آزمایش ACTH
آزمایش ACTH نوعی آزمایش خون است. این آزمایش میزان هورمونی به نام ACTH (هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک) را در بدن اندازهگیری میکند. این آزمایش نباید با آزمایش تحریک ACTH اشتباه گرفته شود.
نامهای دیگر ACTH عبارتند از:
- هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک سرم
- ACTH بسیار حساس
- آدرنوکورتیکوتروپین
- کورتیکوتروپین
هیپوفیز، غدهای به اندازه نخود فرنگی در پایه مغز، ACTH تولید میکند. این هورمون به نوبه خود باعث میشود غدد فوق کلیوی (که در بالای کلیهها قرار دارند) کورتیزول تولید کنند.
کورتیزول هورمونی است که وظایف مهمی را بر عهده دارد. به موارد زیر کمک میکند:
- کنترل فشار خون
- پاسخ صحیح بدن به عفونتها
- تجزیه قند، چربی و پروتئین موجود در غذا
اگر پزشک فکر کند غدد هیپوفیز یا فوق کلیوی ACTH یا کورتیزول خیلی زیاد یا خیلی کم تولید میکنند، ممکن است آزمایش را تجویز کند.
هدف آزمایش ACTH:
آزمایش ACTH معمولاً در کنار آزمایش کورتیزول انجام میشود. دلیل این امر این است که علائم ACTH خیلی زیاد یا خیلی کم، عمدتاً از کورتیزول خیلی زیاد یا خیلی کم ناشی میشود.
علائم کورتیزول خیلی زیاد ناشی از ACTH اضافی عبارتند از:
- افزایش وزن
- چربی اضافی در شانهها
- لکههای صورتی یا بنفش روی قسمتهایی از بدن
- کبود شدن آسان
- موی بدن بیشتر
- ضعف عضلانی
- خستگی
- آکنه
- هیپرپیگمانتاسیون
علائم کمبود کورتیزول عبارتند از:
- کاهش وزن
- تهوع یا استفراغ
- اسهال
- درد شکم
- سرگیجه
- لکههای تیره روی پوست
- میل به نمک
- خستگی
با اندازهگیری ACTH در خون، پزشک همچنین میتواند بفهمد که آیا فرد به تعدادی از بیماریهای دیگر، از جمله موارد زیر، مبتلا می باشد یا خیر:
- سندرم کوشینگ
- بیماری کوشینگ
- بیماری آدیسون
- تومور خارج از غده هیپوفیز
- تولید ضعیف هورمون توسط غدد هیپوفیز و فوق کلیوی
آمادگی برای آزمایش ACTH:
اگر استروئید مصرف میکنید، باید تا ۴۸ ساعت قبل از آزمایش مصرف آن را متوقف کنید. استروئیدها میتوانند بر نتایج آزمایش تأثیر بگذارند.
پزشک ممکن است از شما بخواهد که کربوهیدراتهای خود را در ۴۸ ساعت منتهی به آزمایش نیز محدود کنید.
همچنین:
- از خوردن یا آشامیدن بعد از نیمه شب خودداری کنید.
- خواب شبانه خوبی داشته باشید.
- از ورزش در ۱۲ ساعت قبل از آزمایش خودداری کنید.
- از استرس عاطفی در ۱۲ ساعت قبل از آزمایش خودداری کنید.
مطمئن شوید که پزشک از هرگونه داروی تجویزی یا بدون نسخه، مکملها، ویتامینها، گیاهان دارویی و داروهایی که مصرف میکنید، مطلع است.
نتایج آزمایش ACTH:
نتایج شما میتواند از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر متفاوت باشد. همچنین با توجه به اینکه آزمایش در چه ساعتی از روز انجام شده است، ممکن است متفاوت باشد.
ACTH بر حسب پیکوگرم در هر میلیلیتر (pg/mL) خون اندازهگیری میشود. سطح ACTH در بزرگسالان معمولاً در ساعت ۸ صبح ۱۰ تا ۵۰ pg/mL است. این مقدار در نیمهشب به کمتر از ۵ تا ۱۰ pg/mL کاهش مییابد.
