چرا هربار که آزمایش می دهیم، نتایج فرق دارد؟
چرا وقتی یک آزمایش را در دو آزمایشگاه می‌دهیم جواب فرق دارد؟ این اتفاق به طور معمول طبیعی است. حتماً برای شما هم پیش‌آمده است که در یک دوره آزمایش یکسانی را در دو آزمایشگاه متفاوت انجام داده و در بررسی نتایج متوجه شده باشید که رنج نرمال نتایج در هر آزمایشگاه متفاوت است. این سؤال مطرح است که چرا رنج نرمال برگه‌های آزمایش در آزمایشگاه‌های مختلف متفاوت است؟ کدام نتایج مورد تأیید هستند.
مهمترین دلایل تفاوت در نتایج آزمایش:
- نوسانات طبیعی بدن
- ساعت انجام آزمایش
- ناشتا بودن یا نبودن
- استرس، خواب و فعالیت بدنی
- چرخه قاعدگی در زنان
- مصرف دارو یا مکمل
- تفاوت روش انجام آزمایش در آزمایشگاه های مختلف
- فاصله زمانی بین آزمایش ها
نوسانات طبیعی بدن:
نوسان طبیعی یعنی نتیجه آزمایش ممکن است کمی بالا یا پایین باشد، حتی اگر هیچ مشکلی نداشته باشید.
برای مثال قند خون ناشتا، ممکن است یک روز 90 باشد و یک روز 98، چرا که بدن انسان همیشه ثابت نیست. مقدار بعضی مواد در بدن، به طور طبیعی در طول یک روز یا روزهای مختلف تغییر می کند.
ساعت انجام آزمایش:
بعضی مواد در بدن در طول شبانه روز تغییر می کنند. برای مثال:
- قندخون و کورتیزول صبح ها بالاتر هستند.
- آهن خون معمولا صبح ها بیشتر است.
پس زمان نمونه گیری بر نتیجه تست تاثیر می گذارد.
ناشتا بودن یا نبودن:
ناشتا نبودن بر نتیجه برخی آزمایش ها تاثیر می گذارد:
قند و چربی خون بعد از غذا بالا می رود.
بعضی آزمایش ها ( مانند کلسترول یا قندخون ناشتا) 8 تا 12 ساعت ناشتایی لازم دارد.
استرس، خواب و ورزش:
استرس و بی خوابی قند، فشارخون و برخی آنزیم ها را بالا می برد. همچنین ورزش سنگین بعضی نتایج را تغییر می دهد (مثل آنزیم های عضلانی یا گلبول سفید).
چرخه قاعدگی در زنان:
در زنان مقدار برخی هورمون ها (مثل استروژن، پروژسترون و LH) در طول ماه تغییر می کند.
بنابراین با توجه به روز چرخه قاعدگی، نتیجه آزمایش ممکن است متفاوت باشد.
داروها و مکمل ها:
بعضی داروها یا ویتامین ها بر نتایج آزمایش اثر گذارند. مثلا بیوتین ممکن است نتیجه آزمایش تیروئید را غلط نشان دهد یا مکمل آهن روی آزمایش خون اثر بگذارد.
تفاوت بین آزمایشگاه ها:
اگر آزمایش ها را در دو آزمایشگاه مختلف انجام بدهید، ممکن است به دلیل تفاوت دستگاه ها، کیت ها و روش انجام آزمایش کمی اختلاف مشاهده شود. البته این اختلاف ها معمولا در حد نرمال هستند.
آیا بایستی نگران بود؟
در بیشتر موارد، خیر!
چرا که این نوسانات طبیعی هستند و با صلاحدید پزشک، آزمایش تکرار و روند بررسی می شود.
مهم است که:
- همیشه در یک شرایط مشخص و آزمایشگاه معتبر آزمایش بدهید.
- شب قبل آزمایش خوب بخوابید و ورزش سنگین نکنید.
- داروهای مصرفی را اعلام کنید.
- همیشه طبق دستور پزشک (مثلا ناشتا بودن یا نبودن) عمل کنید.
به طور کلی توصیه می شود در صورت وجود تفاوت قابل توجه یا علائم نگران کننده حتما با پزشک معالج خود مشورت کنید.
یک جواب آزمایش طبیعی در یک آزمایشگاه ممکن است در آزمایشگاه دیگری غیرطبیعی باشد:
شما باید از محدوده ارائه شده توسط آزمایشگاهی که آزمایش شما را انجام داده است برای ارزیابی اینکه آیا نتایج شما “در محدوده طبیعی” است یا خیر، استفاده کنید. در حالی که دقت آزمایش‌های آزمایشگاهی در طول چند دهه گذشته به طور قابل توجهی توسعه یافته است، اما به دلیل تفاوت در تجهیزات آزمایش، معرف‌های شیمیایی مورد استفاده و تکنیک‌های تجزیه و تحلیل، ممکن است برخی از آزمایشگاه‌ها از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر متفاوت باشند. در نتیجه، برای اکثر آزمایش‌های آزمایشگاهی، هیچ مقدار مرجع جهانی قابل اجرا وجود ندارد.
یک نتیجه طبیعی تضمین کننده سلامتی نیست:
در حالی که داشتن همه نتایج آزمایش در محدوده طبیعی مطمئناً نشانه خوبی است، اما تضمین کننده نیست. برای بسیاری از آزمایش‌ها، همپوشانی زیادی بین نتایج افراد سالم و افراد مبتلا به بیماری وجود دارد، بنابراین هنوز این احتمال وجود دارد که یک مشکل تشخیص داده نشده وجود داشته باشد. نتایج آزمایش‌های آزمایشگاهی در برخی از افراد مبتلا به بیماری، به ویژه در مراحل اولیه بیماری، در محدوده مرجع قرار می‌گیرد.
یک نتیجه غیرطبیعی به این معنی نیست که شما بیمار هستید:
یک نتیجه آزمایش خارج از محدوده مرجع ممکن است نشان دهنده یک مشکل باشد و یا نباشد. از آنجایی که بسیاری از مقادیر مرجع بر اساس محدوده‌های آماری در افراد سالم هستند، ممکن است شما یکی از افراد سالمی باشید که خارج از محدوده آماری قرار دارید، به خصوص اگر مقدار شما نزدیک به محدوده مرجع مورد انتظار باشد. با این حال، مقدار غیرطبیعی، پزشک شما را از وجود یک مشکل احتمالی آگاه می‌کند، به خصوص اگر نتیجه آزمایش شما بسیار خارج از مقادیر مورد انتظار باشد.
مطالب مشابه:
تفسیر نتایج آزمایش HIV
آزمایشات روتین سالانه
چگونه جواب آزمایش بخوانم و تفسیر کنم؟
آزمایش سرولوپلاسمین
آزمایش خون در دوران بارداری
منبع: testing
