کم خونی فقر آهن
کم خونی فقر آهن (Iron-deficiency anemia) شایع ترین شکل کم خونی است. یک اختلال خونی که گلبول های قرمز شما را تحت تاثیر قرار می دهد. علائم کم خونی فقر آهن به مرور زمان ایجاد می شود. پزشکان متخصص ممکن است کم خونی ناشی از فقر آهن را با تشخیص و درمان شرایطی که باعث کم خونی شده و یا با تجویز مکمل های آهن درمان کنند.
کم خونی فقر آهن چیست؟
کم خونی ناشی از فقر آهن یک اختلال خونی است که بر روی گلبول های قرمز خون اثر می گذارد. این نوع کم خونی شایع ترین شکل کم خونی است. کم خونی فقر آهن زمانی رخ می دهد که بدن برای تولید هموگلوبین آهن کافی در اختیار ندارد. هموگلوبین یک پروتئین در گلبول قرمز خون است که به وسیله آن اکسیژن را در سراسر بدن حمل می کند. در نتیجه، کمبود آهن ممکن است باعث تنگی نفس یا احساس خستگی شود. این علائم در طول زمان ایجاد می شوند. در صورت تشخیص کمبود آهن، ممکن است پزشک برای شما مصرف مکمل آهن تجویز کند. همچنین برای تعیین علت ابتلا به کمبود آهن پزشک ممکن است آزمایشاتی را انجام دهد.
اثر کم خونی فقر آهن بر بدن:
علائم و نشانه های کمبود آهن به مرور و در طول زمان ظهور پیدا می کنند. در ابتدا، شما ممکن است آهن کمی داشته باشید و احساس مریضی یا مشکل نداشته باشید یا علائم ممکن است بسیار خفیف باشد به طوری که شما به آنها توجهی نکنید. با این حال، در صورتی که کمبود آهن درمان نشود، کم خونی ناشی از فقر آهن می تواند باعث احساس خستگی و ضعف شود. شما ممکن است متوجه پوست رنگ پریده و سردی دست و پا شوید. کم خونی ناشی از فقر آهن همچنین می تواند باعث احساس سرگیجه یا سبک سری شود. گاهی اوقات، می تواند باعث درد سینه، ضربان قلب سریع و تنگی نفس شود. کمبود آهن می تواند باعث تمایل غیرعادی شما به مصرف مواد غیرغذایی مانند یخ، خاک یا کاغذ شود.
کم خونی ناشی از فقر آهن چگونه ایجاد می شود؟
به طور معمول، آهنی که از طریق مواد غذایی وارد بدن می شود چرخه ثابتی دارد. مقداری از آهن صرف تولید هموگلوبین می شود و بدن آهن اضافی را ذخیره می کند. بنابراین در صورت نیاز برای ساخت هموگلوبین در دسترس است. کم خونی ناشی از فقر آهن زمانی ایجاد می شود که سرعت مصرف ذخایر آهن بدن سریعتر از ذخیره مجدد آهن است. یا زمانی که جریان ورود آهن به بدن شما کند باشد. فرایند ایجاد کم خونی ناشی از فقر آهن شامل سه مرحله است:
مرحله اول:
ذخایر آهن تمام می شود. در این مرحله، ذخایر آهن برای ساخت هموگلوبین جدید و گلبول های قرمز خون در حال کاهش است. اما هنوز بر روی گلبول های قرمز شما تاثیری نداشته است.
مرحله دوم:
وقتی ذخایر آهن کم باشد، روند طبیعی ساخت گلبول های قرمز تغییر می کند. شما دچار مشکلی می شوید که به آن اریتروپویزیس کمبود آهن میگویند. که گاهی اوقات به آن کمبود آهن پنهان نیز میگویند.
اریتروپویزیس یک اصطلاح پزشکی است که بیانگر روند ساخت گلبول های قرمز است. در این مرحله، مغز استخوان گلبول های قرمزی می سازد که حاوی هموگلوبین کافی نیستند.
مرحله سوم:
چون آهن کافی برای ساخت هموگلوبین گلبول های قرمز خون وجود ندارد، کم خونی فقر آهن ایجاد می شود. در این مرحله، غلظت هموگلوبین کمتر از حد طبیعی است. در این مرحله ممکن است شما متوجه علائم کمبود آهن شوید.
