چرا آزمایش FSH (آزمایش هورمونی) انجام می شود؟

به منظور بررسی فاکتورهای بارداری، سلامت ارگان های تولید مثل (تخمدان ها یا بیضه ها) یا غده هیپوفیز و در کودکان، به منظور بررسی بلوغ زود‌ هنگام یا دیر‌ هنگام.

چرا آزمایش هورمونی FSH انجام میشود؟

• برای زنان، زمانی که مشکل در حاملگی باشد و یا دوره قاعدگی نامنظم باشند.
• برای آقایان، زمانی که شریک جنسی شما توانایی باروری نداشته، و یا تعداد اسپرم های آقایان کم باشد، حجم ماهیچه ها کم باشد.
• زمانی که پزشک علائمی از اختلال در بلوغ و یا هیپوتالاموس ببیند.
• زمانی که پزشک مشکوک به بلوغ زود‌ هنگام یا دیرهنگام کودک می شود.

نمونه مورد نیاز برای آزمایش FSH (آزمایش هورمونی)؟

نمونه خون (آزمایش خون) از رگ گرفته می شود. (برای کسب اطلاعات بیشتر درباره ی آزمایش خون CBC لطفا کلیک فرمائید.)

آمادگی پیش از انجام آزمایش FSH چیست؟

نیازی به آمادگی خاصی نیست. اما این تست باید در زمان های خاصی در طول دوره قاعدگی انجام شود.

FSH (Follicle-stimulating hormone) چیست؟

هورمونی است که در ارتباط با تولید مثل و پیشرفت تخمک ها در زنان و اسپرم در مردان می باشد. این تست مقدار FSH را در خون اندازه می گیرد. این هورمون توسط غده هیپوفیز (غده ای کوچک در وسط سر پشت حفره سینوسی) تولید می شود. کنترل تولید FSH سیستم پیچیده ای شامل هیپوتالاموس در مغز، غده هیپوفیز، و هورمون هایی است که توسط تخمدان ها و بیضه ها تولید می شود. هیپوتالاموس، هورمون گنادوتروپین را آزاد کرده، که سبب تحریک هیپوفیز برای آزاد کردن FSH و LH می شود.

• در زنان در سنین باروری، FSH باعث تحریک رشد و بلوغ تخمک ها (فولیکول ها) در تخمدان ها در مرحله فولیکولی چرخه قاعدگی می شود.

چرخه قاعدگی به دو فاز فولیکولی و لوتئال تقسیم می شود که:

هر مرحله حدود 14 روز طول می کشد. در طی فاز فولیکولی، FSH شروع به تولید استرادیول توسط فولیکول می کند و این دو هورمون با هم در رشد بیشتر فولیکول تخمک کار می کنند. نزدیک به پایان فاز فولیکولی، افزایش FSH و هورمون لوتئینه کننده وجود دارد.

• آزاد شدن تخمک از تخمدان (تخمک‌ گذاری) مدت کوتاهی پس از این افزایش هورمون ها اتفاق می‌ افتد.
• هورمون inhibin و همچنین استرادیول و پروژسترون به کنترل مقدار FSH آزاد شده توسط غده هیپوفیز کمک می کند.
• FSH همچنین توانایی تخمدان برای پاسخ به LH را تسهیل می کند.
• با افزایش سن و یائسگی زن، عملکرد تخمدان کاهش می یابد و در نهایت متوقف می شود. با این اتفاق، سطح FSH و LH افزایش می یابد.
• در مردان، FSH بیضه ها را برای تولید اسپرم بالغ تحریک می کند و همچنین تولید پروتئین های اتصال دهنده آندروژن را افزایش می دهد.
• سطح FSH در مردان پس از دوران بلوغ نسبتا ثابت است. سطح FSH در مردان مسن هنوز ناشناخته باقی مانده است.
• در نوزادان و کودکان، سطح FSH اندکی پس از تولد افزایش می یابد و سپس (در 6 ماهگی در پسران و 1-2 سالگی در دختران) به سطوح بسیار پایین کاهش می یابد. قبل از شروع بلوغ و ایجاد ویژگی های جنسی ثانویه، غلظت آن مجدد شروع به افزایش می کند.
• اختلالاتی که بر هیپوتالاموس، هیپوفیز و یا تخمدان ها یا بیضه‌ ها تأثیر میگذارد، میتواند باعث تولید بیش از حد یا خیلی کم FSH شود، که در نتیجه شرایط مختلفی مانند ناباروری، چرخه‌ های قاعدگی غیرطبیعی، یا بلوغ زودهنگام یا تأخیر در بلوغ ایجاد میشود.