موارد دیگری که میتوانند بر نتایج آزمایش شما تأثیر بگذارند، عبارتند از:
- میزان خواب شما در شب قبل از آزمایش
- آیا تحت استرس زیادی هستید؟
- باردار بودن یا در دوران قاعدگی
- آیا داروهای خاصی مانند هورمونها، انسولین یا استروئیدها مصرف میکنید؟
- آیا اخیراً دچار آسیب روحی شدهاید؟
- افسردگی، به ویژه در سالمندان
- آیا نمونههای خون به درستی جمعآوری و نگهداری شدهاند (روی یخ، نه در دمای اتاق)
- از آنجا که ACTH و کورتیزول به هم مرتبط هستند، معمولاً سطح آنها با هم بررسی میشود.
اگر نتایج ACTH آنطور که باید نباشد، پزشک احتمالاً آزمایشهای بیشتری را برای تأیید نتایج و جستجوی علت تجویز خواهد کرد.
به طور کلی:
سطح بالای ACTH و کورتیزول نشانه تومور هیپوفیز است که ACTH تولید میکند (بیماری کوشینگ). ACTH اضافی غدد فوق کلیوی را به تولید کورتیزول بیش از حد تحریک میکند.
احتمالاً برای تأیید وجود تومور هیپوفیز به آزمایشهای بیشتری مانند سیتیاسکن یا MRI نیاز خواهید داشت. سطح بالای ACTH همچنین میتواند از دلایل دیگری از جمله موارد زیر باشد:
- نوع نادری از تومور در ریه، پانکراس یا غده تیروئید
- بیماری به نام نئوپلازی غدد درونریز چندگانه
سطح بالای ACTH و کورتیزول نشانه آسیب به غدد فوق کلیوی (بیماری آدیسون) است. اگر غدد فوق کلیوی نتوانند کورتیزول کافی تولید کنند، غده هیپوفیز معمولاً ACTH بیشتری تولید میکند تا غدد فوق کلیوی بهتر کار کند.
سطح پایین ACTH و کورتیزول نشانه سندرم کوشینگ است. این بدان معناست که سطح بالای کورتیزول ممکن است در اثر استفاده طولانی مدت از داروهای استروئیدی یا تومور غده فوق کلیوی که کورتیزول اضافی تولید میکند، ایجاد شود. سطح بالای کورتیزول به هیپوتالاموس و غده هیپوفیز سیگنال میدهد که سطح ACTH را کاهش دهند. سطح پایین یا نرمال ACTH و کورتیزول پایین، نشانه کمکاری هیپوفیز است. این بدان معناست که تومور هیپوفیز یا آسیب به غده هیپوفیز ممکن است مانع از تولید ACTH کافی توسط آن شود. بدون ACTH کافی، غدد فوق کلیوی برای تولید کورتیزول کافی تحریک نمیشوند. با گذشت زمان، ممکن است کوچک شوند.
آیا نکتهی دیگری هست که باید در مورد آزمایش ACTH بدانم؟
ممکن است چندین آزمایش دیگر برای کمک به تشخیص علت خاص سطح غیرطبیعی کورتیزول استفاده شود. این آزمایشها تغییرات در سطح ACTH یا کورتیزول را پس از تجویز داروهایی که تولید هورمونهای دخیل در ساخت کورتیزول را تحریک یا متوقف میکنند، اندازهگیری میکنند.
به عنوان مثال، آزمایش تحریک ACTH معمولاً برای کمک به تشخیص اینکه آیا مشکلی در غدد فوق کلیوی شما باعث کاهش سطح کورتیزول میشود یا خیر، استفاده میشود. این آزمایش خون سطح کورتیزول را قبل و بعد از تزریق ACTH اندازهگیری میکند. نتایج نشان میدهد که آیا غدد فوق کلیوی قادر به پاسخ طبیعی به ACTH با ساخت کورتیزول هستند یا خیر.
اگر غدد فوق کلیوی پس از تزریق مقدار طبیعی کورتیزول تولید کنند، نشان میدهد که مشکلی در هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز شما باعث کاهش سطح کورتیزول میشود. اگر غدد فوق کلیوی پس از تزریق کورتیزول کم یا اصلاً کورتیزول تولید نکنند، به احتمال زیاد مشکلی دارید که بر سلامت غدد فوق کلیوی شما تأثیر میگذارد.
مطالب مشابه:
آزمایش پرولاکتین
آزمایشات روتین سالانه
چرا هربار که آزمایش می دهیم، نتایج فرق دارد؟
آزمایش ژنتیکی تالاسمی
آزمایش سرولوپلاسمین
منابع: webmd, medlineplus