چه کسانی مستعد ابتلا به کم خونی فقر آهن هستند؟
تقریبا هر کسی می تواند دچار کم خونی فقر آهن شود. گفته می شود، زنانی که دوره های قاعدگی دارند یا خانم های باردار یا شیرده نسبت به زنان یائسه یا مردان بیشتر در معرض خطر ابتلا به کم خونی فقر آهن هستند. در زیر سایر افرادی که بیشتر در معرض خطر ابتلا به کم خونی فقر آهن هستند لیست شده است:
- برخی نوزادان بین سنین 6 ماهگی تا 12 ماهگی: نوزادان با آهنی به دنیا می آیند که از بدن مادر دریافت کرده اند. آن ذخایر آهن بعد از چهار تا شش ماه تمام می شود. نوزادانی که فقط از شیر مادر یا شیر خشک غنی نشده تغذیه می کنند، ممکن است آهن کافی دریافت نکنند.
- کودکان بین 1 تا 2 سال: بسیاری از اوقات، کودکان خردسالی که شیر گاو زیادی می نوشند ممکن است آهن کافی دریافت نکنند.
- نوجوانان: جهش رشد در سن بلوغ ممکن است باعث مصرف سریع تر ذخایر آهن در بدن نوجوانان شود که این امر می تواند باعث کم خونی شود.
- افراد بزرگتر از 65 سال: افراد مسن تر چون غذای کمتری نسبت به سایرین مصرف می کنند ممکن است به اندازه کافی آهن دریافت نکنند و دچار کم خونی شوند.
- افرادی که مبتلا به بیماری مزمن خاصی هستند، یا اختلالات مغز استخوان یا اختلالات خود ایمنی دارند ممکن است دچار کم خونی فقر آهن شوند.
شایع ترین علت کم خونی فقر آهن چیست؟
از دست دادن خون شایع ترین دلیل کم خونی فقر آهن است. برخی از علل شایع عبارتند از:
- خونریزی در دستگاه گوارش (GI)، که ممکن است باعث وجود خون قرمز روشن یا تیره در مدفوع یا ظاهر چسبناک مدفوع شود. زخم ها، پولیپ ها، و سرطان کولون شایع ترین شرایط بالینی هستند که باعث خونریزی دستگاه گوارش می شوند. برخی از افراد بعد از استفاده طولانی مدت و منظم از آسپرین یا داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن دچار خونریزی دستگاه گوارش می شوند.
- خونریزی در دستگاه ادراری
- از دست دادن خون در اثر جراحت یا جراحی
- قاعدگی های سنگین
- اهدای خون مکرر
- آزمایش خون مکرر. این امر به ویژه برای نوزادان و کودکان خردسال که آزمایش های خون زیادی انجام می دهند، صادق است.
سایر راه های ابتلا به کم خونی فقر آهن:
افراد ممکن است به فقر آهن مبتلا شوند زیرا آهن کافی از غذا دریافت نمی کنند یا به بیماری مبتلا هستند که جذب آهن بدنشان را محدود می کند.
چه بیماری و شرایطی بر جذب آهن بدن اثر می گذارد؟
دلایل مختلفی وجود دارد که بدن شما ممکن است آهن کافی جذب نکند، از جمله:
- شما به بیماری روده ای یا گوارشی مانند بیماری سلیاک، گاستریت خودایمنی، یا بیماری التهابی روده مانند کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون مبتلا هستید.
- وجود عفونت هلیکوباکتر پیلوری در معده
- شما جراحی دستگاه گوارش، مانند جراحی کاهش وزن انجام دادید که مانع جذب آهن کافی در بدن شما می شود. به عنوان مثال افرادی که جراحی بای پس معده یا عمل برداشت معده داشتند ممکن است دچار فقر آهن شوند.
- شما بیماری ژنتیکی نادری دارید که توانایی بدن شما برای جذب آهن را مختل می کند.
علائم کمبود آهن چیست؟
علائم و نشانه های کمبود آهن در طول زمان ایجاد می شود و ممکن است در ابتدا خیلی خفیف باشد. اما در صورتی که درمان نشود، می تواند به مرور زمان بدتر شود. شایع ترین علائم کمبود آهن عبارتند از:
- خستگی
- لرز
- تنگی نفس
- ضعف
- درد قفسه سینه
- مشکل در تمرکز
- سرگیجه
- پیکا (شرایطی که در آن افراد تمایل به خوردن مواد غیرغذایی مانند یخ، گچ، رنگف خاک رس یا نشاسته دارند).
- سردرد
- سندرم پاهای بی قرار.
شایع ترین نشانه های فقر آهن چیست؟
برخی از شایع ترین نشانه های فقر آهن شامل موارد زیر است:
- ناخن های شکننده یا قاشقی شکل. به وضعیتی که ناخن ها قوسی، نازک و نرم و شکل قاشقی به خود می گیرند کویلونیشیا میگویند. در این حالت ناخن ها به جای اینکه صاف رشد کنند، مانند قاشق معقر به نظر می رسند.
