لیشمانیوز
لیشمانیوز (Leishmaniasis) گروهی از بیماریها است که توسط بسیاری از انواع انگل لیشمانیا ایجاد میشود. فرد آن را از نیش پشه خاکی دریافت می کند. عفونت لیشمانیوز حاصل از لیشمانیا (گروهی از تک یاخته های انگلی)، می باشد. انگل لیشمانیا در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان یافت می شود. این عفونت می تواند موجب زخم های شدید روی پوست (لیشمانیوز جلدی) یا عفونت اندام های داخلی (لیشمانیوز احشایی)شود که ممکن است کشنده باشد. این عفونت با داروهای ضد انگلی قابل درمان است.
لیشمانیوز چه کسانی را مبتلا می کند؟
لیشمانیوز اغلب افرادی را که در مناطق روستایی مناطق گرمسیری یا مناطقی با بهداشت نامناسب زندگی می کنند مبتلا می کند. افراد مبتلا به اچ آی وی و سایر بیماری هایی که سیستم ایمنی آنها را تضعیف می کند، بیشتر در معرض ابتلا به عفونت لیشمانیا هستند.
شیوع
از آنجایی که بسیاری از افراد می توانند بدون بروز علائم به لیشمانیا مبتلا شوند، تشخیص این که لیشمانیوز چقدر شایع است دشوار است. کارشناسان تخمین می زنند که سالانه 1.5 تا 2 میلیون نفر در سراسر جهان دچار علائم می شوند.
انواع لیشمانیوز:
به سه دسته اصلی تقسیم می شود: پوستی، مخاطی (یا پوستی مخاطی) و احشایی.
لیشمانیوز جلدی:
لیشمانیوز جلدی (CL) یک عفونت در پوست است که گزش پشه ی خاکی موجب آن می شود. باعث ایجاد برجستگی (ندول) و به مرور زمان به زخم های بزرگ تبدیل می شود. ممکن است مدت زیادی طول بکشد تا به خودی خود بهبود یابد. علائم این حالت چند هفته یا چند ماه پس از نیش پشه خاکی شروع می شود.
به ندرت ممکن است در بسیاری از نواحی پوست خود برآمدگی یا زخم وجود داشته باشد (لیشمانیوز پوستی منتشر). این موارد، حتی با وجود درمان می توانند بارها و بارها عود کنند.
لیشمانیوز مخاطی (ML):
لیشمانیوز مخاطی یا پوستی مخاطی (ML) معمولاً از عوارض لیشمانیوز جلدی است. در این حالت زخم ها در بینی، دهان یا گلو (غشاهای مخاطی) ایجاد می شوند. ML به ندرت به خودی خود بهبود می یابد و در صورت عدم درمان معمولا کشنده است و می تواند باعث تغییر شکل صورت شود.
لیشمانیوز احشایی (VL):
لیشمانیوز احشایی (VL) که کالاآزار نیز نامیده می شود، شکل جدی این بیماری است و توسط انواع خاصی از لیشمانیا ایجاد می شود. بر اندام های داخلی مانند طحال و کبد تأثیر می گذارد. علائم گاهی چند ماه یا یک سال یا بیشتر بعد از اینکه مگس آلوده شما را نیش زد، طول می کشد تا بروز یابند. VL می تواند به سرعت باعث بیماری شدید شود و درصورت عدم درمان کشنده است.
دلایل و علائم:
علائم لیشمانیوز به نوع این بیماری بستگی دارد. لیشمانیوز جلدی و مخاطی باعث ایجاد زخم های بزرگ و دیر التیام و لیشمانیوز احشایی باعث علائم عمومی مانند تب، کاهش وزن و تورم شکم می گردد.
علائم لیشمانیوز جلدی:
لیشمانیوز جلدی باعث ایجاد برآمدگی روی پوست می شود که در آن پشه خاکی شما را گاز گرفته است. می تواند دلمه یا پوسته داشته باشد. با گذشت زمان، به یک زخم، با یک مرز سخت و یک مرکز فرو رفته (مانند یک آتشفشان) تغییر می کند.
علائم لیشمانیوز مخاطی:
لیشمانیوز مخاطی باعث ایجاد جراحت یا زخم در بینی، دهان یا گلو (غشاهای مخاطی) می شود. در این حالت معمولاً یک یا چند زخم روی پوست وجود دارد که همزمان یا قبل از زخم های غشای مخاطی ظاهر می شود.
علائم لیشمانیوز احشایی:
- تب (این نشانه می تواند به طور ناگهانی شروع شود و برای چند هفته قطع و دوباره ایجاد شود.)
