروهای ضدصرع، که داروهایی برای درمان تشنج هستند، (مانند: والپروئیک اسید، فنی توئین) نیز می توانند با رشد جنین تداخل داشته باشند.
علائم و نشانه های نارسایی جفت:
نارسایی جفت به ندرت با علائم قابل مشاهده ظاهر می شود. جنین هایی که به اندازه کافی تغذیه نمی شوند تمایل به حرکت کمتری دارند که گاهی اوقات می تواند توسط مادر یا پزشک در طول معاینه فیزیکی شناسایی شود. شایع ترین نشانه های نارسایی جفت شامل محدودیت رشد داخل رحمی، نارس بودن (یعنی زایمان قبل از هفته 37 بارداری) و مرده زایی است.
تشخیص نارسایی جفت:
مراقبت های مناسب دوران بارداری می تواند منجر به تشخیص زودهنگام نارسایی شود. همین می تواند نتایج را برای مادر و نوزاد بهبود بخشد.
به طور کلی تشخیص نارسایی جفت مستلزم بررسی کامل سابقه پزشکی فرد و معاینه فیزیکی بسیار دقیق است. در حال حاضر هیچ روش تشخیصی استانداردی وجود ندارد. با این حال، سونوگرافی داپلر برای اندازه گیری میزان جریان خون در عروق ثابت شده است که در ارزیابی گردش خون جنین و جفت بسیار مفید است. قابل ذکر است، اندازه گیری جریان خون شریان رحمی در طول غربالگری داپلر در تشخیص IUGR شدید و پره اکلامپسی بسیار حساس است. به منظور کاهش خطر جنین به خصوص در حاملگی های پرخطر، توصیه می شود غربالگری منظم با سونوگرافی داپلر انجام شود تا شانس تشخیص زودهنگام افزایش یابد.
هنگامی که تصویربرداری اولتراسوند قطعی نیست، تصویربرداری اضافی مانند: MRI نیز می تواند اطلاعات بیشتری را ارائه دهد. در توالی های خاص MRI (به عنوان مثال، T2-weighted)، نارسایی جفت را می توان به راحتی تشخیص داد. از دست دادن سیگنال در رگی که معمولاً خون در آن به شدت جریان دارد، مانند: رگ های بین جفت و رحم، می تواند نشان دهنده کمبود خون باشد. یکی دیگر از ویژگی های تصویربرداری MRI، تصویر دقیق بافت های نرم است. بنابراین، هر گونه ناهنجاری جفت، از جمله خونریزی و انفارکتوس (یعنی انسداد خون رسانی) که نشان دهنده خطر بالاتر برای ایجاد نارسایی جفت باشد، قابل تشخیص است.
آزمایش هایی که می توانند نارسایی جفت را تشخیص دهند عبارتند از:
- سونوگرافی بارداری برای اندازه گیری اندازه جفت
- سونوگرافی برای اندازه گیری اندازه جنین
- سطح آلفا فتوپروتئین در خون مادر (پروتئین ساخته شده در کبد نوزاد)
- تست بدون استرس جنین (شامل بستن دو کمربند روی شکم مادر و گاهی اوقات یک زنگ ملایم برای بیدار کردن نوزاد) برای اندازه گیری ضربان قلب و انقباضات نوزاد.
- همچنین درمان فشار خون بالا یا دیابت مادر می تواند به بهبود رشد کودک کمک کند.
یک برنامه مراقبت از زایمان توصیه می کند به:
- آموزش در مورد پره اکلامپسی و همچنین خود نظارتی برای بیماری
- مراجعه منظم به پزشک
- استراحت در تخت برای صرفه جویی در سوخت و انرژی برای نوزاد
- مشاوره با متخصص جنین مادر در معرض خطر
ممکن است لازم باشد مادر روزانه از زمانی که کودک حرکت می کند یا لگد می زند یادداشتی داشته باشد.