تست FSH به چه منظور انجام می شود؟

آزمایش هورمونی FSH ممکن است همراه دیگر آزمایش های هورمونی مانند LH، تستوسترون، استرادیول، و پروژسترون انجام شود و به موارد زیر کمک می کند:

• علت ناباروری را مشخص می کند.
• بیماری های مرتبط با اختلال عملکرد تخمدان ها یا بیضه ها را تشخیص می دهد.
• کمک به تشخیص اختلالات هیپوفیز یا هیپوتالاموس، که می تواند بر تولید FSH تأثیر بگذارد.

در زنان، سطوح FSH در موارد زیر نیز مفید است:

• بررسی بی نظمی های قاعدگی
• پیش بینی زمانی که یک زن وارد یائسگی می شود.
• در مردان، سطوح FSH برای کمک به تعیین دلیل تعداد کم اسپرم استفاده می شود.
• در کودکان، FSH و LH برای کمک به تشخیص بلوغ دیررس یا زود‌هنگام استفاده می شود.

زمان‌ بندی نامنظم بلوغ ممکن است نشانه‌ ای از مشکل جدیتر مربوط به هیپوتالاموس، غده هیپوفیز، تخمدان ها یا بیضه‌ ها یا سایر سیستم ها باشد. اندازه گیری LH و FSH ممکن است بین الگوهای طبیعی رشد و بیماری واقعی تمایز قائل شود. هنگامی که مشخص شد که علائم نتیجه یک بیماری واقعی است، می توان آزمایش های بیشتری را برای شناسایی علت زمینه ای انجام داد.

برای زنان، تست FSH ممکن است زمانی درخواست شود که فرد در بارداری مشکل دارد، دوره های قاعدگی نامنظم دارد یا پریود نمیشد، یا مشکوک به زمان ورود به دوره قاعدگی است.

برای آقایان، آزمایش FSH ممکن است زمانی درخواست شود که والدین وی توانایی باردار شدن نداشته اند، یا زمانیکه تعداد اسپرم کمی داشته باشد، یا مثلا زمانیکه توده عضلانی کم یا میل جنسی پائینی دارد.

هم در زنان و هم در آقایان، زمانی که پزشک مشکوک به وجود اختلال هیپوفیز باشد، این آزمایش ممکن است تجویز شود. اختلال در هیپوفیز می تواند بر تولید چندین هورمون مختلف تأثیر بگذارد. بنابراین ممکن است علائم و نشانه هایی علاوه بر برخی از موارد ذکر شده در بالا وجود داشته باشد. آنها می توانند شامل خستگی، ضعف، کاهش وزن بی دلیل و کاهش اشتها باشند.

در کودکان، FSH و LH ممکن است زمانی تجویز شود که پسر یا دختری در سن مناسبی (چه خیلی دیر یا خیلی زود) وارد بلوغ نشود.

علائم بلوغ ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• بزرگ شدن سینه ها در دخترها
• رشد موهای زائد
• رشد بیضه ها و آلت تناسلی در پسرها
• شروع پریود در دخترها

نتیجه آزمایش FSH به چه معناست؟

نتایج آزمایش FSH معمولاً با نتایج سایر آزمایش‌ های هورمونی مانند LH، استروژن و یا تستوسترون در نظر گرفته میشود. به عنوان بخشی از آزمایش ناباروری، FSH بالا یا پایین به منظور تشخیص قطعی نیست. اما اطلاعاتی را در مورد علت ممکن ارائه می دهد. به عنوان مثال، عدم تعادل هورمونی ممکن است بر چرخه قاعدگی و یا تخمک گذاری زن تأثیر بگذارد. یک پزشک متخصص تمام نتایج را برای ایجاد تشخیص در نظر می گیرد.