- ترک در گوشه دهان
- پوست رنگ پریده
- احساس درد در زبان
- سردی دستان
تشخیص کم خونی فقر آهن:
کم خونی را با آزمایش خون تشخیص میدهند. اگر فقر آهن دارید، پزشک ممکن است آزمایش های بیشتری را برای یافتن علت کم خونی انجام دهد. اقداماتی که پزشک ممکن است برای تشخیص فقر آهن انجام دهد عبارتند از:
- بررسی گلبول های قرمز خون در زیر میکروسکوپ. در صورت وجود فقر آهن، گلبول های قرمز خون به جای قرمز روشن، کمرنگ و معمولا کوچکتر از حد معمول هستند.
- اندازه گیری آهن سطح خون
- اندازه گیری ترانسفرین خون. ترانسفرین پروتئینی است که در خون نقش حمل آهن را بر عهده دارد.
- اندازه گیری فریتین خون. فریتین پروتئینی است که آهن را ذخیره می کند.
- انجام کولونوسکوپی یا برخی آزمایشات دیگر برای تعیین علت کمبود آهن.
درمان کم خونی:
کمبود آهن را می توان با مکمل های آهن درمان کرد. این مکمل ها معمولا به صورت قرص هستند و گاهی ممکن است به صورت تزریق داخل وریدی مورد استفاده قرار گیرند. پزشک متخصص تلاش می کند علت کمبود آهن شما را شناسایی کند. اکثر اوقات افراد به دلیل از دست دادن خون یا عدم جذب کافی آهن از مواد غذایی دچار کم خونی ناشی از کمبود آهن می شوند. متخصصین با تشخیص و درمان کمبود آهن، کم خونی را درمان می کنند.
اگر کم خونی داشته باشم، آیا پزشک مکمل آهن تجویز خواهد کرد؟
وضعیت هر کسی ممکن است کمی متفاوت باشد. اگر به دلیل خونریزی آهن از دست داده باشید یا از طریق مواد غذایی به اندازه کافی آهن دریافت نکرده باشید پزشک ممکن است برای جبران آهن از دست رفته برای شما قرص مکمل آهن تجویز کند. در صورتی که بیماری دارید که مانع جذب مناسب و کافی آهن بدن می شود، ممکن است مکمل های آهن تزریقی (داخل وریدی) تجویز کند.
عوارض مکمل های آهن:
برخی اوقات، مکمل های آهن می توانند باعث یبوست یا مدفوع تیره رنگ شوند. در صورت بروز مشکل یبوست، پزشک متخصص روش های دیگر درمان آهن را تجویز خواهد کرد.
روش های کاهش خطر ابتلا به کم خونی فقر آهن:
اکثر افراد به دلیل از دست دادن خون یا به دلیل عدم جذب کافی آهن از رژیم غذایی دچار کم خونی می شوند. اگر فکر می کنید این مشکلات را دارید، از پزشک متخصص خود بپرسید که برای جلوگیری از کم خونی چه کاری می توانید انجام دهید.
اگر هیچ شرایط زمینه ای نداشته باشم، برای جلوگیری از کم خونی ناشی از فقر آهن چه کاری می توانم انجام دهم؟
با مصرف مواد غذایی غنی از آهن می توانید خطر ابتلا به فقر آهن را کاهش دهید. در زیر برخی از مواد غذایی غنی از آهن لیست شده است:
- حبوبات: نخود، لوبیا، توفو و تمپه (که فراوده های شیر سویا هستند).
- نان و غلات: نان سبوس دار، نان سفید غنی شده، نان چاودار، غلات سبوس دار
- سبزیجات: اسفناج، کلم بروکلی، لوبیا سبز، سیب زمینی، کلم، کلم بروکسل، گوجه فرنگی، سبزیجات دارای برگ های سبز تیره
- پروتئین: گوشت گاو، گوشت مرغ، تخم مرغ، جگر و ماهی، صدف،
- میوه: انجیر، خرما و کشمش
در صورتی که رژیم گیاه خواری داشته باشم، برای تسریع جذب آهن چه باید کرد؟
اگر شما یک رژیم غذایی گیاه خواری را دنبال می کنید، چندین گزینه غیرگوشتی برای افزایش دریافت آهن وجود دارد. مانند لوبیا، توفو، میوه های خشک و سبزی های با برگ های تیره. در صورتی که می خواهید از مکمل های آهن استفاده کنید از پزشک تغذیه یا ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی در مورد مکمل های آهن مناسب مشورت کنید.
مطالب مشابه:
1 دیدگاه