آسیت چیست؟
آسیت زمانی است که مایعات بیش از حد در شکم جمع می شود. این وضعیت اغلب در افرادی که سیروز (اسکار) کبد دارند اتفاق می افتد.
ورقه ای از بافت به نام صفاق اندام های شکمی از جمله: معده، روده ها، کبد و کلیه ها را می پوشاند. صفاق دو لایه دارد. آسیت زمانی اتفاق می افتد که مایع بین دو لایه جمع شود.
معمولا آسیت زمانی رخ می دهد که کبد به درستی کار نمی کند و منجر به تجمع مایع در ناحیه شکم می شود.
و هنگامی که بیش از 25 میلی لیتر مایع در داخل شکم جمع شود، پزشک ممکن است آسیت را تشخیص دهد و هنگامی که کبد دچار اختلال می شود، مایع فضای بین پوشش شکم و اندام ها را پر می کند.
طبق دستورالعمل های بالینی سال 2010 که در مجله کبد شناسی منتشر شد، آسیت شایع ترین عارضه ی سیروز (اسکار کبد) است و حدود 60 درصد از افراد مبتلا به سیروز را در عرض 10 سال بعد از تشخیص تحت تاثیر قرار می دهد.
عوامل خطر برای آسیت چیست:
طبق تحقیقات سال 2021، آسیب کبدی یا سیروز، حدود 80 درصد موارد آسیت را تشکیل می دهد و در واقع، این تنها بزرگترین عامل خطر برای آسیت است.
علل دیگری نیز وجود دارد، مانند:
- نارسایی قلبی: حدود 3 درصد است.
- بیماری سل: 2 درصد است.
- دیالیز: 1 درصد است.
- بیماری پانکراس: مانند پانکراتیت مزمن، 1 درصد را تشکیل می دهد.
حدود 2 درصد از موارد به دلایل زیر ممکن است به وجود بیایند :
- مصرف مواد مخدر داخل وریدی
- چاقی
- سطح کلسترول بالا
- دیابت نوع 2
- بیماری کلیوی
- ضایعات تخمدان
- سوء تغذیه شدید
- سرطان پانکراس، کبد یا آندومتر
عوامل خطر برای سیروز:
در صورتی که موارد زیر را داشته باشید، خطر ابتلا به سیروز بیشتر است :
- هپاتیت مزمن B
- هپاتیت C مزمن
- سابقه مصرف زیاد الکل
- بیماری کبد چرب غیر الکلی
سایر علل کمتر شایع سیروز عبارتند از:
- هپاتیت خود ایمنی
- کلانژیت صفراوی اولیه، کلانژیت اسکلروزان اولیه یا بیماری دیگری که مجاری صفراوی را مسدود می کند.
- بیماری های کبدی ارثی، مانند بیماری ویلسون یا هموکروماتوز
- استفاده طولانی مدت از برخی داروها، مانند استروئیدهای آنابولیک و متوترکسات
- نارسایی مزمن قلب
شیوع آسیت:
تجمع مایعات به ندرت در افراد سالم اتفاق می افتد و در نتیجه بیماری های دیگر، سیروز ایجاد می شود. آسیت شایع ترین عارضه ی سیروز است و سیروز حدود 80 درصد از موارد آسیت را تشکیل می دهد.
علل آسیت چیست:
آسیت اغلب ناشی از زخم کبد است که سیروز نیز نامیده می شود و آسیت سیروز زمانی ایجاد می شود که فشار خون در ورید پورتال (رگ خونی که خون را از اندام های گوارشی به کبد می رساند) بیش از حد بالا می رود. با افزایش فشار، عملکرد کلیه بدتر می شود و مایع در شکم جمع می شود.
همانطور که کبد برای مدیریت این مایع تلاش می کند، به زور وارد حفره ی شکمی می شود و در نتیجه آسیت ایجاد می شود.