در زنان:

سطوح LH و FSH می تواند به تمایز بین وضعیتی که بر خود تخمدان ها تأثیر می گذارد (اولیه)، و اختلال عملکرد تخمدان ها به دلیل اختلالات هیپوفیز یا هیپوتالاموس (ثانویه)، کمک کند. سطوح بالای FSH و LH با شرایطی که خود تخمدان ها را تحت تأثیر قرار می دهند سازگار است.

برخی از نمونه ها عبارتند از:

نقص رشد:

• عدم رشد تخمدان ها (آژنزی تخمدان)
• اختلال کروموزومی، مانند سندرم ترنر
• نقص در تولید استروئید توسط تخمدان ها، مانند کمبود 17 alpha hydroxylase

تخریب تخمدان ها به علت:

• قرار گرفتن در معرض تشعشع
• شیمی درمانی
• بیماری خودایمن

شرایط زمینه ای که بر عملکرد تخمدان تأثیر می گذارد، مانند:

• سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
• بیماری غدد فوق کلیوی
• بیماری تیروئید (ارتباط تیروئید با کووید 19 چیست؟ برای کسب اطلاعات بیشتر لطفا کلیک فرمائید.)
• وجود تومور در تخمدان

وقتی که زنی وارد دوره یائسگی شده و تخمدان های او شروع به توقف کار خود می کنند، میزان FSH افزایش پیدا می کند. سطوح پایین FSH و LH با اختلال هیپوفیز یا مشکل هیپوتالاموس نیز مرتبط است. سطوح پایین سرمی FSH با افزایش خطر ابتلا به سرطان تخمدان مرتبط است.

در آقایان:

سطوح بالای FSH در آقایان به دلیل شرایطی است که بر خود بیضه ها تأثیر می گذارد. برخی از نمونه ها عبارتند از:

• عفونت ویروسی (اوریون)
• تروما، جراحت
• قرارگیری در معرض تشعشع
• شیمی درمانی
• بیماری خودایمنی
• تومور سلول زایا
• اختلالات کروموزومی، مانند سندرم کلاین فلتر
• عدم ایجاد غدد جنسی طبیعی

سطوح پایین FSH و LH با اختلال هیپوفیز یا مشکل هیپوتالاموس نیز مرتبط است.

در کودکان:

سطوح بالاتر FSH و LH نسبت به سن مورد انتظار، به علاوه ایجاد خصوصیات جنسی ثانویه در سنین جوانی غیر معمول، نشانه بلوغ زود‌هنگام است. این موضوع در دختران بسیار بیشتر از پسران است. این رشد زود‌هنگام معمولاً به دلیل مشکلی در سیستم عصبی مرکزی است و می تواند چند علت زمینه ای مختلف داشته باشد.

مثال ها عبارتند از:

• تومور در سیستم عصبی مرکزی
• جراحت مغزی، تروما
• التهاب در سیستم عصبی مرکزی (مننژیت، آنسفالیت و…)

سطوح طبیعی LH و FSH قبل از بلوغ در کودکانی که برخی از علائم بلوغ را نشان می دهند ممکن است نشان دهنده وضعیتی به نام “بلوغ زود هنگام محیطی” باشد. علائم و نشانه ها با افزایش سطح هورمون های استروژن یا تستوسترون ایجاد می شوند.

این ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:

• تومورهایی که هورمون تولید و آزاد می کنند
• تومورهای غده فوق کلیوی
• تومور یا کیست تخمدان
• تومورهای بیضه

سطوح طبیعی FSH و LH با چند نشانه بلوغ (مانند ایجاد موهای ناحیه تناسلی و آکنه) ممکن است نشان دهنده تماس قبلی محیطی با عواملی مانند کرم یا ژل تستوسترون باشد، یا ممکن است یک تغییر طبیعی از بلوغ باشد. در بلوغ دیررس، سطوح LH و FSH می تواند طبیعی یا کمتر از حد انتظار برای یک جوان در این محدوده سنی باشد.

نمونه هایی از برخی از علل تاخیر در بلوغ عبارتند از:

• اختلال در عملکرد تخمدان ها و بیضه ها
• کمبود هورمون
• سندرم ترنر
• سندرم کلاین فلتر
• عفونت های مزمن
• سرطان
• اختلال در خوردن

منبع: Labtest