اگر برای مادر باردار نگرانی در مورد زایمان زودرس (32 هفته یا زودتر) وجود داشته باشد، ممکن است پزشک تزریق استروئید را تجویز کند. استروئیدها از طریق جفت حل می شوند و ریه های کودک را تقویت می کنند.
اما اگر پره اکلامپسی یا محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR) شدید برای مادر اتفاق بیفتد، ممکن است به مراقبت های سرپایی یا بستری شدن نیاز داشته باشد.
درمان نارسایی جفت:
در حال حاضر، علاوه بر زایمان جنین، هیچ گزینه درمانی در دسترس برای نارسایی جفت وجود ندارد. سن حاملگی عامل مهمی در انتخاب گزینه های درمانی است. زیرا زایمان قبل از هفته 34 بارداری خطر ابتلا به عوارض پری ناتال و مرگ و میر را افزایش می دهد. بنابراین، در حاملگی های کمتر از 34 هفته، مداخلات دیگر معمولاً به منظور تلاش برای به تاخیر انداختن زایمان آغاز می شود.
هنگامی که سونوگرافی داپلر نشانه های اولیه نارسایی جفت را نشان می دهد، آسپرین با دوز پایین و استفاده از آنتی اکسیدان ها مانند: ویتامین C و E نشان داده شده است که جفت را بهبود می بخشد. علاوه بر این، هپارین، یک ضد انعقاد که از تشکیل لخته های خون جلوگیری می‌کند، همچنین می‌تواند تشکیل رگ های جدید در جفت را تحریک کند و پرفیوژن جفت را بهبود بخشد. هنگام درمان نارسایی جفت، هپارین همچنین می تواند مفید باشد. زیرا التهاب و آپوپتوز (یعنی مرگ برنامه ریزی شده سلولی) را کاهش می دهد. در حالی که به طور غیرمستقیم به عنوان یک عامل رشد که عملکرد جفت را بهبود می بخشد، عمل می کند.
عوارض نارسایی جفت:
برای مادر:
نارسایی جفت معمولاً برای مادر تهدید کننده زندگی محسوب نمی شود. با این حال، اگر مادر مبتلا به فشار خون بالا یا دیابت باشد، خطر نارسایی جفت بیشتر است.
مادر در دوران بارداری، احتمال دارد که این موارد را تجربه کند:
- پره اکلامپسی (افزایش فشار خون و اختلال عملکرد اندام انتهایی)
- جدا شدن جفت (جفت از دیواره رحم جدا می شود)
- زایمان زودرس
علائم پره اکلامپسی افزایش وزن، تورم پا و دست (ادم)، سردرد و فشار خون بالا است.
برای کودک:
هر چه زودتر نارسایی جفت در بارداری اتفاق بیفتد، مشکلات برای نوزاد شدیدتر می شود. خطرات کودک عبارتند از:
- خطر بیشتر کمبود اکسیژن در بدو تولد (می تواند باعث فلج مغزی و سایر عوارض شود).
- ناتوانی های یادگیری
- دمای پایین بدن (هیپوترمی)
- قند خون پایین (هیپوگلیسمی)
- کلسیم خون خیلی کم (هیپوکلسمی)
- گلبول های قرمز اضافی (پلی سیتمی)
- زایمان زودرس
- زایمان سزارین
- مرده زایی
- مرگ
به طور خلاصه:
نارسایی جفت قابل درمان نیست. اما می توان آن را مدیریت کرد. دریافت تشخیص زودهنگام و مراقبت های مناسب قبل از زایمان بسیار مهم است. زیرا می توانند شانس رشد طبیعی کودک را بهبود بخشند و خطر عوارض زایمان را کاهش دهند. بنا به اظهارات بیمارستان Mount Sinai، بهترین اتفاق زمانی رخ می دهد که این بیماری بین 12 تا 20 هفته مشاهده شود.
مطالب مشابه:
منبع: osmosis