- لرز
- عرق سرد
- غدد لنفاوی متورم.
- تورم شکم ناشی از بزرگ شدن طحال
- کاهش وزن
- خستگی
- ضعف
- لکه های تیره یا تغییر رنگ پوست
علت:
انگل لیشمانیا در انسان ها و حیوانات از جمله: سگ، گربه، پوسوم، جوندگان و روباه زندگی می کنند.
نحوه سرایت و انتقال:
لیشمانیوز از طریق نیش مگس شنی فلبوتومین گسترش می یابد. پشه خاکی یک فرد یا حیوان آلوده را گاز می گیرد، سپس شخص دیگری را گاز می گیرد و انگل لیشمانیا را به آنها تزریق می کند. راه های کمتر رایجی که لیشمانیا می تواند فرد را آلوده کند عبارتند از:
- سوزن های مشترک
- انتقال خون
- انتقال فرد باردار به جنین
آیا لیشمانیوز می تواند از سگ به انسان متقل شود؟
نه، شما نمی توانید لیشمانیوز را مستقیماً از سگ یا هر حیوان دیگری دریافت کنید. اما شواهدی وجود دارد که سگ ها می توانند سگ های دیگر را آلوده کنند. از آنجایی که می تواند از طریق نیش پشه خاکی از سگ به انسان سرایت کند، همچنان این نکته حائز اهمیت است که از آلودهشدن سگ ها جلوگیری شود.
تشخیص:
فرد متخصص لیشمانیوز را با مشاهده نمونه های بافتی از بدن فرد تشخیص می دهد. این نمونه ها می تواند شامل بافت زخم، طحال، غدد لنفاوی یا مغز استخوان باشد. در کشورهایی که لیشمانیوز شایع است، پزشکان اغلب آن را بر اساس شنیدن علائم یا مشاهده پوست تشخیص می دهند.
چه آزمایشاتی برای تشخیص لیشمانیوز انجام می شود؟
بیوپسی سوزنی: از یک سوزن برای گرفتن نمونه بافت از طحال، غدد لنفاوی یا مغز استخوان فرد استفاده می شود. آزمایشگاه از میکروسکوپ برای یافتن لیشمانیا استفاده می کند. این بهترین راه برای تشخیص لیشمانیوز احشایی است.
بیوپسی پوست: نمونهای از بافت از زخم روی پوست، بینی یا دهان گرفتهمی شود. آزمایشگاه نمونه را برای لیشمانیا آزمایش خواهد کرد. این کار می تواند لیشمانیوز جلدی یا مخاطی را تشخیص دهد.
آزمایش خون (سرولوژی): گاهی اوقات ممکن است پزشک به دنبال علائم عفونت لیشمانیا در خون فرد باشد. در این مرحله از خون فرد نمونه برداری انجام می شود. آزمایش خون معمولاً برای تشخیص عفونت فعلی لیشمانیا چندان مفید نیست. از آنجایی که افراد ممکن است بدون علائم به آن مبتلا باشند، گاهی اوقات آزمایش خون می تواند مثبت باشد حتی زمانی که در حال حاضر آلوده نیستید.
مدیریت و درمان:
چندین داروی ضد انگلی موجود است که لیشمانیوز را درمان می کند. داروی خاصی که پزشک تجویز می کند بستگی به نوع عفونتی دارد که فرد به آن مبتلا است. دارو می تواند به اشکال مختلفی باشد، از جمله:
- قرص
- کرم یا لوسیون
- مایعات داخل وریدی
درصورت ابتلا به نوع جلدی این عفونت، پزشک ممکن است بتواند حرارت درمانی، سرما درمانی یا لیزر درمانی را مستقیماً روی زخم فرد اعمال کند. این موارد می توانند انگل را بکشند و به بهبود زخم کمک کنند.
پزشکان گاهی اوقات می توانند درمان های دیگری را برای لیشمانیوز جلدی تجویز کنند. آنها عبارتند از:
- حرارت درمانی: گرما را روی زخم و ناحیه اطراف آن اعمال می شود.
- کرایوتراپی: زخم و ناحیه اطراف آن را برای 10 تا 30 ثانیه در هر درمان خنک می کنند.
- لیزر درمانی: از یک دستگاه دستی برای اعمال لیزر بر روی زخم و ناحیه اطراف آن استفاده می شود.
پیشگیری:
بهترین راه برای پیشگیری از انواع لیشمانیوز، پرهیز از نیش پشه خاکی است، به خصوص در مناطقی که لیشمانیا شایع است.
راه های پیشگیری از نیش عبارتند از:
- پوست در معرض دید را با لباس بپوشانید، از جمله شلوار بلند، پیراهن آستین بلند و جوراب.