برخی از سرطان ها نیز می توانند منجر به آسیت شوند. در سرطان صفاق، سلول های تومور در صفاق (پوشش داخلی شکم که اندام های شکمی را می پوشاند) مایع پروتئینی تولید می کنند که می تواند به آسیت تبدیل شود.
اگر فرد مبتلا به بیماری های نارسایی قلبی یا کلیوی باشد، ممکن است حجم خون در شریان ها کاهش یابد و باعث ایجاد تغییراتی در سیستم های مختلف بدن می شود که باعث انقباض رگ های خونی کلیه و احتباس سدیم و آب می شود. این‌ها نیز می توانند آسیت ایجاد کنند.
علائم:
افراد مبتلا به آسیت ممکن است علائم زیر را داشته باشند:
- تورم بدون درد در شکم به این صورت که به جای از بین رفتن بدتر می شود.
- ناراحتی شکمی
- افزایش وزن
- احساس سیری بعد از کمی غذا خوردن
- تنگی نفس با افزایش فشار در شکم، فشار دادن به دیافراگم و کاهش فضای ریه ها برای گسترش
- با پریتونیت باکتریایی، ممکن است موارد زیر را داشته باشید:
- تب
- حساسیت در شکم
- گیجی
علائم دیگری نیز وجود دارد که مختص سرطان، نارسایی قلبی، سیروز پیشرفته یا سایر بیماری های زمینه ای است.
تشخیص و آزمایشات:
تشخیص آسیت مراحل متعددی را طی می کند. پزشک ابتدا تورم شکم را بررسی می کند و معاینه کامل شکم را انجام می دهد.
آنها احتمالاً از تصویربرداری یا روش آزمایش دیگری برای جستجوی مایع استفاده خواهند کرد.
تست هایی که ممکن است تجویز شود عبارتند از:
- سونوگرافی
- سی تی اسکن
- اسکن ام‌آرآی
- آزمایش خون
- لاپاراسکوپی
درمان آسیت چیست:
درمان آسیت بستگی به این دارد که چه چیزی باعث این بیماری شده است و اگر عفونت باکتریایی یا ویروسی دارید، پزشک علت زمینه‌ای را درمان می‌کند و درمان دیگری را برای تسکین علائم تجویز می‌کند.
چه درمان های دیگری در دسترس است؟
اگر فرد مبتلا به سرطان باشد، شیمی درمانی یا هورمون درمانی می تواند به کوچک شدن تومور کمک کند. همچنین درمان ها می توانند تجمع مایع را متوقف کنند.
آیا آسیت قابل درمان است؟
درمان آسیت می تواند به بهبود علائم و کاهش عوارض کمک کند. در برخی از بیماران، آسیت ممکن است با درمان دیورتیک یا با TIPS یا پیوند کبد برطرف شود. در مورد هپاتیت مرتبط با الکل، آسیت ممکن است با بهبود عملکرد کبد برطرف شود، بایستی به توصیه های پزشک توجه شود تا حد امکان سلامتی حاصل شود.
پیشگیری:
همیشه نمی توان از آسیت یا علل آن جلوگیری کرد.
با این حال، راه‌هایی برای کاهش خطر برخی علل مانند: سیروز، بیماری قلبی، عفونت‌های صفاقی و بیماری کبد چرب غیرالکلی وجود دارد.
این روش ها عبارتند از:
- رژیم غذایی حاوی میوه ها و سبزیجات تازه و کم چربی و نمک باشد
- مصرف غذاهای کامل به جای غذاهای بسیار فرآوری شده
- مدیریت وزن بدن
- ورزش منظم
- پیروی از دستورالعمل‌های پیشگیری از هپاتیت
- استفاده از کاندوم در حین رابطه جنسی برای کاهش خطر عفونت
- محدود کردن مصرف الکل
مطالب مشابه:
خطر ابتلا به سرطان کبد
نارسایی حاد کبد چیست؟
مشکلات کبدی
کیست های کبدی
بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD)
منابع: healthline,my.clevelandclinic