- از دافع حشرات استفاده کنید. موثرترین دافع ها معمولا حاوی DEET هستند.
- با سمپاشی محل زندگی و خواب با حشره کش، پشه خاکی را در داخل خانه از بین ببرید.
- در اتاقی بخوابید که پنجرهها بسته است یا پنجره ها به توری محافظ مجهز است.
- از پشه بند استفاده کنید. برخی از تورها برای محافظت بیشتر به مواد دافع حشرات آغشته شدهاند.
پشه خاکی بسیار کوچکتر از پشه عادی است. توری ها و صفحه ها باید سوراخ های بسیار کوچکی داشته باشند تا پشه ها از آن عبور نکنند.
آیا لیشمانیوز قابل درمان است؟
لیشمانیوز اغلب زمانی قابل درمان است که پزشک فورا آن را تشخیص دهد و با دارو درمان کند. میزان درمان با درمان سریع برای لیشمانیوز احشایی بیش از 90 درصد و برای لیشمانیوز مخاطی بیش از 75 درصد است. برخی از افراد پس از درمان بهبود می یابند و علائمی از انگل ندارند، اما طی چند ماه دوباره بیمار می شوند (عود).
لیشمانیوز احشایی و مخاطی هر چه مدت طولانی تری درمان نشوند، درمان آنها سخت تر می شود. همچنین در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، درمان آنها سخت تر است.
عوارض لیشمانیوز:
عوارض می تواند جدی یا تهدید کننده زندگی باشد، به ویژه برای انواع احشایی و مخاطی. آنها عبارتند از:
- عفونت های باکتریایی: که عفونت های ثانویه نیز نام دارن، می توانند زخم را بدتر کنند. آنها می توانند به باکتری ها اجازه دهند تا به عمق بدن نفوذ کنند که ممکن است منجر به بیماری های جدی شود.
- جای زخم: لیشمانیوز پوستی و مخاطی می تواند باعث آسیب دائمی به پوست، دهان و بینی، از جمله زخم های شدید شود.
- عود: علائم برخی از افراد با درمان از بین می رود تا بعداً عود کند. زخم های پوستی که عود می کنند، لیشمانیوز تکرار می شوند. اگر این اتفاق بیفتد به درمان اضافی نیاز می باشد.
- سوراخ شدن یا فروپاشی سپتوم: لیشمانیوز مخاطی می تواند باعث ایجاد سوراخی در بافت بین راه های بینی (سپتوم) شود. ممکن است ساختار بینی از بین رود. این موضوع می تواند باعث تغییر شکل، عفونت و مشکلات تنفسی شود.
- پنومونی یا عفونت های دستگاه گوارش (معده-روده ای): لیشمانیوز مخاطی و احشایی ممکن است منجر به عفونت در سایر اندام های بدن شود.
سایر عوارض لیشمانیوز احشایی:
لیشمانیوز پوستی پس از کالاآزار (PKDL): PKDL یک بثورات بزرگ و ناهموار روی صورت یا سایر نواحی پوست است. ممکن است در زمان ابتلا به لیشمانیوز احشایی یا پس از بهبودی ظاهر شود. این حالت می تواند مدت طولانی دوام بیاورد و باعث ایجاد اسکار شدید شود.
خونریزی شدید: خونریزی بیش از حد می تواند کشنده باشد.
لنفوهیستوسیتوز هموفاگوسیتیک: این یک وضعیت تهدید کننده زندگی است که باعث آسیب اندام می شود.
سپسیس: سپسیس یک واکنش تهدید کننده زندگی به یک عفونت شدید است.
زمان مراجعه به پزشک:
- اگر در منطقه ای زندگی می کنید که لیشمانیا در آن شایع است و علائم دارید.
- زخمی دارید که مدت زیادی طول می کشد تا بهبود یابد.
- اگر سیستم ایمنی ضعیفی دارید، در صورت مشاهده علائم عفونت به پزشک خود مراجعه کنید.
فقط در صورت بروز علائم پس از گزش ، باید به پزشک مراجعه کنید. همه پشههای خاکی ناقل بیماری نیستند. معمولا برای بدن افراد بدون ابتلا به بیماری با عفونت لیشمانیا مبارزه می کند. تا زمانی که سیستم ایمنی ضعیفی نداشته باشید، اگر بیمار نشوید، معمولاً پزشک نیازی به درمان شما ندارد.
مطالب مشابه:
زرد زخم (Impetigo)
آبسه طحال
زخم اثنی عشر
چسبندگی های شکمی
اسپلنومگالی (طحال بزرگ شده)
منبع: my.clevelandclinic